سازمان اوقاف و امور خیریه، با هدف سازماندهی و رسیدگی به امور خیریه و موقوفات ایجاد گردید. وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه، شامل موارد متعددی، همچون اداره امور موقوفات عام و اداره اماکن مذهبی می باشد. مراکز تشکیل دهنده سازمان اوقاف و اداره امور خیریه، از سه سازمان اصلی تشکیل شده است و در ساختار این سازمان، چهار معاونت وجود دارد.
سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمانی است که به انجام و سامان دادن امور موقوفات ، خیرات و از این دست، امور عام المنفعه می پردازد . وقف، موضوعی است که همیشه و در همه ادوار تاریخی، مورد توجه مردم و دولت ها بوده است . بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال 1363، قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه، برای تعیین وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه به تصویب رسید.
همچنین، در قانون مدنی نیز به بررسی قواعدی درباره وقف، از جمله فروش مال موقوفه ، وقف عام و وقف خاص پرداخته شده است. به موجب این قانون، اداره موقوفات، لزوما باید توسط شخصی به نام متولی انجام گیرد. سازمان اوقاف و امور خیریه، به عنوان یک سازمان شبه دولتی، با هدف اداره موقوفات بدون متولی ایجاد گردیده است. این سازمان، دارای ساختار مخصوص به خود بوده و تشکیلات ویژه خود را دارد.
بنابراین، در این مقاله، قصد داریم، در ابتدا، سازمان اوقاف و امور خیریه را معرفی کنیم، سپس در ادامه، وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه و مراکز تشکیل دهنده این سازمان را توضیح داده و نهایتا، ساختار داخلی آن را را ارائه دهیم. اگر در خصوص ساختار و وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه سوالاتی دارید، در این مقاله، همراه ما باشید.
معرفی سازمان اوقاف و امور خیریه
فرهنگ وقف و انجام امور خیریه، یکی از مسائلی است که دارای پیشینه تاریخی، در نظام حقوقی و فرهنگی ایران می باشد. سازمان اوقاف و امور خیریه، با هدف مدیریت موقوفات بدون متولی و رسیدگی به امور خیریه، در سال 1343 ایجاد گردید. قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، بعد از انقلاب اسلامی و در سال 1363، در خصوص تعیین وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه و ساختار آن، تصویب شد.
به موجب تبصره 1 این قانون، انتخاب سرپرست سازمان، بر عهده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می باشد. همچنین، سرپرست باید از طرف ولی فقیه، مجاز در تصدی اموری که متوقف بر اذن ولی فقیه است، باشد. این سازمان، صرفا وظیفه اداره موقوفات بدون متولی وقف را نداشته و وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه شامل موارد متعدی، مانند اداره امور اماکن مذهبی، اداره امور موسسات و انجمن های خیریه دولتی، می باشد.
حتما بخوانید: وقف چیست و ارکان آن
وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه
همان طور که در بخش قبل توضیح دادیم، سازمان اوقاف و امور خیریه، دارای وظایف متعددی است که این وظایف در قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف، تعیین شده اند. مطابق ماده 1 این قانون، وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه، شامل موارد زیر می شود:
اداره امور موقوفات عام که فاقد متولی وقف بوده یا مجهول التولیه است و موقوفات خاصه، در صورتی که مصلحت وقف و بطون لاحقه ( بطن، به معنی نسل است و بطون لاحقه، یعنی نسل های بعدی که به عنوان موقوف علیهم محسوب می شوند ) و یا رفع اختلاف موقوف علیهم، متوقف بر دخالت ولی فقیه باشد .
اداره امور اماکن مذهبی اسلامی که ترتیب خاصی برای اداره آنها ارائه نشده است .
اداره امور موسسات و انجمن های خیریه ای که از طرف دولت یا سایر مراجع ذی صلاح، محول شده یا بشود .
اداره موسسات و انجمن های خیریه ای که به تشخیص دادستان محل، فاقد صلاحیت باشد (تا تعیین تکلیف از طرف دادگاه )و همچنین، در صورت نبودن ناظر یا عدم صلاحیت وی ( در اموری که ناظر پیش بینی نشده است ) .
انجام امور گورستان های متروکه موقوفه ای که متولی معین ندارد و اتخاذ تصمیم لازم در مورد آنها .
کمک مالی، در زمینه تبلیغ و نشر معارف اسلامی
اداره و نظارت بر اثلاث باقیه، محبوسات، نذور، صدقات و هر مالی که غیر از عنوان وقف، برای امور عام المنفعه و خیریه اختصاص یافته است.
بیشتر بخوانید: اداره مال موقوفه توسط چند متولی
مراکز تشکیل دهنده اوقاف و اداره امور خیریه
در بخش قبل وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه را توضیح دادیم، حال قصد داریم مراکز تشکیل دهنده این سازمان را بررسی کنیم، سازمان اوقاف و امور خیریه، از سه بخش عمده تشکیل شده است . سازمان مرکزی ، واحدهای های تابعه و مراکز استانی ، سه مرکز تشکیل دهنده سازمان اوقاف و امور خیریه، در سطح کشور هستند. که تمامی این سازمان ها بر درست انجام شدن وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه تاثیر دارند. سازمان مرکزی، همان اداره اوقاف اصلی در تهران بوده و مراکز استانی ، اداره اوقاف در مرکز استان، در سایر شهرستان ها است . در حال حاضر، 47 اداره استانی و 256 نمایندگی از سازمان اوقاف، در سطح کشور وجود دارد .
واحد های تابعه نیز وابسته به حوزه سرپرستی هستند که به دو گروه کلی علمی - فرهنگی و تولیدی - اقتصادی، تقسیم می شوند و به فعالیت های علمی و تولیدی می پردازند که برای انجام وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه ضروری می باشند. از جمله واحدهای تابعه، می توان به دانشکده های علوم قرآنی، انتشارت اسوه، موسسه صندوق عمران موقوفات کشور و شرکت کاشی سنتی گوهرشاد، اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: تعریف وقف عام و وقف خاص و تفاوت آنها
ساختار سازمان اوقاف و امور خیریه
سازمان اوقاف و امور خیریه، تحت نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می کند. سرپرست این مجموعه، به موجب تبصره 1 ماده اول قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتخاب شده و باید مجاز از سوی ولی فقیه، برای تصدی اموری که از جانب ماذون شده، باشد. و این سرپرست بر درست انجام شدن وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه نظارت می کند. مراکز اصلی، یعنی سازمان مرکزی و ادارات مرکز استان ها، برای انجام وظایفی که طبق قانون، بر عهده سازمان اوقاف و امور خیریه گذاشته شده است، به چهار معاونت تقسیم شده اند.
هر کدام از این معاونت ها، سرپرستی انجام امور مربوط به حوزه فعالیت خود را بر عهده دارند . این چهار معاونت، در واقع ساختار سازمان اوقاف و امور خیریه را تشکیل می دهند که شامل موارد زیر، می شود:
معاونت امور اوقافی و امور خیریه : اداره کل امور اوقافی ، اداره کل تحقیق ، دفتر حقوقی و ثبتی ، دفتر اسناد و شناسایی موقوفات و دفتر آمار و انفورماتیک ، ادارات و دفاتر زیر مجموعه، این معاونت قرار می گیرند.
معاونت بقاع و اماکن متبرکه : اداره کل بودجه و حسابداری بقاع متبرکه و اداره کل هیات امناء بقاع متبرکه و موسسات خیریه، زیر نظر این معاونت هستند .
معاونت اداری و مالی و امور مجلس : این معاونت، از اداره بودجه ، تشکیلات و آموزش ، اداره کل امور مالی، اداره مهندسی و عمران و دفتر امور مجلس، تشکیل شده است.
معاونت امور فرهنگی : این معاونت، شامل دفتر امور دینی و اعزام مبلغ ، دفتر انتشارات آثار اسلامی و دفتر آموزش و مسابقات قرآنی می باشد .
در ادامه بخوانید: موارد عزل متولی وقف و نحوه آن
برای مطالعه بیشتر درباره وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه و ساختار آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه و ساختار آن پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- سازمان اوقاف و امور خیریه چه وظایفی دارد؟
سازمان اوقاف و امور خیریه وظایف متعددی همچون اداره موقوفات بدون متولی اداره امکان مذهبی و غیره را دارد که این موضوع در متن مقاله توضیح داده شده است.
2- مراکز تشکیل دهنده اوقاف و اداره امور خیریه کدام است؟
سازمان مرکزی و واحدهای های تابعه و مراکز استانی سه مرکز تشکیل دهنده اوقاف و امور خیریه در سطح کشور هستند که این موضوع در متن مقاله توضیح داده شده است.
3- ساختار سازمان اوقاف و امور خیریه به چه شکل است؟
سازمان اوقاف و امور خیریه تحت نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت کرده و به چهار معاونت تقسیم شده است که این موضوع در متن مقاله توضیح داده شده است.