تجدید نظر خواهی ، یک روش اعتراض به حکم دادگاه بدوی است که به استناد جهات تجدید نظر که در قانون ذکر شده است ، در مهلت بیست روز از تاریخ صدور رای ، قابل انجام است و مرجع آن نیز ، دادگاه تجدیدنظر آن استان می باشد . نحوه تجدید نظر خواهی ، نیز از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست ، قابل انجام است .
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری ، قضات دادگاه ها ، می بایست با لحاظ تشریفات مقرر در قانون و با ملاحظه کلیه جوانب پرونده ، رای صحیح و شایسته صادر نمایند . با این حال ، نمی توان این موضوع را نادیده گرفت که همواره ، بنا به دلایلی ، ممکن است که رای صادر شده از دادگاه ، با اشکالاتی مواجه باشد که نیازمند رسیدگی و بررسی مجدد است . به همین دلیل ، در قانون ، روش هایی برای اعتراض نسبت به آرای این چنینی ، پیش بینی شده است .
از جمله مهم ترین روش هایی که برای اعتراض نسبت به حکم دادگاه ها در قانون مقرر شده ، روش تجدید نظر خواهی است که بر اساس آن ، رای صادره از دادگاه ، بنا به جهات مشخص ، مورد رسیدگی مجدد قرار می گیرد . لذا ، اشخاصی که قصد دارند نسبت به حکم صادره از دادگاه های حقوقی و کیفری ، تقاضای رسیدگی مجدد نمایند ، می بایست با نحوه و مهلت طرح اعتراض تجدیدنظر ، آشنا شوند تا حقوق قانونی ایشان تضییع نشود .
به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که تجدید نظر خواهی در امور حقوقی و کیفری یعنی چه و مهلت طرح درخواست تجدیدنظر چقدر است . در ادامه نیز ، نحوه و روش تجدید نظر خواهی کردن از رای دادگاه و مرجع رسیدگی به آن ، مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
تجدید نظر خواهی یعنی چه
در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری ، روش های اعتراض به رای دادگاه ، مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر اساس آن ، می توان حکم صادره از دادگاه را ، تحت شرایط مشخصی ، مورد اعتراض و رسیدگی مجدد قرار داد که از جمله آنها ، می توان به واخواهی از احکام غیابی ، تجدید نظر خواهی ، فرجام خواهی ، اعاده دادرسی و اعتراض شخص ثالث ، اشاره نمود که هر کدام از آنها ، شرایط و احکام خاص مربوط به خود را دارند .
بر این اساس ، تجدیدنظر خواهی ، از جمله روش های مهم اعتراض نسبت به حکم دادگاه ، محسوب می شود که هم در خصوص احکام صادره از دادگاه های حقوقی و هم در ارتباط با احکام صادره از دادگاه های کیفری ، می تواند انجام شود . اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که اصلا تجدید نظر خواهی یعنی چه و در چه شرایطی می توان نسبت به حکم دادگاه ، تجدیدنظر خواهی کرد ؟ در پاسخ به این سوال ، بهتر است تجدید نظر خواهی حقوقی و کیفری را به صورت مجزا ، توضیح دهیم .
بر اساس ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی ، جهات تجدید نظر خواهی حقوقی ، به تفصیل ذکر شده است که بر اساس آن ، در صورتی می توان نسبت به حکم دادگاه حقوقی ، تجدید نظر خواهی کرد که یکی از این دلایل وجود داشته باشد : عدم اعتبار مستندات دادگاه ، فقدان شرایط قانونی شهادت شهود ، عدم توجه قاضی به دلایل بیان شده ، عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادر کننده رای ، مخالف بودن رای با موازین شرعی یا مقررات قانونی .
علاوه بر این ، در ماده 434 قانون آیین دادرسی کیفری نیز ، جهات تجدید نظر خواهی از آرای دادگاه های کیفری ، بیان شده است که بر اساس آن ، ادعای عدم اعتبار ادله یا مدارک استنادی توسط دادگاه ، مخالفت رای با قانون ، عدم صلاحیت دادگاه صادر کننده رای یا وجود یکی از جهات رد دادرس و عدم توجه به دلایل ابرازی ، از جمله دلایلی است که به موجب آن ، تجدید نظر خواه ، می تواند نسبت به حکم صادره ، اعتراض تجدیدنظر خواهی مطرح کند .
لذا به طور خلاصه ، می توان گفت که تجدید نظر خواهی ، یکی از روش های اعتراض به حکم دادگاه است که در آن ، شخصی که به موجب حکم صادره از دادگاه ، محکوم شده است ، می تواند در صورت وجود یکی از جهات تجدید نظر خواهی ، ضمن ارائه دادخواست تجدیدنظر خواهی ، نسبت به حکم صادره ، اعتراض کند که نحوه این اعتراض را در قسمت های بعد ، توضیح می دهیم . شخصی که نسبت به حکم دادگاه ، اعتراض می کند ، تجدیدنظر خواه و شخصی که علیه او دادخواست تجدید نظر داده شده ، تجدید نظر خوانده ، نامیده می شود .
حتما بخوانید: تجدید نظر خواهی چیست و انواع آن
نحوه تجدید نظر خواهی
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که تجدید نظر خواهی ، به عنوان یکی از روش های اعتراض به حکم دادگاه ، یعنی چه . همانطور که گفته شد ، تجدیدنظر خواهی ، هم در امور حقوقی و هم در امور کیفری ، قابل انجام است ؛ اما شرایط و احکام خاص خود را دارد . آنچه که در این ارتباط اهمیت دارد ، نحوه تجدید نظر خواهی است . به عبارت دیگر ، ممکن است این سوال، برای افرادی که قصد دارند از رای دادگاه بدوی ، تقاضای تجدید نظر خواهی کنند ، مطرح شود که نحوه تجدید نظر خواهی از رای چگونه است ؟
در پاسخ به این سوال ، لازم است که ابتدا به بررسی این مطلب بپردازیم که کدام دسته از آرای دادگاه را می توان مورد تجدید نظر خواهی قرار داد . با این توضیح که تمامی احکام صادره از دادگاه ، قابلیت تجدیدنظر خواهی را ندارند . در این ارتباط ، لازم است آرای قابل تجدید نظر در امور حقوقی و کیفری را ، به صورت مجزا مورد بررسی قرار دهیم .
بر اساس ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی ، احکام قابل تجدید نظر خواهی در امور حقوقی ، بیان شده است که به موجب آن ، صرفا از حکم صادره در دعاوی مالی ، که خواسته یا ارزش آن ، از سه میلیون ریال بیشتر باشد ، می توان تقاضای تجدید نظر خواهی کرد . اما در دعاوی غیر مالی ، از کلیه احکام صادره توسط دادگاه بدوی ، می توان درخواست تجدیدنظر نمود . همچنین ، حکم راجع به متفرعات دعوی ، همچون خسارت ها ، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوی قابل تجدید نظر باشد را نیز ، می توان مورد تجدید نظر قرار داد .
لازم به ذکر است که علاوه بر احکام دادگاه ها ، برخی از قرارهای صادره از دادگاه ها نیز ، قابلیت تجدید نظر خواهی را دارند . به عنوان نمونه ، قرار ابطال دادخواست یا رد دادخواست ، رد دعوی یا عدم استماع دعوی ، قرار سقوط دعوی و عدم اهلیت ، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوی ، قابل تجدیدنظر خواهی باشد نیز قابلیت بررسی مجدد خواهند داشت .
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، نحوه تجدید نظر خواهی در امور حقوقی ، به این صورت است که متقاضی تجدید نظر خواهی در امور حقوقی ، می بایست دادخواست تجدید نظر خود را در مهلت مقرر ، برای تجدید نظر خواهی ، به دفتر دادگاه صادر کننده رای ، ارائه نماید و مرجع تجدیدنظر خواهی ، پس از اینکه درخواست تجدید نظر وصول شد ، آن را ثبت کرده و اقدامات لازم ، در خصوص ثبت دادخواست و تعیین زمان رسیدگی را انجام می دهد .
اما در خصوص نحوه تجدید نظر خواهی از رای در پرونده های کیفری ، باید گفت که بر اساس ماده 427 قانون آیین دادرسی کیفری ، آرای غیر قابل تجدیدنظر خواهی بیان شده است . بر این اساس ، جرایم تعزیری درجه هشت ، جرایم مستلزم پرداخت دیه یا ارش ( در صورتی که میزان آن ، کمتر از یک دهم دیه کامل باشد ) ، قطعی بوده و قابلیت تجدید نظر خواهی را نخواهند داشت و در غیر این موارد ، احکام صادره از دادگاه های کیفری ، حسب مورد در مرجع صالح ، قابل تجدید نظر خواهی است .
در حال حاضر ، نحوه تجدید نظر خواهی در امور حقوقی و کیفری ، به این شکل است که تجدیدنظر خواه ، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و با ارائه مدارک لازم که به استناد آنها ، درخواست تجدید نظر خواهی دارد ، درخواست خود را به ثبت برساند و از طریق سامانه ثنا ، ابلاغیه های دادگاه را دریافت نماید؛ همچنین، در صورت تعیین وقت رسیدگی ، پس از اینکه تاریخ و زمان رسیدگی به درخواست تجدیدنظر خواهی به وی ابلاغ شد ، در مرجع تجدید نظر ، حاضر شده و از خود دفاع نماید .
بیشتر بخوانید: نحوه تجدید نظر خواهی از رای دادگاه کیفری
مهلت تجدید نظر خواهی
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که تجدید نظر خواهی چیست و در چه شرایطی ، تجدیدنظر خواه ، می تواند اعتراض خود را در دادگاه ، مطرح نماید . همچنین ، نحوه تجدید نظر خواهی از رای دادگاه های حقوقی و کیفری ، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت . اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که مهلت تجدیدنظر خواهی از رای چقدر است ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 336 قانون آیین دادرسی مدنی ، مهلت تجدید نظر خواهی در دعاوی حقوقی ، مشخص شده است . بر اساس این ماده ، مهلت درخواست تجدیدنظر اصحاب دعوی ، برای اشخاصی که مقیم ایران هستند ، بیست روز و برای اشخاصی که مقیم خارج از کشور هستند ، دو ماه می باشد . اما این مهلت ، از تاریخ ابلاغ رای دادگاه بدوی ، آغاز می شود و در مواردی هم که رای دادگاه بدوی ، به صورت غیابی صادر شده باشد ، این مهلت ، از تاریخ اتمام مهلت واخواهی از آن ، شروع می شود .
لازم به ذکر که گاهی ، تجدیدنظر خواه ، نمی تواند در طول مهلت تجدید نظر خواهی ، اقدامات لازم را انجام دهد . در چنین شرایطی ، تجدید نظر خواهی خارج از مهلت قانونی ، در صورتی امکان پذیر است که تجدید نظر خواه ، عذر موجهی داشته باشد و یا اینکه سمت نماینده دعوای بدوی از بین رفته یا محکوم علیه ، فوت کرده یا ورشکسته شده باشد .
در خصوص اینکه مهلت تجدید نظر خواهی از رای در دعاوی کیفری چقدر است نیز ، ماده 430 قانون آیین دادرسی کیفری ، تعیین تکلیف نموده که بر اساس آن ، مهلت درخواست تجدید نظر خواهی ، برای اشخاصی که مقیم ایران هستند ، بیست روز و برای اشخاصی که مقیم خارج از کشور می باشند ، دو ماه از تاریخ ابلاغ رای دادگاه بدوی و یا انقضای مهلت واخواهی می باشد .
البته ، اگر تجدید نظر خواه ، درخواست تجدیدنظر خواهی خود را خارج از مهلت مقرر تقدیم نماید ولی عذر موجهی برای این موضوع داشته باشد ، دادگاه صادر کننده رای ، ابتدا به عذر موجه تجدید نظر خواهی ، رسیدگی می نماید و در صورت احراز موضوع ، درخواست تجدیدنظر را قبول کرده و در غیر این صورت ، آن را رد می نماید .
بیشتر بخوانید: مهلت تجدید نظر خواهی از رای و زمان آغاز درخواست
مرجع تجدید نظر خواهی
در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که تجدید نظر خواهی یعنی چه و درخواست تجدیدنظر خواهی از آرای دادگاه حقوقی و کیفری ، به چه نحوی است و مهلت زمانی آن چقدر است . همانطور که گفته شد ، در حال حاضر ، دادخواست تجدید نظر خواهی ، از طریق مراجعه تجدید نظرخواه به یکی از دفاتر خدمات قضایی و به صورت الکترونیکی ، قابل ثبت و ارجاع است . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که مرجع تجدید نظر خواهی از رای ، کجاست ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که در ساختار قضایی نظام حقوقی ایران ، علاوه بر دادگاه های بدوی که عهده دار رسیدگی ابتدایی به پرونده و صدور رای می باشند ، دادگاه هایی ، تحت عنوان دادگاه تجدیدنظر نیز مورد پیش بینی قرار گرفته است که این دادگاه ها در مرکز هر استان تشکیل می شوند و مرجع اصلی تجدید نظر خواهی از رای دادگاه های بدوی محسوب می شوند .
البته ، باید به این نکته مهم در خصوص مرجع تجدید نظر خواهی اشاره کرد و آن هم این است که در مورد برخی از دعاوی کیفری ، مرجع تجدید نظر خواهی ، به جای دادگاه تجدیدنظر استان ، دیوان عالی کشور است . بر اساس ماده 428 قانون آیین دادرسی کیفری ، آرایی که توسط دادگاه کیفری یک صادر شده و مجازات آنها سلب حیات ، قطع عضو ، حبس ابد ، تعزیر درجه سه و بالاتر و جنایات عمدی که میزان دیه آنها نصف دیه کامل و بیشتر است و آرای صادره در خصوص جرایم سیاسی و مطبوعاتی ، توسط دیوان عالی کشور ، مورد رسیدگی تجدید نظر قرار می گیرند.
نکته مهمی که در خصوص دادگاه تجدیدنظر وجود دارد ، این است که اصولا دادگاه های تجدید نظر حقوقی و دادگاه های تجدید نظر کیفری ، برخلاف دیوان عالی کشور که صرفا به صورت شکلی ، آراء صادره را بررسی می نماید ، به لحاظ ماهوی ، آرای مورد اعتراض را مورد رسیدگی مجدد یا تجدیدنظر قرار می دهند و در صورتی که وجود یکی از جهات تجدید نظر خواهی را احراز نمایند ، رای را نقض کرده و مجددا ، رای صحیح صادر می کنند و در صورتی هم که رای صادره را واجد ایراد خاصی ندانند ، آن را ابرام یا تایید می نمایند.
در ادامه بخوانید: دادگاه تجدید نظر چیست
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تجدید نظر خواهی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تجدید نظر خواهی پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- تجدید نظر خواهی یعنی چه ؟
تجدید نظر خواهی یکی از روش های اعتراض به حکم است که بنا به جهات ذکر شده در قانون تجدید نظر خواه ظرف مهلت مشخص اقدام به طرح اعتراض نسبت به حکم دادگاه بدوی می کند که شرح بیشتر این موضوع در مقاله ذکر شده است .
2- مهلت تجدید نظر خواهی چقدر است ؟
بر اساس قانون مهلت تجدید نظر خواهی در امور حقوقی و کیفری برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ رای یا از زمان اتمام مهلت واخواهی است که جزئیات این موضوع در مقاله آمده است .
3- نحوه تجدید نظر خواهی از رای چگونه است ؟
نحوه تجدید نظر خواهی نسبت به حکم دادگاه های بدوی به این صورت است که متقاضی به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه و ضمن پرداخت هزینه درخواست تجدید نظر خواهی را در سامانه ثنا ثبت می کند که شرح این مطلب در مقاله ذکر شده است .
منبع : تجدید نظر خواهی یعنی چه