مفهوم بازنشستگی پیش از موعد ناظر بر آن است که در برخی شرایط بازنشستگی پیش از موعد ، مشمولان قانون کار و تامین اجتماعی و نیز کارمندان دولت ، بتوانند قبل از اینکه به سن بازنشستگی رسیده و دوره خدمت خود را سپری کرده باشند ، به خدمت خود خاتمه داده و بازنشسته شوند . با این حال در تصویب قوانین مربوطه ، باید به آثار بازنشستگی پیش از موعد یعنی بار مالی سنگین آن برای دولت توجه نمود .
حقوق کار و کارگران از جمله مهم ترین موضوعاتی است که در نظام حقوقی هر کشور ، بدان پرداخته و قواعدی در خصوص رعایت آنها وضع می شود . نظر به اینکه بخش اعظمی از جامعه را کارگران و کارمندان تشکیل می دهند ، باید در خصوص دوران بازنشستگی آنها تمهیداتی اندیشید تا حقوق قانونی این افراد پس از پایان یک دوره تلاش و کار فشرده حفظ گردد .
در نظام حقوقی ایران ، شرایط مربوط به بازنشستگی کارگران و کارمندان ، در قانون کار و قانون تامین اجتماعی و نیز قانون مدیریت خدمات کشوری لحاظ گردیده است ؛ اما یکی از سوالات مهمی که در خصوص بازنشستگی مطرح می شود آن است که مفهوم بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟ همچنین ، با توجه به اینکه گاها بحث از تصویب قانون بازنشستگی پیش از موعد به میان می آید ، این سوال مطرح می گردد که بازنشستگی پیش از موعد در چه شرایطی امکان پذیر است و نیز اینکه آثار بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟
برای پرداختن به این سوالات ، در ادامه این مقاله قصد داریم ابتدا به بررسی مفهوم بازنشستگی پیش از موعد پرداخته و پس از طرح نمودن شرایط بازنشستگی پیش از موعد ، آثار بازنشستگی پیش از موعد را نیز توضیح دهیم .
مفهوم بازنشستگی پیش از موعد
یکی از مهم ترین مباحث حقوقی هر کشور ، حقوق کار و حقوق کارگران و کارمندان مشغول به کار می باشد که بعضا ، قواعد پیش بینی شده در آن ، با حساسیت های ویژه ای توسط افراد دنبال می شود ؛ چرا که تامین آتیه برای بسیاری از اقشار جامعه در گروی تصمیم گیری صحیح متولیان کشور بوده و به تبع ، کارگران و کارمندان نیز به عنوان قشری شریف ، شایسته برخورداری از تامین عادلانه معاش و زندگی آینده خود می باشند .
از مباحث مهم حقوق کار ، می توان به بحث مربوط به بازنشستگی یا تقاعد اشاره نمود . بازنشستگی به این معناست که شخص ، پس از یک دوره طولانی تلاش و فعالیت ، به پایان دوران خدمت خود رسیده و باید پس از آن ، به استراحت و تفریح بپردازد ، به شرط اینکه حقوق و مقرری وی در دوران بازنشستگی توسط دولت تامین و پرداخت شود .
بازنشستگی ، هم در مورد کارمندان دولت است که در قالب استخدام رسمی و پیمانی ، در بدنه دولت مشغول به کار بوده اند و هم در مورد کارگران است که مشمول قانون کار بوده و یا در موسسات خصوصی کار کرده اند و یا در قسمتی از دولت که مشمول قانون کار بوده است ؛ اما قدر مشترک بازنشستگی آن است که پس از طی دوران اشتغال به خدمت ، دوران دریافت مستمری و حقوق بازنشستگی شروع شده و بازنشسته می تواند باقی اوقات خود را به فراغت بپردازد .
با این وجود ، گاهی شرایطی ممکن است ایجاد شود که کارمندان و کارگران بتوانند قبل از دوران خاتمه خدمت خود ، اقدام به بازنشسته نمودن خود نمایند و مستمری یا حقوق بازنشستگی دریافت دارند . لذا در توضیح مفهوم بازنشستگی پیش از موعد به طور خلاصه می توان گفت که به بازنشستگی قبل از پایان دوران اشتغال به کار ، بازنشستگی پیش از موعد گفته می شود که بر اساس قانون ، تحت شرایط بخصوصی در ارتباط با کارگران و کارمندان خانم و آقا امکان پذیر می باشد که این موضوع یکی از جلوه های حمایت از کارگران در قانون کار می باشد .
اصولا زمانی که شخصی بتواند قبل از موعد بازنشسته شود ، در سنین پایین تری به اشتغال وی پایان داده می شود ؛ لذا در توجیه تصویب قوانین بازنشستگی پیش از موعد ، همواره این امر بیان شده که تصویب قوانین بازنشسته کردن پیش از موعد کارکنان ، به نفع جامعه است ؛ چرا که نیروی کار تازه نفس وارد بدنه کشور شده و مشکل اشتغال حل می شود . با این حال ، بازنشستگی پیش از موعد ، در شرایطی ممکن است آثار منفی بر جای بگذارد که در قسمت آثار بازنشستگی پیش از موعد به آن اشاره می کنیم .
در هر صورت ، در نظام حقوقی ایران قوانینی در راستای بازنشستگی پیش از موعد به تصویب رسیده است که از جمله آنها می توان به « قانون بازنشستگی پیش از موعد کارکنان و کارمندان دولت » به همراه آیین نامه اجرایی آن و نیز « قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی » اشاره نمود . علاوه بر اینها ، در قانون تامین اجتماعی نیز برخی از شرایط مربوط به بازنشستگی پیش از موعد مشخص شده است که در قسمت بعد به توضیح آنها خواهیم پرداخت .
حتما بخوانید: احکام جدید بازنشستگان کشوری
شرایط بازنشستگی پیش از موعد
همانطور که در قسمت قبل بیان شد ، هر گروه از کارکنان اعم از کارگران و کارمندان مشمول قانون کار و همچنین کارمندان دولت مشمول سایر قوانین استخدامی ، تحت شرایط بخصوصی می توانند اقدام به بازنشسته نمودن خود نمایند و به همین منظور ، در مقاله ای جداگانه شرایط بازنشستگی در قانون مدیریت خدمات کشوری را توضیح داده ایم .
اما گاهی شرایطی ایجاد می شود که کارگران و کارمندان ، قصد دارند قبل از اینکه به سن بازنشسته شدن قانونی برسند ، اقدام به بازنشسته کردن خود و خاتمه خدمت نموده و به این ترتیب بتوانند از حقوق بازنشستگی استفاده کنند که در این صورت ، اگر شرایط قانون بازنشستگی پیش از موعد را داشته باشند ، این امر برای آنها میسر خواهد بود . لذا در این قسمت قصد داریم شرایط بازنشستگی پیش از موعد کارگران و کارمندان را مطرح نماییم .
بر اساس قانون بازنشستگی پیش از موعد کارکنان دولت که در سال 86 به تصویب رسیده است ، به دولت این اجازه داده شده است که کارکنان رسمی ، قراردادی و پیمانی خود را که حداقل 25 سال سابقه کار داشته باشند ، با حداکثر 5 سال سنوات ارفاقی ، بدون لحاظ شرط سنی آنها ، در صورتی که تقاضای بازنشستگی داشته باشند و سازمان متبوع آنها با درخواست بازنشستگی پیش از موعد آنها موافقت نماید ، را بازنشسته کنند .
البته این قانون به دلیل اینکه بار مالی زیادی برای دولت ایجاد می کرد ، تا کنون به صورت موفقی اجرایی نشده است ؛ با این حال در طی سال 1399 ، تلاش هایی در راستای تصویب قانون بازنشستگی پیش از موعد کارمندان در مجلس صورت گرفت که بر اساس آن ، مردان در صورتی که 25 سال سابقه کاری داشته و زنان در صورتی که 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند ، بدون رعایت شرط سنی می توانند تقاضای بازنشستگی پیش از موعد نمایند .
اما بر اساس قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی ، مقرر شده است که بیمه شدگان تامین اجتماعی مشمول قانون کار و قانون کار کشاورزی ، در صورتی که حداقل 55 سال تمام داشته و سابقه پرداخت حداقل 20 سال حق بیمه داشته باشند ، می توانند با اطلاع کارفرمای خود درخواست بازنشستگی خود را به سازمان تامین اجتماعی ارائه نموده و تقاضای مستمری نمایند .
علاوه بر اینها ، در ماده 76 قانون تامین اجتماعی ، برخی از شرایط کلی مربوط به بازنشستگی تامین اجتماعی و نیز بازنشستگی پیش از موعد مربوط به کارمندان و کارگران ذکر شده است که این شرایط ، به تفکیک بازنشستگی خانم ها و آقایان به شرح زیر است :
شرایط بازنشستگی پیش از موعد آقایان مشمول قانون تامین اجتماعی
حداقل 10 سال سابقه کار ، با داشتن 60 سال سن ؛
حداقل 50 سال سن و 30 سال سابقه کار ؛
حداقل 50 سال سن و 30 سال سابقه کار عادی و یا مشاغل سخت و زیان آور ؛
35 سال سابقه پرداخت حق بیمه در شرایط عادی و در مشاغل سخت و زیان آور بدون لحاظ شرط سنی ؛
20 سال سابقه پرداخت متوالی حق بیمه تامین اجتماعی در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی ؛
25 سال سابقه پرداخت غیر متوالی ( متناوب ) حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی .
شرایط بازنشستگی پیش از موعد خانم ها مشمول قانون تامین اجتماعی
حداقل 42 سال سن و 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه عادی و سخت و زیان آور ؛
حداقل 10 سال سابقه کار و 55 سال سن ؛
حداقل 45 سال سن و 30 سال سابقه پرداخت حق بیمه ؛
35 سال سابقه پرداخت حق بیمه عادی و سخت و زیان آور بدون رعایت شرط سنی ؛
20 سال سابقه متوالی در مشاغل سخت و زیان آور بدون لحاظ شرایط سنی ؛
25 سال سابقه متناوب در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی ؛
حداقل 45 سال سن و 30 سال سابقه عادی و یا مشاغل سخت و زیان آور .
بیشتر بخوانید: سایت کانون بازنشستگی کشوری
آثار بازنشستگی پیش از موعد
در قسمت های قبل به توضیح مفهوم بازنشستگی پیش از موعد و نیز شرایط بازنشستگی پیش از موعد برای کارمندان دولت و مشمولان قانون کار و تامین اجتماعی پرداخته شد . با این حال ، در تکمیل این موضوع لازم است به بررسی آثار بازنشستگی پیش از موعد نیز بپردازیم و بگوییم تدوین قوانین بازنشستگی پیش از موعد ، چه آثار و نتایجی برای کارمندان و نیز دولت در پی خواهد داشت ؟
یکی از مهم ترین آثار بازنشستگی پیش از موعد آن است که کارمندان یا کارگران می توانند قبل از تاریخی که به لحاظ قانونی می توانند بازنشسته شوند ، به خدمت خود خاتمه داده و بازنشسته شوند و به عبارت دیگر ، دریافت پاداش بازنشستگی و نیز مستمری بازنشستگی زودتر از موعد ، از جمله آثار بازنشستگی است . البته اگر بازنشستگان پس از بازنشستگی مجددا در واحدهایی مشغول به کار شده و حقوق بگیر شوند ، مستمری بازنشستگی پیش از موعد آنها قطع خواهد شد .
این موضوع سبب می شود که سن بازنشستگی در کشور ما به صورت محسوسی کاهش یافته و همانطور که دیده می شود ، در برخی شرایط بازنشستگی پیش از موعد تا 42 سال نیز امکان پذیر شده است و از آن جهت که امید به زندگی در کشور ما حدود 75 سال است ، صندوق های بازنشستگی باید مدت طولانی تری را به بازنشستگان حقوق بپردازند و این در حالی است که قاعدتا افراد در سنین 40 تا 50 سالگی هنوز به سن موثر برای بازنشستگی نرسیده اند .
بنابراین ، یکی دیگر از اثرات بازنشستگی پیش از موعد آن است که بازنشستگی های پیش از موعد ، بار مالی زیادی را به دولت تحمیل می کند و صندوق های بازنشستگی برای پرداخت حقوق بازنشستگی آن دسته از مستمری بگیرانی که در سنین بالاتری قرار دارند ، دچار مضیقه خواهد شد . از سوی دیگر ، از آن جهت که بازنشستگان ، حق بیمه ای به سازمان تامین اجتماعی نمی پردازند درآمدهای سازمان تامین اجتماعی نیز کاهش یافته و کفاف پرداخت مستمری بازنشستگان را نخواهد داد .
از این روست که در بسیاری از کشورها سن بازنشستگی افزایش می یابد ، در حالی که این روند در کشور ما معکوس بوده است که به عنوان نمونه ، می توان به طرح بازنشستگی پیش از موعد کارمندان دولت در مجلس که اخیرا ارائه شده است ، اشاره نمود .
لذا قبل از تصویب هر قانونی در خصوص بازنشستگی پیش از موعد کارگران و کارمندان دولت باید به آثار مالی درازمدت ناشی از آن نیز توجه داشته باشیم . اما این موضوع ، نافی آن نیست که کارگران و کارمندانی که در شرایط سخت و بویژه مشاغل سخت و زیان آور مشغول به کار هستند ، بتوانند در شرایط به نسبت آسان تری خود را بازنشسته کنند . لذا در هر صورت باید با در نظر گرفتن نیاز مشمولان و نیز آثار مالی ناشی از آن تعادل برقرار نمود .
در ادامه بخوانید: آثار حقوقی بازنشستگی کارمندان دولت
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص بازنشستگی پیش از موعد در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون بازنشستگی پیش از موعد پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- مفهوم بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟
بازنشستگی پیش از موعد یعنی کارمندان و کارگران بتوانند قبل از اینکه به سن بازنشستگی برسند تحت شرایطی قانونی به خدمت خود پایان دهند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
2- شرایط بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟
شرایط بازنشستگی پیش از موعد برای کارمندان و کارگران خانم و آقا متفاوت می باشد که برای اطلاع از آنها باید به قوانین مربوطه همچون قانون تامین اجتماعی و قانون مدیریت خدمات کشوری مراجعه نمود که شرح آن در مقاله ذکر شده است .
3- آثار بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟
در صورت وجود شرایط بازنشستگی پیش از موعد مشمولان می توانند پاداش بازنشستگی و حقوق بازنشستگی دریافت نمایند که البته این موضوع ممکن است بار مالی زیادی برای دولت ایجاد کند که برای کسب اطلاع از جزییات موضوع می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
منبع : بازنشستگی پیش از موعد