در این مقاله روش های ماهوی دفاع در مقابل سند و روش های دفاع شکلی در مقابل سند را مورد بررسی قرار می دهیم .
در دعاوی مطروحه در مراجع حقوقی و سایر مراجع غیر کیفری ، اسناد و مدارکی که طرفین فراهم کرده اند هنوز هم مهم ترین و رایج ترین دلیل ادعای آن ها را تشکیل می دهد . طرفی که برای اثبات ادعای خود به سند استناد می نماید ، معمولا امید زیادی به پیروزی دارد ؛ زیرا قانون تشخیص میزان ارزش و تأثیر این دلیل را در اختیار دادگاه قرار نداده است ؛ در حالی که در مورد دلایل دیگری مانند کارشناسی پرونده ، اماره قضایی و وسایل اثباتی که اماره شمرده می شوند ( تحقیق محلی و معاینه محلی ) ، ارزیابی دادگاه علی القاعده نقش تعیین کننده دارد . هر چند در اسناد نیز دادگاه به مفاد آن سند توجه و آن را تفسیر می نماید و تشخیص می دهد که موضوع سند تا چه اندازه با موضوع ادعا مربوط است . اما به طور کلی هریک از طرفین دعوا که سندی در دادگاه علیه او مورد استناد قرار گرفته است ، در نخستین گام ناچار است دفاع در برابر سند را تدارک نماید تا از شکست خود جلوگیری کند . طرفی که به دفاع در برابر سند می اندیشد ، اصولا با دو شیوه ی دفاعی روبه رو می شود که علی القاعده می تواند یکی از آنها را برگزیند که این شیوه های دفاعی در برابر سند عبارتند از دفاع ماهوی و دفاع شکلی که در این مقاله قصد داریم به بررسی دفاع ماهوی در برابر سند ، دفاع شکلی در برابر سند و انواع روش های دفاع شکلی نسبت به سند را بررسی کنیم .
دفاع ماهوی در برابر سند
نخستین شیوه دفاع در برابر سند ، « دفاع ماهوی » است . شیوه های دفاع ماهوی در برابر اسناد به شمارش در نمی آیند اما می توان آنها را دسته بندی نمود و مهم ترین آنها ادعای بطلان معامله موضوع سند ، ادعای فسخ معامله موضوع سند ، ادعای سقوط تعهد موضوع سند به یکی از اسباب سقوط تعهدات ( وفای به عهد ، اقاله ، ابراء ، تبدیل تعهد ، تهاتر ، مالکیت ما فی الذمه ) لازم الوفا نبودن مفاد سند و... می باشد ؛ دفاعی که جای گفتگو درباره آن در حقوق مدنی ، حقوق تجارت و سایر شاخه های « حقوق ماهوی » است ؛ نه « حقوق شکلی » یعنی آیین دادرسی مدنی یا آیین دادرسی کیفری . البته در این خصوص لازم به ذکر است که شخصی که در برابر سند ، «دفاع ماهوی» را بر می گزیند ، به نوعی « اصالت سند » را پذیرفته است ؛ بنابراین ، نمی تواند هم زمان با دفاع ماهوی در برابر سند ، ایرادات شکلی را نیز به سند وارد نماید . برای آشنایی با اینکه دلیل در حقوق به چه معناست و ویژگی های دلیل کدامند کلیک کنید .
دفاع شکلی در برابر سند و روش های آن
دومین شیوه دفاع در برابر سند ، دفاعی است که « شکلی » خوانده می شود . منظور از دفاع شکلی در برابر اسناد ، تعرض به اصالت سند است ؛ بدین معنا که به طور کلی طرفی که سند علیه او مورد استناد قرار گرفته است ، صدور سند از سوی خود یا اگر سند منتسب به دیگری است ( برای نمونه مورّث او ) ، صدور سند از سوی منتسب الیه را نمی پذیرد و یا آن را نا همسان و متفاوت با چهره و وصف اصلی اعلام می نماید . دفاع شکلی یا تعرض به اصالت سند ، تنها تحت سه عنوان انکار ، تردید و ادعای جعل امکان پذیر است ؛ اصطلاحاتی که هم در قانون قدیم و هم در قانون جدید آیین دادرسی مدنی به کار رفته است و در عمل نیز کاربردهای فراوانی دارند . البته اصطلاح دیگری نیز در لوایح طرفین دعوا و صورت جلسه های دادگاه به جای انکار و تردید به کار می رود و آن « تکذیب سند » است که در قانون آیین دادرسی مدنی نیامده است و به همین علت ، به نظر برخی از دادرسان دادگاه ، تلقی آن به هر دو عنوان « انکار » و « تردید » و نیز بها دادن به آن درست نمی باشد . به هر حال ، درباره اصطلاح « تکذیب » باید توجه داشت که « تکذیب ادعا » با « تکذیب سند » کاملا متفاوت است . در « تکذیب ادعا » مدعی علیه ادعا را مطابق واقعیت نمی داند و آن را رد می کند ، بنابراین ، اگر ادعا مستند به دلیل باشد ، صرف تکذیب آن اثری ندارد و دادگاه به استناد آن دلیل حکم صادر می کند . اما تکذیب سند عادی دفاعی کارا ( موثر ) است ؛ زیرا طرفی را که به آن سند استناد نموده است ملزم به اثبات اصالت سند می نماید .
با توضیحاتی که ارائه شد ، در می یابیم که روش های دفاع شکلی نسبت به سند عبارتند از انکار ، تردید و ادعای جعل که انکار و تردید خاص اسناد عادی است و برای سند رسمی به کار نمی رود ؛ ولی ادعای جعل در مقابل تمامی اسناد اعم از اسناد عادی و اسناد رسمی کاربرد دارد . برای دریافت اطلاعات کامل در خصوص انکار و تردید و ادعای جعل سند کلیک کنید .
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دفاع شکلی در مقابل سند و روش های آن به کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دفاع شکلی در مقابل سند و روش های آن پاسخ دهند .
منبع : دفاع شکلی در برابر سند