زمانی که در خصوص نسب مشروع فرزند ، ابهاماتی مطرح می شود ، می بایست در دادگاه خانواده ، دعوای اثبات نسب مطرح شود . شرایط لازم برای اثبات نسب فرزند ، آن است که پس از اثبات رابطه زوجیت والدین ، نسب مادری و پدری طفل نیز با ارائه مدارک لازم ، ثابت شود . از جمله مدارک لازم برای اثبات نسب فرزند ، می توان به ارائه سند ازدواج پدر و مادر ، گواهی ولادت ، شهادت شهود ، تحقیقات محلی و نیز نتایج آزمایش های ژنتیکی اشاره نمود .
برخورداری فرزندان از حقوق قانونی ، منوط به آن است که نسب آنها ، مشروع باشد . معمولا در زمینه بهره مندی از حقوق قانونی همچون نفقه و ارث ، در مورد فرزندانی که ناشی از رابطه زوجیت شرعی و به ثبت رسیده هستند ، مشکلی پیش نمی آید و شناسنامه ارائه شده توسط فرزندان ، برای اثبات نسب مشروع آنها ، کفایت می کند .
اما در برخی موارد ، ممکن است که رابطه زوجیت پدر و مادر ( چه در عقد دائم و چه موقت ) به ثبت نرسیده و یا اینکه اصلا ارتباط پدر و مادر ، نامشروع یا وطی به شبهه بوده باشد . در چنین مواردی ، اثبات نسب فرزندان متولد از چنین زوجینی ، با دشواری مواجه می شود و در واقع ، نیازمند آن است که فرزند ، برای بهره مندی از حقوق قانونی خود ، در دادگاه ، دعوای اثبات نسب اقامه نماید . به همین دلیل ، آشنایی با شرایط و مدارک لازم برای اثبات نسب فرزندان ، موضوعی پر اهمیت می باشد .
به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، ابتدا به توضیح این مطلب می پردازیم که دعوای اثبات نسب چیست و در قسمت های بعد ، شرایط و همچنین ، مدارک لازم برای اثبات نسب مشروع فرزندان در دادگاه را مورد بررسی قرار خواهیم داد .
دعوای اثبات نسب چیست
به طور کلی ، نسب ، به معنای خویشاوندی و نژاد است و بر اساس قانون ، انواع نسب را می توان شامل نسب مشروع ، نسب ناشی از وطی به شبهه ( رابطه جنسی ، بدون اطلاع از عدم وجود رابطه زوجیت ) و همچنین ، نسب نامشروع ( که ناشی از عمل زنا است ) ، دانست . بر اساس قانون ، صرفا فرزندانی که نسب آنها مشروع و قانونی است ، می توانند از حقوق مقرر در قانون برای فرزندان مشروع ، ( یعنی ارث ) ، استفاده کنند .
امروزه ، گرفتن شناسنامه برای نوزادان ، تکلیف قانونی پدر و مادر تلقی می شود و حتی در مورد فرزندان متولد از رابطه نامشروع نیز ، پدر ، مکلف به گرفتن شناسنامه برای فرزند و پرداخت نفقه به وی ، می باشد تا به این ترتیب ، زمینه بهره مندی وی از حقوق اجتماعی همچون تحصیل ، درمان و غیره ، همچون فرزندان مشروع ، فراهم شود .
با این حال ، گاها این اتفاق می افتد که پدر ، رابطه خویشاوندی یا نسب فرزند به خود را نمی پذیرد . در چنین شرایطی ، مسئله نفی یا انکار نسب مطرح می شود که به معنای آن بود که پدر ، فرزند متولد شده از همسر را ، به خود ملحق نمی داند . علاوه بر این ، ممکن است که بنا به دلایلی ، عقد ازدواج پدر و مادر ، به ثبت نرسیده و برای فرزند ، شناسنامه ای گرفته نشده باشد و پدر نیز ، مفقود یا فوت شده باشد .
در اینگونه موارد ، فرزند ، برای اینکه بتواند از حقوق قانونی افراد دارای نسب مشروع برخوردار بشود ، می بایست از طریق قانونی ، اقدام به اثبات نسب مشروع خود نماید . لذا در پاسخ به این سوال که دعوای اثبات نسب چیست ، باید گفت که در شرایطی که مشروع بودن نسب فرزند ، مورد اختلاف واقع شده و یا اینکه به دلیل عدم ثبت ازدواج پدر و مادر ، برای فرزند مشروع ، شناسنامه گرفته نشده باشد ، می بایست در دادگاه ، دعوایی تحت عنوان دعوی اثبات نسب مطرح شود .
پس از اینکه دادگاه ، دعوای اثبات نسب را مورد بررسی قرار داد ، قرابت نسبی یا خویشاوندی نسبی میان فرزند ، با پدر یا مادر خود ، اثبات می شود و به لحاظ قانونی بودن رابطه نسبی فرزند یا پدر و مادر ، حقوق قانونی مربوطه ، در حق فرزند ، مستقر خواهد شد که در قسمت های بعدی ، مدارک و شرایط لازم برای طرح دعوای اثبات نسب در دادگاه را به صورت کامل ، مورد بررسی قرار می دهیم .
حتما بخوانید: اثبات نسب مشروع
شرایط لازم برای اثبات نسب
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که دعوای اثبات نسب چیست و در چه مواردی ، می بایست برای برخورداری از حقوق قانونی فرزند ، دعوی اثبات نسب در دادگاه اقامه شود . اما در ارتباط با دعوای اثبات نسب ، این سوال مطرح می شود که شرایط لازم برای اثبات نسب چیست و به عبارت دیگر ، اگر فرزندی قصد داشته باشد در دادگاه ، نسب مشروع خود را ثابت کند ، چه شرایطی باید وجود داشته باشد ؟
قبل از اینکه شرایط لازم برای دعوای اثبات نسب را مورد بررسی قرار دهیم ، لازم است به این نکته اشاره نماییم که مرجع صلاحیت دار برای طرح دعوی اثبات نسب مشروع ، دادگاه خانواده می باشد و خواهان ف می بایست دادخواست اثبات نسب را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، به این دادگاه ارائه نماید و قاضی دادگاه خانواده ، صلاحیت اثبات نسب را داشته و در صورت وجود شرایط لازم برای اثبات نسب ، حکم مقتضی را صادر می کند .
اما در پاسخ به این سوال که شرایط لازم برای دعوای اثبات نسب چیست ، باید گفت که اثبات مشروع بودن نسب ، در گروی آن است که سه موضوع در دادگاه اثبات شود : نخست ، اثبات رابطه زوجیت میان پدر و مادر است . دوم ، اثبات نسب مادری و سوم ، اثبات نسب پدری می باشد که در این قسمت ، در خصوص شرایط مربوط به اثبات هر یک از موارد ذکر شده ، توضیحاتی داده و در قسمت بعد ، مدارک لازم برای اثبات نسب را ذکر می کنیم .
در خصوص اثبات رابطه زوجیت ، که شرط نخست دعوای اثبات نسب محسوب می شود ، خواهان می بایست با آوردن اسناد و مدارک لازم ، این امر را اثبات نماید که پدر و مادر وی ، رابطه زوجیت شرعی داشته اند . فرقی هم ندارد که رابطه زوجیت میان آنها ، از نوع عقد نکاح موقت یا صیغه و یا به صورت عقد نکاح دائم بوده باشد . همچنین ، از آن جهت که فرزند متولد از وطی به شبهه ، به شخصی که دچار اشتباه شده است ، ملحق می شود ، اثبات وطی به شبهه بودن رابطه زناشویی نیز ، می تواند در دعوای اثبات نسب ، کاربرد داشته باشد .
اثبات رابطه زوجیت ، آسان است و به استناد هر یک از ادله اثبات دعوی ، امکان پذیر خواهد بود . خود مادر نیز با ارائه نمونه دادخواست اثبات رابطه زوجیت ، می تواند این موضوع را ثابت کند . معمولا در شرایطی اثبات زوجیت اهمیت می یابد که زوجین ، علی رغم اینکه حین تولد فرزند ، رابطه زوجیت شرعی داشته اند ، اما بنا به دلایلی ، عقد موقت یا دائم را به ثبت نرسانیده اند و بنا به دلایلی ، همچون عدم دسترسی به مرد یا فوت شدن وی ، دیگر امکان ثبت ازدواج وجود نداشته و در پی این موضوع ، شناسنامه ای هم برای فرزند ، نگرفته اند .
دومین شرط دعوای اثبات نسب مشروع ، اثبات نسب مادری می باشد . به این معنا که فرزند ، می بایست با ارائه اسناد و مدارک لازم ، این امر را ثابت کند که از مادر خود متولد شده است . اثبات نسب مادری ، معمولا آسان تر از اثبات نسب پدری است ؛ چرا که وضع حمل ، توسط زن یا باردار بودن زن ، معمولا قابل مشاهده توسط دیگران بوده و ساده تر می توان آن را اثبات کرد .
سومین شرط دعوای اثبات نسب مشروع ، اثبات نسب پدری است ؛ به این معنا که باید ثابت شود که فرزند ، از پدری متولد شده است که در طول رابطه زوجیت موقت یا دائم با مادر فرزند ، نطفه وی منعقد شده است . اثبات نسب پدری ، به ویژه از این جهت مورد تردید قرار می گیرد که پدر ، اقدام به نفی ولد از خود نموده و نپذیرد که فرزند ، از رابطه زناشویی وی با زوجه ، متولد شده است .
در این شرایط ، اگر فرزند ، نتواند ضمن دعوای اثبات نسب ، رابطه زوجیت والدین را به ثبت رسانده و ثابت کند که نطفه وی توسط پدر منعقد شده است ، نسب وی ، نامشروع تلقی می شود و همانطور که اشاره شد ، نسب ناشی از زنا یا نسب نامشروع ، آثار قانونی به دنبال نخواهد داشت . لازم به ذکر است که از جمله اثبات نسب پدری ، انجام آزمایش هایی همچون آزمایش دی . ان . ای و یا استناد به اماره فراش می باشد .
در واقع ، در شرایطی که فرزند ، قصد دارد ضمن دعوای اثبات نسب ، مشروع بودن نسب پدری خود را اثبات کند ، می تواند به استناد اماره فراش یا متولد شدن در زمان زوجیت پدر و مادر ، این امر را انجام دهد . بر اساس قانون مدنی ، اماره فراش به این معنا است که طفلی که در زمان زوجیت زن و مردی به دنیا آمده باشد ، نسب وی ، ملحق به شوهر است ؛ به این شرط که از زمان وقوع رابطه زناشویی پدر و مادر ، کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه ، نگذشته باشد .
بیشتر بخوانید: اقرار به نسب فرزندی
مدارک لازم برای اثبات نسب
در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که دعوای اثبات نسب چیست و برای اینکه فرزند ، بتواند نسب مشروع خود را به شیوه قانونی ثابت کند ، چه شرایطی باید وجود داشته باشد . اما در تکمیل این موضوع ، در این قسمت ، برخی از مهم ترین مدارک لازم برای دعوای اثبات نسب را مورد بررسی قرار خواهیم داد .
همانطور که گفته شد ، نخستین شرط دعوی اثبات نسب ، اثبات رابطه زوجیت پدر و مادر است . اثبات رابطه زوجیت پدر و مادر ، با ارائه هر سند و مدرکی ، امکان پذیر بوده و در این زمینه ، محدودیتی وجود ندارد . از جمله مدارک لازم برای اثبات رابطه زوجیت ، می توان به سند ازدواج دائم یا موقت ( هر چند به ثبت رسمی نرسیده باشد ) ، شهادت شهود یا گواهان ، اقرار خود طرفین ، امارات قضایی و یا حتی سوگند اشاره نمود .
دومین شرط اثبات نسب ، اثبات نسب مادری است ؛ اثبات نسب مادر و فرزند ، ساده است و باز هم سند و هر مدرکی که ثابت کننده این موضوع باشد که زن ، فرزندی به دنیا آورده و آن ، همان فرزندی است که ادعای اثبات نسب وی شده است ، می تواند مورد قبول قرار گیرد .
در حال حاضر ، گواهی ولادت نوزادان یا گواهی صادره توسط پزشک و ماما ، می تواند به عنوان مدارک لازم برای اثبات نسب مادری ، مورد استفاده قرار گیرد . همچنین ، شهادت شهود و گواهان ، اقرار ، امارات قضایی ، نظریه پزشکی قانونی و مواردی از این قبیل نیز می توانند به عنوان مدارک لازم ، ضمیمه دادخواست دعوای اثبات نسب شود .
سومین شرط اثبات نسب ، اثبات نسب فرزند به پدر است ؛ همانطور که گفته شد ، روش اثبات نسب پدری ، در صورتی که هیچ سند و مدرکی در این خصوص وجود نداشته و پدر ، نسب فرزند به خود را انکار نماید ، استفاده از اماره فراش است . همچنین ، نتیجه آزمایش های ژنتیکی انجام شده توسط پزشکی قانونی ، می تواند به عنوان مدارک لازم برای اثبات نسب فرزند ، مورد استفاده قرار گیرند .
در ادامه بخوانید: آثار نسب نامشروع
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط و مدارک لازم برای دعوای اثبات نسب در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و مدارک لازم برای دعوای اثبات نسب پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- دعوای اثبات نسب فرزند چیست ؟
در صورتی که پدر اقدام به انکار نسب فرزند به خود نموده و یا اینکه رابطه زوجیت میان والدین به ثبت نرسیده باشد فرزند برای استفاده از مزایای قانونی نسب مشروع باید دعوای اثبات نسب اقامه کند که شرح آن در مقاله آمده است .
2- شرایط لازم در خصوص اقامه دعوای اثبات نسب چیست ؟
از جمله شرایط لازم در خصوص دعوای اثبات نسب فرزند می توان به اثبات رابطه زوجیت والدین و اثبات نسب مادری و سپس اثبات نسب پدری اشاره نمود که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
3- مدارک لازم برای اقامه دعوای اثبات نسب فرزند کدامند ؟
از جمله مدارک لازم برای اقامه دعوای اثبات نسب می توان به گواهی ولادت یا گواهی بیمارستان و شهادت شهود و تقاضای استعلام از مطلعین اشاره نمود که برای آشنایی با جزئیات آن می توانید به متن مقاله مراجعه نمایید .