ماترک متوفی به معنای کلیه اموال و دارایی هایی است که از اشخاص فوت شده به جای می ماند . البته در خصوص تقسیم ترکه باید گفت که ابتدا باید بدهی های متوفی پرداخت و به وصیت های وی عمل شده و سپس نوبت به تقسیم ماترک متوفی می رسد . البته قبل از آن ، ورثه می توانند درخواست تحریر ماترک متوفی و صورت برداری از آن را نیز داشته باشند .
بسیاری از افراد ، در طول حیات خویش با انجام دادن فعالیت های اقتصادی ، اموال و دارایی هایی را به دست می آورند . این دارایی ها ، در عمده موارد ، شامل خانه ، زمین ، خودرو ، سهام ، سپرده بانکی و مواردی از این قبیل می باشد و بعضا ، افراد ممکن است به جز دارایی ها ، بدهی ها و یا دیونی را نیز بر ذمه داشته باشند و به عنوان مثال ، بابت موضوعی به فرد دیگر بدهکار باشند . با این حال ، زمانی که فردی فوت می کند ، تمامی دارایی ها و حقوق مالی پس از کسر بدهی ها ، به ورثه او انتقال پیدا می کنند .
در این صورت ، کل اموال بر جای مانده از متوفی ، به نوعی جزء ترکه یا ماترک متوفی محسوب می شوند که البته پس از پرداخت کردن بدهی های متوفی و عمل کردن به وصیت احتمالی وی ، بعد از انجام دادن تشریفاتی از قبیل تحریر ترکه که در مواردی الزامی است ، میان ورثه متوفی قابل تقسیم خواهد بود . به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که اولا ماترک متوفی به چه معناست و ثانیا تحریر و تقسیم ماترک متوفی چه مفهومی دارد ؟
برای پاسخ دادن به این سوالات ، در ادامه این مقاله به ترتیب این موضوعات را بررسی می کنیم که مفهوم ماترک چیست و شامل چه مواردی می شود ، تحریر ماترک متوفی به چه معناست و تقسیم ماترک چگونه انجام می شود .
ماترک چیست
بر اساس قانون مدنی و قواعد فقهی دین اسلام ، یکی از مهم ترین اسباب مالکیت ، ارث می باشد . به این معنا که پس از اینکه فردی فوت می کند ، ورثه وی که شامل خویشاوندان نسبی و سببی وی می باشند ، با رعایت شرایط الاقرب فالاقرب (به معنای مقدم بودن خویشاوندان نزدیک تر ) ، می توانند از شخص متوفی ارث ببرند و املاک و اموال به جای مانده از وی را به تملک خود در آورند .
البته ارث بردن از متوفی شرایط قانونی خاصی دارد که به صورت مشخص ، در قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است و سهم هر یک از طبقات و درجات ارث و نیز موانع ارث ، به صورت کامل و دقیقی در قانون ذکر شده است . هر چند در موارد بسیاری ممکن است میان ورثه متوفی در خصوص نحوه تقسیم ارث ، اختلافات جدی ایجاد شود . اما یکی از مهم ترین اصطلاحاتی که در خصوص توارث وجود دارد ، ماترک یا ترکه متوفی است . گاهی این سوال مطرح می شود که ماترک چیست و ماترک متوفی شامل چه مواردی است ؟
به طور کلی ، بسیاری از افراد ممکن است در زمان فوت خود ، صاحب اموال و دارایی های مختلفی باشند که پس از فوت ، به واسطه ارث ، به نزدیکان وی منتقل می شود . این اموال و دارایی ها را به اصطلاح حقوقی ، ترکه یا ماترک نام گذاری می کنند . ماترک ، به لحاظ لغوی به معنای « آنچه باقی مانده است » می باشد و ناظر بر اموالی است که پس از فوت متوفی ، از وی به جای می ماند .
اما در خصوص اینکه موارد ماترک متوفی چیست و یا چه مواردی جزء ماترک متوفی محسوب می شوند ، باید گفت که هرگونه اموال و حقوق مالی که قبل از فوت به متوفی تعلق گرفته بوده را می توان به عنوان ماترک محسوب کرد . لذا علاوه بر مواردی همچون خانه ، زمین و آپارتمان به عنوان اموال غیر منقول ، مواردی همچون خودرو ، حساب های بانکی ، سهام و اوراق بهادار متعلق به متوفی نیز جزء ماترک وی محسوب می شوند .
البته ، علاوه بر موارد ذکر شده ، در برخی موارد ممکن است که متوفی بدهی هایی نیز داشته باشد ؛ به عنوان نمونه ، زمانی که متوفی منزلی مسکونی را با گرفتن قرض از دیگران خریده و یا از بانک وام گرفته است ، هرچند منزل جزء ماترک به شمار می رود ، نمی توان بدهی ها و دیون مالی وی را نیز نادیده گرفت . لذا همانطور که در قسمت تحریر و تقسیم ماترک ذکر می شود ، صرفا پس از خارج کردن دیون و بدهی های متوفی می توان اقدام به تقسیم ماترک نمود .
البته در مواردی ، ممکن است که شخص متوفی ، هیچگونه ماترک یا اموالی از خود به جای نگذاشته باشد و یا اینکه بدهی ها و دیون وی ، بیشتر از اموال به جای مانده باشد که در چنین حالتی ، اصولا ورثه مجبور نیستند که دیون و بدهی های متوفی را از اموال شخصی خودشان پرداخت نمایند ولی اگر ماترکی از متوفی باقی باشد ، این بدهی ها را باید از اصل ماترک متوفی پرداخت نمایند و سپس ، به تقسیم ماترک اقدام نمایند .
حتما بخوانید: ترکه چیست
تحریر ماترک چیست
در قسمت قبل ، به بیان مفهوم ماترک متوفی پرداخته شد و طبق آنچه گفته شد ، ماترک متوفی بلافاصله بعد از فوت ، به ورثه وی منتقل می شود که البته ، این ماترک صرفا پس از تصفیه ترکه به صورت ارث به ایشان منتقل می شود . با این حال ، سوالی که در خصوص ماترک متوفی ممکن است مطرح شود آن است که تحریر ماترک به چه معناست ؟ به همین مناسبت ، در این قسمت قصد داریم به بررسی مفهوم تحریر ماترک متوفی بر اساس قانون بپردازیم .
مفهوم تحریر ماترک متوفی در ماده 206 قانون امور حسبی ذکر شده است که بر اساس این ماده ، مقصود و منظور از تحریر ماترک آن است که مقدار ماترک و دیون متوفی به صورت دقیق تعیین شود . تحریر ترکه معمولا با نوشتن کلیه اموال و دارایی های متوفی و نیز بدهی ها و دیون وی انجام می شود و به این منظور صورت می گیرد که به صورت دقیق ، تعیین شود که متوفی چه اموال و دارایی هایی دارد و متقابلا ، چه بدهی ها و دیونی بر عهده اوست .
به عنوان نمونه ، در تحریر ماترک متوفی ، ذکر می شود که اموال منقول متوفی شامل چه مواردی است و بهای آن چقدر است ، اموال غیر منقول وی شامل چه مواردی است و چه مشخصاتی دارد و نیز اینکه تعداد اوراق بهادار و سهام وی چقدر است . همچنین ، مطالبات و بدهی های متوفی که بر اساس احکام نهایی دادگاه و یا به موجب اسناد رسمی و اقرار بدهکاران مسلم می باشد ، در تحریر ماترک متوفی قید می شود .
بر اساس قانون امور حسبی ، هر یک از ورثه متوفی و یا نمایندگان قانونی آنها و نیز وصی ، می توانند تقاضای تحریر ماترک متوفی را داشته باشند . البته زمانی که در میان ورثه متوفی ، غایب و نیز محجور ( شامل اشخاص صغیر ، سفیه و مجنون ) وجود داشته باشد ، باید حتما امین یا قیم اشخاص مذکور به جای آنها درخواست تحریر ماترک متوفی را نمایند تا از تضییع احتمالی حقوق قانونی آنها جلوگیری شود .
علاوه بر موارد ذکر شده ، بر اساس قانون ، در حالتی که برخی از ورثه ، ماترک متوفی را قبول نکرده باشند ، حتما باید تحریر ماترک انجام گیرد . همچنین است حالتی که یک شخص خارجی فوت کرده است و باید تحریر ماترک وی به صورت دقیق انجام شود . لازم به ذکر است که در طول مدتی که تحریر ماترک متوفی انجام می شود ، اصولا تصرف در ماترک یا ترکه ممنوع است .
لازم به ذکر است که در حال حاضر ، صدور حکم تحریر ترکه در صلاحیت شورای حل اختلاف می باشد . به این منظور ، هر یک از ورثه می توانند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، دادخواست تحریر ترکه بدهند و پس از انجام تشریفات لازم برای صدور حکم تحریر ترکه ، از قبیل نشر آگهی در روزنامه های کثیر الانتشار و دعوت از کلیه کسانی که خود را در تقسیم ترکه دارای حق می دانند و نیز تعیین بازرس ، حکم تحریر ترکه صادر می شود .
بیشتر بخوانید: سهم الارث چیست
تقسیم ماترک چیست
علاوه بر اینکه تحریر ماترک متوفی توسط ورثه قابل انجام است ، در عمده موارد بحث از تقسیم ماترک می باشد ؛ به این معنا که هر یک از وراث می خواهند اقدام به تقسیم ماترک نموده و سهم خود را دریافت نمایند . از آن جهت که مرحله تقسیم ماترک متوفی ، مهم ترین و شاید چالش برانگیزترین مراحل تقسیم ارث باشد ، لازم است که به بررسی حقوقی آن بپردازیم و در مقاله ای جداگانه نیز مالیات بر ارث را مورد بررسی قرار دهیم .
نخستین نکته مهمی که در خصوص تقسیم ماترک متوفی وجود دارد ، آن است که بر اساس قانون امور حسبی ، قبل از اینکه هر اقدامی برای تقسیم ماترک متوفی صورت گیرد ، باید هزینه کفن و دفن و تجهیز میت از ترکه متوفی برداشته شده و متوفی به طرز مناسبی خاکسپاری شود و این ، یکی از مهم ترین مواردی است که قبل از تقسیم ماترک ، ورثه باید به آن عمل نمایند .
بعد از کفن و دفن متوفی ، لازم است که کلیه دیون و بدهی هایی که بر ذمه یا عهده متوفی قرار گرفته است را از ترکه متوفی پرداخت نمود . به عنوان نمونه ، اگر متوفی به شخصی مقروض است ، ابتدا باید قرض وی را از ماترک پرداخت نمود . همچنین دریافت نفقه و مهریه زن از ارث شوهر متوفی نیز یکی دیگر از دیون مالی است که در صورت درخواست ، باید به همسر وی پرداخت نمود . البته اگر ماترک متوفی برای پرداخت کردن دیون متوفی کافی نباشد ، ورثه ملزم نیستند از اموال شخصی شان بدهی های متوفی را پرداخت کنند .
در این مرحله ، نوبت به عمل کردن به وصیت های متوفی می رسد ؛ چرا که بر اساس قانون ، هر فردی می تواند تا میزان یک سوم یا ثلث اموال خود را برای بعد از فوت خود به نفع دیگری وصیت نماید . البته وصیت مازاد بر ثلث هم صحیح است ؛ اما غیر نافذ است . به این معنا که مقدار بیش از ثلث یا یک سوم را باید ورثه قبول کنند تا قابل اجرا باشد . به هر حال ، عمل کردن به وصیت نامه متوفی حتی در مواردی که وصیت شفاهی بوده ، الزام شرعی و اخلاقی دارد .
پس از اینکه مراحل ذکر شده انجام گرفت ، نوبت به تقسیم ماترک متوفی می رسد ؛ لذا تا قبل از پرداخت دیون و اخراج ثلث مال متوفی ، نمی توان نسبت به تقسیم ماترک متوفی اقدام نمود . اما آنچه که در خصوص تقسیم ماترک مهم است ، آن است که اصولا طبقات و درجات ارث در قانون مدنی ذکر شده است و سهم هر یک از ورثه تعیین شده و حالات مختلف نیز به صورت دقیق مشخص است .
لذا علاوه بر اینکه ورثه می توانند با توافق یکدیگر برای تقسیم ماترک متوفی میان خودشان اقدام نموده و به صورت مصالحه ، نسبت به تقسیم ماترک مبادرت نمایند ، اگر در این خصوص اختلافی نیز میان آنها ایجاد شود ، می توان با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی ، دادخواست تقسیم ماترک متوفی را به شورای حل اختلاف ارائه نمود که در این صورت ، تقسیم ترکه بر اساس سهم الارث قانونی هر کدام از روثه انجام خواهد گرفت .
در ادامه بخوانید: ترکه متوفی بدون وارث
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص ماترک متوفی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ماترک متوفی پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- ماترک متوفی به چه معناست ؟
ماترک متوفی به معنای کلیه اموال و دارایی هایی است که پس از کسر دیون و بدهی ها از متوفی باقی مانده و بعد از فوت وی قابل تقسیم میان ورثه متوفی خواهد بود که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
2- تحریر ماترک متوفی چیست ؟
تحریر ماترک متوفی به معنای نوشتن و صورت برداری کردن از کلیه اموال و ترکه متوفی و نیز دیون و بدهی های وی می باشد که برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جزییات این موضوع می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
3- تقسیم ماترک متوفی چگونه است ؟
هر یک از ورثه می توانند در صورت عدم توافق بر تقسیم ترکه از شورای حل اختلاف تقاضای صدور حکم تقسیم ماترک متوفی را داشته باشند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
منبع : ماترک چیست