قاضی، شخصی است که در منصب امر قضاوت، اختلافات میان اصحاب دعوا را در دادگاه، حل و فصل می نماید. مراحل قاضی شدن، ثبت نام و قبولی در آزمون کتبی و شفاهی قضاوت بوده و داشتن تابعیت ایرانی و مدرک کارشناسی حقوق، نیز به ترتیب، از شرایط لازم عمومی و اختصاصی قاضی شدن می باشد.
قضاوت، یکی از مهمترین مشاغل و مقامات، در نظام حقوقی ایران، همچون سایر نظام های حقوقی، می باشد. بسیاری از دانشجویان حقوق، بعد از اتمام دوران تحصیل خود در مقطع کارشناسی یا کارشناسی ارشد حقوق، متقاضی این امر هستند که برای آینده شغلی خود، شغل قضاوت را انتخاب کنند.
اشخاصی که متقاضی شغل قضاوت هستند، برای قاضی شدن، باید مراحل متعددی را طی نمایند. همچنین، باید شرایط لازم برای قرار گرقتن در این موقعیت شغلی را داشته باشند. بنابراین، در این وضعیت، متقاضیان شغل قضاوت، باید بدانند چه اقداماتی، لازم است انجام دهند تا بتوانند، در منصب قضاوت قرار بگیرند.
با توجه به اهمیت این مساله، در این مقاله قصد داریم، در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که قاضی به چه کسی گفته می شود؟ سپس در ادامه، شرایط و مدارک لازم برای این شغل را بررسی نماییم و در نهایت، مراحل قاضی شدن را بیان کنیم. اگر در خصوص این موضوع، سوالاتی دارید، در این مقاله، همراه ما باشید.
قاضی به چه کسی گفته می شود
اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که قاضی به چه کسی گفته می شود؟ باید بگوییم، قاضی، کسی است ریاست دادگاه، توسط او انجام می گیرد و امر قضاوت، بر عهده او قرار داده شده است. قاضی، در مراجع قضایی مختلف، از قوانین استفاده کرده و بر روند قانونی دادگاه، نظارت می کند. به طور معمول، او، در وهله اول، اختلافات میان اصحاب دعوا را با انجام مذاکره میان آن ها حل می نماید و در صورت عدم حصول سازش، نهایتا، بر اساس قوانین و مقررات، اقدام به صدور حکم می کند.
چندین اصل از قانون اساسی، به امر مهم قضاوت اختصاص یافته اند. به عنوان مثال، در خصوص صدور حکم از جانب قاضی، در اصل 167 قانون اساسی، این چنین مقرر شده است: " قاضی، موظف است کوشش کند، حکم هر دعوا را در قوانین مدونه بیابد و اگر نیابد، با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوای معتبر، حکم قضیه را صادر نماید و نمی تواند به بهانه سکوت یا نقص یا اجمال یا تعارض قوانین مدونه، از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع ورزد."
به دلیل اهمیتی که منصب قضاوت، در نظام حقوقی و کیفری ایران دارد، برای انتخاب قضات، آیین نامه ای تحت عنوان آیین نامه نحوه جذب، گزینش و کار آموزی داوطلبان تصدی امر قضا و استخدام قضات، در سال 1392، به تصویب رسید که در آن، نحوه گزینش قضات، به طور دقیق ذکر شده است.
اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که راه های قاضی شدن چیست و چگونه قاضی شویم؟ پاسخ دهیم باید در پاسخ به این سوال بگوییم در نظام حقوقی ایران، چندین راه برای قاضی شدن پیش بینی شده است که اشخاص متقاضی می توانند از طریق این روش های برای امر قضاوت اقدام نمایند که این روش ها شامل موارد ذیل می باشد:
تحصیل در دانشگاه علوم قضایی : دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری، در سال 1356 ایجاد گردید. دانشجویان، پس از اتمام دوران تحصیل خود در دانشگاه علوم قضایی، می توانند بعد از تعیین صلاحیت، به عنوان کارمند قوه قضاییه و یا قاضی، فعالیت نمایند.
شرکت در آزمون قضاوت : قوه قضاییه، هر ساله، آزمون قضاوت را برای جذب نیرو برگزار می نماید. این آزمون به صورت تشریحی برگزار شده و دارای منابع مختلفی، همچون حقوق اساسی، حقوق مدنی، حقوق تجارت، آیین دادرسی کیفری، آیین دادرسی مدنی، حقوق جزا و فقه و اصول فقه می باشد. برای ثبت نام آزمون قضاوت، باید به سایت سازمان سنجش مراجعه نمود.
آزمون قضاوت طلاب : آزمون قضاوت طلاب، هر ساله و در استان قم برگزار می گردد و طلاب حوزه علمیه قم، می توانند در این آزمون شرکت نمایند. منابع آزمون قضاوت طلاب، نسبت به منابع آزمون قضاوت قوه قضاییه، متفاوت می باشد. این آزمون در اوایل هر سال و در ماه فروردین، به صورت متمرکز برگزار می گردد.
جذب اختصاصی : در جذب اختصاصی، تنها اشخاصی که دارای مدارک کارشناسی یا کارشناسی ارشد، از دانشگاه های علامه طباطبایی، شهید بهشتی و تهران هستند و دارای معدل بالای 16 می باشند، می توانند ثبت نام نمایند. در خصوص سایر دانشگاه ها، اشخاصی که دارای حداقل معدل 17 بوده و دارای مدرک دکترا می باشند، می توانند برای جذب اختصاصی، درخواست نمایند. در روش جذب اختصاصی، از میان متقاضیان، گزینش علمی، روانشناختی، سیاسی و مذهبی صورت می گیرد.
جذب ایثارگران : در جذب ایثارگران، گزینش عقیدتی، سیاسی و روانشناختی انجام می گیرد و ایثارگران، بدون آن که در آزمون قضاوت شرکت نمایند، جذب قوه قضاییه می شوند. روشقاضی شدن از طریق جذب ایثارگران، از سال 1396 آغاز گردید.
بنابراین، اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که چگونه قاضی شویم؟ باید بگوییم اشخاص متقاضی، برای قاضی شدن، باید از طریق یکی از 5 روش مذکور که شامل آزمون قضاوت، تحصیل در دانشگاه علوم قضایی، جذب اختصاصی، جذب ایثارگران و آزمون قضاوت طلاب می باشد، اقدام نمایند.
حتما بخوانید: ثبت نام آزمون قضاوت
شرایط لازم برای قاضی شدن
در بخش قبل، به این سوال پاسخ دادیم که قاضی به چه کسی گفته می شود؟ و در پاسخ به این سوال گفتیم، قاضی، شخصی است که در دادگاه، اختلافات میان اصحاب دعوا را حل کرده و براساس قانون و عدالت حکم می دهد. حال، در این بخش از مقاله قصد داریم، شرایط لازم برای قاضی شدن را بیان کنیم. شرایط لازم برای قاضی شدن، به دو گروه شرایط اختصاصی و عمومی تقسیم می شود که اشخاص متقاضی در صورت داشتن این شرایط می توانند کارت ورود به جلسه آزمون قضاوت را دریافت نمایند. این شرایط شامل موارد ذیل می باشد:
متقاضیان منصب قضاوت، برای قرار گرفتن در منصب امر قضا، باید در ابتدا، دارای یک سری شرایط عمومی باشند. شرایط عمومی لازم برای قاضی شدن، به موجب ماده 13 آیین نامه نحوه جذب، گزینش و کار آموزی داوطلبان تصدی امر قضا و استخدام قضات، تعیین شده است. به موجب این ماده قانونی، شرایط عمومی برای قاضی شدن، عبارتند از:
تابعیت اصلی ایران
اعتقاد و التزام عملی به دین مبین اسلام، ایمان و عدالت
التزام عملی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اصل ولایت مطلقه فقیه و عدم وابستگی تشکیلاتی به احزاب، سازمان ها و گروه های غیر قانونی یا هواداری از آن ها، مگر در صورت احراز توبه
طهارت مولد
داشتن سلامت جسمی و روانی و توانایی برای انجام کار قضایی، به موجب شیوه نامه ای که به تصویب رییس قوه قضاییه می رسد
داشتن کارت پایان خدمت وظیفه یا معافیت از خدمت، با لحاظ مقررات ماده واحده قانون گذرانیدن مدت خدمت نظام وظیفه فارغ التحصیلان دانشکده علوم قضایی در محاکم قضایی کشور
نداشتن سابقه محکومیت کیفری موثر
حسن شهرت، اخلاق و امانت داری
عدم اعتیاد به دخانیات، مواد مخدر و روان گردان
داشتن حداقل 22 و حداکثر 36 سال تمام در روز ثبت نام
علاوه بر شرایط عمومی برای قاضی شدن، در قانون، شرایط اختصاصی نیز برای متقاضیان در نظر گرفته شده است. شرایط اختصاصی لازم برای قاضی شدن، در ماده 3 آیین نامه نحوه جذب، گزینش و کار آموزی داوطلبان تصدی امر قضا و استخدام قضات، تعیین شده است که این شرایط، عبارت است از:
کارشناسی حقوق در یکی از گرایش ها
کارشناسی الهیات، با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی
کارشناسی فقه و حقوق
کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و حقوق در یکی از گرایش ها
کارشناسی ارشد پیوسته الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی
دانش آموختگان حوزه های علمیه، باید دارای مدرک سطح (2) فقه و اصول یا سطح (2) گرایش حقوق و قضای اسلامی، از حوزه های مورد تایید شورای عالی حوزه های علمیه باشند.
لازم است به این نکته اشاره شود که براساس تبصره همین ماده، دارندگان مدارک تحصیلی دانشگاهی بالاتر، به شرطی، امکان شرکت در آزمون ورودی کتبی را دارند که یکی از مدارک بند (1)، مانند کارشناسی حقوقی در یکی از گرایش ها و یا مدارکی از موارد نام برده را داشته باشند.
بیشتر بخوانید: شرایط ثبت نام آزمون قضاوت
مدارک لازم برای قاضی شدن
در بخش قبل، در خصوص شرایط لازم برای قاضی شدن صحبت کردیم و گفتیم این شرایط، به طور کلی، به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند که تمامی اشخاصی که قصد دارند، در این منصب فعالیت کنند، باید دارای این شرایط باشند. حال، در این بخش از مقاله قصد داریم، مدارک لازم برای قاضی شدن را بررسی نماییم. اصلی ترین راه قاضی شدن، شرکت در آزمون قضاوت می باشد که مدارک لازم برای شرکت در این آزمون، در دفترچه ثبت نام آزمون قضاوت ارائه شده است و شامل موارد ذیل می باشد:
تکمیل فرم تقاضا نامه ثبت نام در آزمون قضاوت
پرداخت هزینه ثبت نام، به صورت الکترونیکی، از طریق سایت سازمان سنجش، به آدرس اینترنتی sanjesh.org
فایل عکس اسکن شده داوطلب
فایل عکس اسکن شده کارت ملی داوطلب
داوطلب، باید تصویر کارت ملی خود را به صورت فایل با فرمت JPG و با وضوح و کیفیت بالا، در سامانه، بارگذاری نماید. حجم این فایل، باید حداقل 30 کیلو بایت و حداکثر، 200 کیلوبایت باشد و حاشیه های زائد، حذف و ترجیحا رنگی باشد.
عکس پرسنلی دواطلب، باید دارای مشخصات ذیل باشد:
عکس تمام رخ داوطلب در سایز 3 در 4 ( عکس لزوما باید در سال ثبت نام گرفته شده باشد)
عکس اسکن شده، باید در فرمت JPG تهیه شده باشد.
اندازه عکس اسکن شده، باید حداکثر 400 در 300 پیکسل و حداقل 300 در 200 پیکسل باشد.
تصویر داوطلب، باید واضح و مشخص بوده و اثر مهر، منگنه و هرگونه لکه در آن وجود نداشته باشد.
حجم فایل ذخیره شده عکس، حداکثر 70 کیلو بایت است.
عکس اسکن شده، باید بدون حاشیه های زاید تهیه شده باشد.
حتی الامقدور عکس باید رنگی و دارای زمینه سفید باشد.
لازم است، این نکات در خصوص عکس، در نظر گرفته شود که عکس داوطلبین خانم، لزوما باید با حجاب بوده و چهره آن ها به صورت کامل، مشخص باشد. و همچنین، داوطلبین آقا و خانم، موظف هستند عکس معتبر ارسال نمایند و در صورت ارسال عکس غیر معتبر، ثبت نام آن ها، باطل شده و حق شرکت در آزمون از داوطلب خاطی، سلب می شود.
بیشتر بخوانید: مدارک لازم برای ثبت نام آزمون قضاوت
مراحل قاضی شدن چیست
در بخش قبل، در خصوص مدارک لازم برای قاضی شدن، توضیح دادیم و گفتیم که عکس پرسنلی و کارت ملی، از مهم ترین مدارک برای ثبت نام می باشد. در این بخش، قصد داریم به این سوال مراحل قاضی شدن چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم اشخاص متقاضی امر قضاوت، مانند مراحل دادستان شدن، باید سه مرحله ذیل را طی نمایند:
داشتن شرایط عمومی و اختصاصی لازم برای قاضی شدن: اولین مرحله برای قاضی شدن شخص داوطلب، داشتن شرایط عمومی و اختصاصی ای است که در بخش های قبل، آنها را توضیح دادیم که شامل مواردی، مانند داشتن تابعیت ایرانی، اعتقاد و التزام عملی به دین مبین اسلام، ایمان و عدالت و داشتن مدارک کارشناسی یا کارشناسی ارشد حقوق می شود.
ثبت نام و قبولی در آزمون کتبی قضاوت: در مرحله بعدی، شخص داوطلب، باید به سایت سازمان سنجش، مراجعه کرده و در آزمون قضاوت که توسط قوه قضاییه برگزار می شود، ثبت نام نماید و در این آزمون، شرکت کند. شخص متقاضی، باید حداقل نمره قبولی را در این آزمون کسب نماید تا بتواند به مرحله آزمون شفاهی ورود پیدا کند.
قبولی در مصاحبه شفاهی آزمون قضاوت: متقاضیانی که در مرحله آزمون کتبی، نمره قبولی را کسب کرده باشند، می توانند به مرحله آزمون شفاهی وارد شوند. در این آزمون، یک گزینش علمی، عقیدتی از میان اشخاص متقاضی، انجام گرفته که بعد از قبولی در آزمون شفاهی، آنها می توانند در منصب امر قضاوت قرار بگیرند.
بنابراین، اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که چگونه قاضی شویم؟ باید بگوییم برای قاضی شدن، در صورت وجود شرایط لازم، باید در آزمون قضاوت شرکت کرد و با کسب نمره قبولی، در آزمون کتبی و پذیرش در گزینش علمی و عقیدتی شفاهی، می توان در منصب مهم امر قضاوت قرار گرفت.
در ادامه بخوانید: زمان ثبت نام آزمون قضاوت
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مراحل قاضی شدن در کانال تلگرام آزمون های حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مراحل قاضی شدن پاسخ دهند.
سوالات متداول
1- قاضی به چه کسی گفته می شود؟
قاضی شخصی است که در منصب امر قضاوت اختلافات میان اصحاب دعوا را در دادگاه حل می نماید که این موضوع در متن مقاله به صورت کامل توضیح داده شده است.
2- مراحل قاضی شدن چیست؟
مراحل قاضی شدن ثبت نام و قبولی در آزمون کتبی و شفاهی قضاوت می باشد که تمامی مراحل این امر در متن مقاله به صورت کامل توضیح داده شده است.
3- شرایط لازم برای قاضی شدن چیست؟
داشتن تابعیت ایرانی و حداقل کارشناسی حقوق به ترتیب از شرایط عمومی و اختصاصی قاضی شدن می باشد که تمامی این شرایط به تفصیل در متن مقاله ارائه شده است.
منبع : مراحل قاضی شدن