ادعای شرف یا ادعای حیثیت در صورتی امکان پذیر است که جرم یا اکاذیبی به دیگری نسبت داده باشد که بزه دیده می تواند پس از اثبات برائت یا بی گناهی خود در دادسرا یا دادگاه ، از مرتکب شکایت کرده و او را به مجازات اعاده حیثیت یا حکم قانونی ادعای شرف محکوم نمود . نحوه شکایت اعاده حیثیت از طریق ارائه شکواییه به مراجع قضایی با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی است .
متاسفانه زمانی که اشخاص با همدیگر به اختلاف و مشکل بر می خورند ، بعضا اقداماتی غیر قانونی و مجرمانه نسبت به دیگری انجام می دهند ؛ غافل از اینکه این اقدامات آنها در مراجع قضایی قابل شکایت و مجازات می باشد . در همین ارتباط باید به جرم تهمت و افترا زدن به دیگران و یا پاپوش درست کردن برای سایرین اشاره نمود که وجه مشترک همه این موارد ، آن است که انجام جرمی به دیگری نسبت داده می شود ؛ در حالی که این موضوع صحت ندارد و یا نمی توان آن را اثبات کرد .
همانطور که گفته شد ، ارتکاب چنین رفتارهایی به لحاظ قانونی جرم است و می توان نسبت به آن طرح شکایت نمود که این موضوع در عرف تحت عنوان اعاده حیثیت یا ادعای شرف شناخته شده است . یکی از سوالات مهم پیرامون ادعای شرف یا اعاده حیثیت آن است که مجازات یا حکم اعاده حیثیت چیست و اگر علیه دیگری ادعای شرف کردیم ، وی به چه مجازات قانونی محکوم می شود ؟ همچنین پرداختن به این موضوع مهم است که نحوه شکایت از ادعای شرف به چه صورت است .
برای پاسخ دادن به این سوال ، نخست به توضیح این سوال می پردازیم که اعاده حیثیت یا ادعای شرف یعنی چه و پس از توضیح مجازات و حکم اعاده حیثیت ، به این سوال پاسخ می دهیم که چگونه در دادگاه کیفری اعاده حیثیت کنیم .
اعاده حیثیت یا اعاده شرف یعنی چه
حتما شما هم در بسیاری از دعواها و منازعات این جمله را شنیده اید که « اعاده حیثیت می کنم » یا « ادعای شرف می کنم » . اما واقعا مفهوم اعاده حیثیت چیست و حکم ادعای شرف چیست ؟ کلمه اعاده ، به لحاظ لغوی به معنای بازگرداندن و بازگشتن است و وقتی در کنار لفظ حیثیت یا شرف به کار می رود ، به این معناست که شخص ، قصد دارد بدین وسیله ، حیثیت ، شرف ، حرمت و اعتبار از دست رفته خود را باز گرداند .
با این توضیح ، اعاده حیثیت و اعاده شرف به معنای آن است که شخصی ، با بیانات ، صحبت ها و یا کارهایی که انجام داده ، شرف و حیثیت دیگران را در جامعه لکه دار کرده است و به عبارتی به وی تهمت ارتکاب جرم زده است و به همین خاطر ، شخصی که مورد تهمت و افترای دیگری قرار گرفته است ، قصد دارد اقدام به طرح شکایت نموده و به این طریق ، آبروی خود را بدست آورد . البته به جای اعاده حیثیت ، گاها ادعای حیثیت یا ادعای شرف نیز استعمال می شود که به نظر می رسد لفظ اعاده صحیح تر باشد .
اما در هر حال ، زمانی که شخصی به دیگری تهمت بزند که فلان جرم را انجام داده ای یا حتی تهمت رابطه نامشروع به دیگری ایراد شده باشد و یا اینکه برای شخص پاپوش دوخته شده و مثلا وسایل شخصی را در صحنه جرم قرار داده و به این وسیله ، تهمت دزدی به وی زده شود ، آن شخص می تواند پس از اینکه بی گناهی وی در دادگاه ثابت شد ، از خود رفع اتهام نموده و اقدام به اعاده حیثیت یا اعاده شرف کند .
حتما بخوانید: جرم افترا چیست
مجازات اعاده حیثیت
در قسمت قبل به صورت مختصر توضیح دادیم که ادعای شرف و ادعای حیثیت به چه معنا هستند و همانطور که اشاره شد ، پس از ارتکاب جرایمی همچون تهمت و افترا و نشر اکاذیب ، می توان در دادگاه اقدام به اعاده حیثیت نمود . گاهی این سوال مطرح می شود که مجازات اعاده حیثیت و حکم اعاده شرف چیست ؟ به عبارت دیگر اگر علیه شخصی در دادگاه کیفری ادعای حیثیت یا ادعای شرف نموده و جرم وی به اثبات رسید چه مجازاتی بر مرتکب قابل اعمال است ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس قانون مجازات اسلامی طرح شکایت و اعاده حیثیت پس از ارتکاب جرایم مختلفی امکان پذیر شده است . در واقع ، مجازات اعاده حیثیت یا حکم ادعای شرف ، همان حکم به مجازاتی است که علیه مرتکب جرایمی مانند افترا و توهین و نشر اکاذیب و ... قابل اعمال است ، به همین دلیل در این قسمت مجازات اعاده حیثیت را بر اساس مواد 697 تا 700 قانون مجازات اسلامی مطرح می نماییم .
بر اساس ماده 697 قانون مجازات اسلامی « هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید ، جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق و یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد » .
این جرم که معمولا تحت عنوان جرم افترا از آن یاد می شود ، معمول ترین مصداق مجازات اعاده حیثیت تلقی می شود و در مواردی بر مرتکب قابل اعمال است که با استفاده از وسایلی مثل نوشته های چاپی و درج در روزنامه یا هر وسیله دیگر ارتکاب یک جرم را به دیگری نسبت داده باشد ؛ مثلا در مورد جرم تهمت دزدی زدن به دیگران و البته نتواند صحت ارتکاب جرم را اثبات نماید .
بر اساس قسمت اخیر این ماده ، اگر جرمی که به دیگری نسبت داده می شود ، مجازات حدی داشته باشد ، دیگر مجازات اعاده شرف نسبت به آن ، یک سال حبس و 74 ضربه شلاق نیست ؛ بلکه مجازات تهمت زنا یا لواط دادن به دیگران ، بر اساس قانون مجازات اسلامی ، مشمول مجازات جرم قذف یعنی 80 ضربه شلاق خواهد بود .
همچنین ، بر اساس تبصره همین ماده « در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد ، هر چند بتوان صحت اسناد را ثابت نماید ، مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد » . بنابراین ، از آن جهت که اشاعه فحشا خودش جرم مستقلی است ، حتی اگر هم بتواند ثابت کند که شخص واقعا این کار را انجام داده است ، باز هم می توان مرتکب را به مجازات اعاده حیثیت یا مجازات ادعای شرف یعنی یک ماه تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از آنها محکوم کرد .
در ماده 698 نیز مجازات اعاده حیثیت ، در قالب مجازات جرم نشر اکاذیب نیز مطرح شده است که بر اساس این ماده :
« هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی ، به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء ، اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه ، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان ، باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود » .
علاوه بر این ، در ماده 699 قانون مجازات اسلامی جرم افترای عملی مورد پیش بینی قرار گرفته است که به صورت جرم پاپوش درست کردن برای دیگری خودش را نشان می دهد :
« هر کس عالما عامدا به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌گردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به او است بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد ، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص ، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود » .
البته در ماده 700 نیز مجازات اعاده حیثیت بدلیل انتشار هجویه ذکر شده است : « هر کس با نظم یا نثر یا به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند و یا هجویه را منتشر نماید به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود » . پس از ارتکاب هر یک از جرایم فوق ، می توان اقدام به اعاده شرف یا اعاده حیثیت نمود که مرتکب ، بر اساس مواد ذکر شده قابل مجازات خواهد بود که نحوه اعاده شرف یا اعاده حیثیت در قسمت بعد توضیح داده شده است .
بیشتر بخوانید: مجازات جرم نشر اکاذیب
چگونه در دادگاه کیفری اعاده حیثیت کنیم
در قسمت های قبل مفهوم اعاده حیثیت یا ادعای شرف و همچنین مجازات و حکم ادعای شرف بررسی گردید ؛ اما فارغ از مجازات اعاده حیثیت که تعیین آن در صلاحیت دادگاه کیفری است ، این سوال مطرح است که چگونه در دادگاه کیفری اعاده حیثیت نماییم و نحوه ادعای شرف در دادگاه چگونه است ؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که اعاده حیثیت یا ادعای شرف مانند بسیاری از جرایم دیگر نیاز به طرح شکایت کیفری دارد و به این منظور ، شاکی که به وسیله تهمت ها و افتراهای دیگری به حیثیت و شرف او لطمه وارد شده است می بایست شکواییه متناسب با جرم تهیه نموده و با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، شکواییه خود را ثبت نماید تا در دادسرا به آن رسیدگی شود .
نکته مهمی که در ارتباط با نحوه ادعای شرف وجود دارد آن است که ادعای شرف یا ادعای حیثیت بر اساس قانون مجازات اسلامی ظرف مهلت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم امان پذیر می باشد ؛ مگر اینکه شاکی بنا به دلایلی خارج از اختیار ، نتوانسته باشد در مهلت مذکور اقدام به ادعای شرف نموده و شکواییه نشر اکاذیب یا سایر شکواییه ها را مطرح نموده باشد .
علاوه بر این ، در نظر داشته باشید که اگر شکایت از اعاده حیثیت یا ادعای شرف نسبت به جرم افترا مطرح می کنید ، باید طرف مقابل ضمن نسبت دادن جرم به شما نتوانسته باشد آن را اثبات نماید . بهترین مدرکی که به استناد آن می توانید اعاده حیثیت نمایید ، صدور قرار منع تعقیب توسط دادسرا و یا اعلام برائت قطعی به موجب حکم دادگاه کیفری است که نشان دهنده بی گناه بودن شماست و به استناد آن می توانید اعاده حیثیت نمایید .
در صورتی که شرایط فوق مهیا باشد ، دادسرا به شکایت ادعای شرف یا ادعای حیثیت شما رسیدگی می کند و اگر وقوع یکی از جرایم ذکر شده از قبیل افترا ، پاپوش ، نشر اکاذیب ، تهمت دزدی ، انتشار هجویه و ... اثبات شود ، پرونده برای صدور حکم به دادگاه کیفری ارسال می شود و این بار قاضی دادگاه کیفری نسبت به محکوم نمودن متهم به یکی از مجازات های اعاده حیثیت که در قسمت قبل اشاره نمودیم و صدور حکم مجازات وی اقدام می نماید .
در ادامه بخوانید: اعاده حیثیت و مهلت آن
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مجازات اعاده حیثیت در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مجازات اعاده حیثیت پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- ادعای شرف یعنی چه ؟
ادعای شرف به این معناست که اگر ارتکاب جرمی به شخصی نسبت داده شده باشد و عدم صحت آن به اثبات برسد می توان علیه شخصی که تهمت و افترا وارد نموده شکایت نمود و به این ترتیب اقدام به اعاده حیثیت یا اعاده شرف نمود که جزییات آن در مقاله ذکر شده است .
2- مجازات اعاده حیثیت یا اعاده شرف چیست ؟
بسته به اینکه شخص مرتکب جرم افترای لفظی یا عملی و یا جرم نشر اکاذیب شده باشد مجازات قانونی وی پس از اعاده حیثیت یا اعاده شرف متفاوت خواهد بود که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید متن مقاله را مطالعه نمایید .
3- نحوه شکایت ادعای شرف چگونه است ؟
برای شکایت از مرتکب و اعاده حیثیت یا اعاده شرف کافیست در صورت وجود شرایط قانونی پس از مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی شکواییه اعاده حیثیت ارائه نمایید که برای آشنایی با این موضوع می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
منبع : مجازات اعاده حیثیت