به موجب قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزند با پدر است. اما ممکن است او با داشتن استطاعت مالی، از پرداخت نفقه خودداری کند. حکم ندادن نفقه فرزند، در قانون مجازات اسلامی و حمایت از خانواده، حبس تعزیری درجه 6 است. برای طرح شکایت از پدر، باید یک شکواییه، توسط خود فرزند، در صورت داشتن گواهی رشد یا مادر او در دفتر خدمات قضایی ثبت شود، تا روند رسیدگی در دادسرا و دادگاه کیفری انجام گیرد.
از مهمترین تکالیفی که به موجب قانون، والدین در قبال فرزندان خود بر عهده دارند، فراهم آوردن محیطی برای رشد آنها است، آنها باید نیاز های مالی فرزندان را برطرف کنند. که این نیاز ها شامل خوراک، پوشاک، مسکن و غیره می شود. برطرف کردن این امور، نیازمند هزینه کردن مالی است که عرفا به آن نفقه گفته می شود.
در کشور ما، به دلیل اینکه مسئولیت مالی خانواده در درجه اول بر عهده پدر خانواده است ، او موظف است تا علاوه بر پرداخت نفقه زوجه، به اولاد یا فرزندان خود نیز نفقه بدهد. به لحاظ حقوقی ، الزام مرد به پرداخت نفقه فرزندان، در قانون مدنی مطرح شده است و در صورت فوت او یا عدم توانایی مالی، پرداخت به اجداد پدری، مادر، اجداد مادری واگذار می شود. اما اگر پدر با وجود استطاعت مالی، از پرداخت نفقه ممانعت ورزد، مجازاتی برای او در قانون در نظر گرفته شده است.
با توجه به اهمیت این موضوع ، در این مقاله قصد داریم به توضیحاتی در خصوص جرم عدم پرداخت نفقه فرزند و مجازات آن بپردازیم و در ادامه، چگونگی شکایت از این جرم و نحوه رسیدگی به آن را مورد بررسی قرار دهیم.
جرم عدم پرداخت نفقه فرزند
به موجب ماده 1199 قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزند، بر عهده پدر است. اما در صورتی که پدر، فوت کرده باشد یا توانایی پرداخت نفقه نداشته باشد، این وظیفه، به ترتیب بر عهده اجداد پدری، مادر، اجداد مادری قرار می گیرد. مواردی که شامل نفقه اقارب می شود، در ماده 1204 قانون مدنی، بیان شده اند: "مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق "
براساس تعریفی که در ماده 2 قانون مجازات اسلامی، از جرم ارائه شده است" هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می شود." بنابراین، ترک فعلی، که دارای عنصر قانونی باشد، می تواند جرم تلقی بشود. عدم پرداخت نفقه به فرزند، نوعی ترک فعل محسوب می شود، که در قانون مجازات اسلامی، نیز برای آن، مجازات تعیین شده است.
در بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، عدم پرداخت نفقه فرزند، به عنوان کسی که پرداخت نفقه به او واجب است، برای پدر، الزامی تعیین شده و عدم انجام آن، جرم انگاری شده است. به موجب ماده 642 قانون تعزیرات، هرکس با داشتن استطاعت مالی، از پرداخت نفقه فرزند خود امتناع ورزد، دادگاه، او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می کند. همچنین، ماده 53 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، پدر را در صورت عدم پرداخت نفقه و به شرط داشتن استطاعت مالی، به حبس تعزیری درجه 6 محکوم می کند.
حتما بخوانید: قانون حمایت از خانواده چیست
مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند
همان طور، که در بخش قبل توضیح دادیم، پرداخت نفقه فرزند براساس قانون، بر عهده پدر او است و عدم انجام آن به موجب قانون، جرم تلقی شده و برای آن، مجازات مقرر شده است. دو قانون، یعنی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، برای جرم ندادن نفقه فرزند، مجازات تعیین کرده اند. اما قانون حمایت از خانواده، چون قانون خاص است، قانون مجازات اسلامی که قانون عام بوده را تخصیص زده و مجازات تعیین شده در این ماده ، در مورد متهم اعمال می شود.
بر اساس ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، مجرم به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. که این مجازات، به موجب ماده 19 قانون مجازات اسلامی برابر با حبس بیش از شش تا دو سال است. فلذا، فرزندان می توانند با استناد به این ماده از پدر خود در صورت عدم پرداخت نفقه شکایت کنند.
باید به این نکته اشاره شود، که براساس ماده 53 قانون حمایت از خانواده، تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت فرزند از شکایت، در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود. همچنین، به موجب تبصره همین ماده، فرزندان حاصل از لحاق مصنوعی نیز مشمول مقررات این ماده هستند.
بیشتر بخوانید: مبلغ نفقه فرزند
نحوه شکایت از جرم عدم پرداخت نفقه فرزند
برای شکایت از پدر در خصوص عدم پرداخت نفقه فرزند، دو گروه می توانند با تنظیم شکواییه عدم پرداخت نفقه فرزند، علیه پدر اقامه دعوا کنند:
اولا، اگر کودک به سن 18 سال تمام رسیده باشد و یا گواهی رشد دریافت کرده باشد، خود او می تواند برای عدم پرداخت نفقه، طرح دعوا کند.
دوما، اگر فرزند دختر ، دارای سن کمتر از 9 سال و پسر ، دارای سن کمتر از 15 سال باشد، کسی که وظیفه نگهداری و حضانت فرزند بر عهده او است، مانند مادر کودک ، می تواند برای دریافت نفقه او علیه پدر اقامه دعوا کند.
به موجب ماده 53 قانون حمایت از امور خانواده، شروع تعقیب کیفری متهم، نیازمند شکایت کیفری شاکی است و چون از دعاوی قابل گذشت است، هر زمان که شاکی گذشت کند، تعیقب جزایی و مجازات موقوف خواهد شد. برای شکایت از این جرم، خود فرزند اگر دارای گواهی رشد است و یا مادر صغیر، باید یک شکواییه تنظیم کنند. سپس باید شکواییه را در دفاتر خدمات قضایی به ثبت برسانند تا روند دادسی از طریق دادسرا و دادگاه صورت بگیرد.
بیشتر بخوانید: نحوه مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر
نحوه رسیدگی به جرم عدم پرداخت نفقه فرزند
شکایت از پدر، به علت عدم پرداخت نفقه در قالب تنظیم شکواییه الزام به پرداخت نفقه فرزند است. همان طور، که در بخش قبل توضیح دادیم ، تنظیم شکواییه یا توسط خود فرزند یا مادر او صورت می گیرد. بعد از تنظیم آن، باید به دفاتر خدمات قضایی، مراجعه کنند و شکواییه خود را به ثبت برسانند، که ثبت آن به صورت آنلاین و الکترونیکی است. دفاتر خدمات قضایی به ترتیب شکواییه ها را به دادسرا صالح برای رسیدگی، ارسال می کنند. که در اینجا، دادسرا صالح برای رسیدگی، دادسرا محل وقوع جرم، یعنی اقامتگاه پدر است.
در دادسرا، دادیاران تحقیقات مقدماتی در خصوص شکایت از جرم عدم پرداخت نفقه را به عمل می آورند. و شرط لازم برای پرداخت نفقه، یعنی استطاعت مالی پدر را بررسی می کنند. سپس، اگر توانایی مالی پدر، برای پرداخت نفقه برای دادسرا به اثبات برسد؛ پرونده همراه با رای قرار جلب به دادرسی، برای صدور رای نهایی به دادگاه کیفری فرستاده می شود.
باید به این نکته اشاره شود، که اگر فرزند صغیر نبوده و دارای گواهی رشد است و خود او شاکی باشد، وضعیت او نیز باید بررسی شود. یعنی اگر پسر باشد سن وی و وضعیت اشتغال به تحصیلش و اگر دختر باشد وضعیت تاهل او مورد بررسی قرار می گیرند، این موارد، ملاک هایی برای محق بودن دریافت نفقه هستند.
در دادگاه کیفری، بعد از دریافت پرونده، دادگاه دستور احضار شاکی و متهم و تعیین وقت رسیدگی را صادر می نماید. سپس با بررسی اظهارات ایشان و تحقیقات صورت گرفته توسط دادسرا ، اقدام به صدور حکم ندادن نفقه فرزند می نماید و در صورت اثبات استطاعت مالی پدر، برای پرداخت نفقه فرزند، وی را به مجازات مقرر در قانون محکوم می کند.
در ادامه بخوانید: نفقه زن چیست و ویژگی آن
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند در کانال تلگرام مشاور حقوق خانواده مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاور حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- جرم عدم پرداخت نفقه فرزند چیست؟
پرداخت نفقه فرزند بر عهده پدر است که اگر او با وجود داشتن استطاعت مالی از پرداخت آن خودداری کند به جرم عدم پرداخت نفقه مبادرت ورزیده است که در متن مقاله به صورت کامل توضیح داده شده است.
2- مجازات جرم ندادن پرداخت نفقه فرزند چیست؟
در قانون مجازات اسلامی و حمایت از خانواده برای ندادن نفقه اولاد علاوه بر الزام به پرداخت حبس تعزیری پیش بینی شده است که در متن مقاله به صورت کامل توضیح داده شده است.
3- نحوه شکایت از جرم عدم پرداخت نفقه فرزند چیست؟
مادر فرزند یا خود او برای طرح شکایت با تنظیم شکواییه و ثبت آن در دفاتر خدمات قضایی شکایت خود را طرح می کنند که روند آن به صورت کامل در مقاله توضیح داده شده است.
منبع : مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند