معنی عدم تمکین زن و مرد

به محض انعقاد عقد نکاح، زوجین وظایفی را در قبال یک دیگر به گردن می گیرند که به آن تمکین می گویند و این وظایف هم بر عهده زن و هم بر عهده مرد است. عدم تمکین منتج به آثار و پیامد هایی می شود من جمله این که زن از نفقه محروم می شود و در صورت نشوز مرد، زن می تواند با احراز شرایط عسر و حرج، حکم طلاق بگیرد.

همین که زن و مرد به عقد یکدیگر درآمدند، شرع و قانون آنان را مکلف می کند که مجموعه ای از وظایف مقرر را در قبال یکدیگر انجام دهند. درست است که انجام این وظایف بیش از همه چیز به تفاهم میان دو طرف و میزان علاقه آنان به زندگی بر می گردد؛ اما گاهی نیاز است که قانون نیز انجام این وظیفه را مورد حمایت و نظارت خود قرار بدهد و برای عدم انجام آن ضمانت اجراهایی را تعیین کند.

قانون مدنی، از اصطلاح تمکین برای وظایف مشترک زوجین استفاده نموده است و آن را به انواعی تقسیم نموده که هرکدام از آن ها مصادیقی دارند و در صورتی که هرکدام از آن ها وظیفه خود را به درستی ایفا نکنند، برای دیگری حقی بوجود خواهد آمد که با استناد به آن می تواند به صورت قانونی آن را مطالبه کنند.

از این رو در این مقاله به این پرسش ها پاسخ می دهیم که اولا تمکین چیست و عدم تمکین به چه معنا است و چه آثار و پیامد هایی را به دنبال دارد و سپس به این نکته که حق تمکین چیست و در چه شرایطی ایجاد می شود خواهیم پرداخت و معنای عدم تمکین زن و عدم تمکین مرد را بررسی خواهیم کرد و در آخر هم  به مصادیق عدم تمکین اشاره خواهیم کرد. 

تمکین چیست

در پاسخ به این که تمکین چیست باید گفت که تمکین در لغت به معنای الزام می باشد. در واقع، زمانی که صیغه عقد میان زن و مردی جاری شد، هریک از آنها موظفند یک سری از تکالیف قانونی و شرعی را در روابط خود رعایت نمایند. یکی از این وظایف، تمکین می باشد. قانون مدنی در تعریف آن می گوید: "همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود."

به لحاظ عرفی، غالبا واژه تمکین را برای زنان استفاده می کنند. یعنی زن موظف است در مقابل شوهر خودش به یک سری از وظایف پایبند باشد و حقوق شوهر خود را رعایت کند. اما محدود کردن تمکین در رابطه با زنان صحیح نیست؛ چرا که مردان نیز در رابطه با همسر خود وظایفی دارند و موظف به رعایت آنها در حق همسر خود هستند. یعنی علاوه بر اینکه زن باید از مرد تمکین نماید، شوهر نیز موظف به انجام وظایف زناشویی می باشد.

مطابق قانون ، تمکین را می توان شامل دو نوع تمکین اعم از تمکین عام و خاص دانست . تمکین عام به این معناست که زن در امور خانوادگی موظف به اطاعت از همسر خود است و تمکین خاص به معنای اطاعت از همسر در روابط زناشویی می باشد. وظیفه تمکین اعم از تمکین خاص و تمکین عام، بر عهده طرفین است و در صورتی که این تکلیف را به خوبی ادا نکنند، آثاری برای آن ها به بار خواهد داشت. 

زن تنها در صورتی موظف به تمکین از شوهر است که این تمکین ضرری برای وی نداشته باشد به این معنا که در قانون شرایطی وجود دارد که زن می تواند بدون اینکه پیامدی برای او داشته باشد از شوهرش تمکین نکند که از جمله این شرایط می توان به شرایطی اشاره کرد که تمکین از مرد برای او ضرر مالی، جانی یا حیثیتی نداشته باشد و در مواردی هم می تواند در صورتی که مرد مهریه اش را پرداخت نکرده باشد، تا زمان پرداخت مهریه از حق حبس خود استفاده نموده و تمکین نکند.

آثار عدم تمکین خاص و عام یکسان است و زن در صورتی که بدون داشتن عذر موجه از تکلیف تمکین سر باز زند، از نفقه محروم خواهد شد. همچنین در صورتی که شرایط نشوز مرد محرز باشد، زوجه می تواند به دلیل عسر و حرج درخواست طلاق بدهد.

حتما بخوانید: مجازات عدم تمکین زن

عدم تمکین به چه معناست

همان گونه که گفتیم ، زن و مرد موظف هستند تکالیف خود را در برابر یکدیگر انجام دهند و با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند. در غیر این صورت، عدم تمکین هر یک از زوجین، مصداق نشوز تلقی شده و منجر به پیامدهایی برای آنان می شود. در واقع، نشوز را می توان به معنای عدم تمکین یا عدم ایفای هریک از وظایف و تکالیف میان زوجین دانست.

پس از اینکه دانستیم عدم تمکین به چه معنا است به آثار آن می پردازیم. این آثار عبارتند از محروم شدن زن از نفقه، طلاق در صورت عدم تمکین زن و گرفتن اجازه ازدواج مجدد برای مرد از دادگاه. به علاوه در صورتی که مرد وظایف زناشویی خود را انجام ندهد، زن می تواند در صورتی که ادامه زندگی برای او بسیار دشوار باشد یا شرایط عسر و حرج برای او وجود داشته باشد، حکم طلاق بگیرد.

البته آثار و نتایج مذکور صرفا در صورت طی مراحل قانونی و اثبات آن به دادگاه بوجود می آیند و کسی که مدعی عدم تمکین است، باید آن را اثبات کند. برای این کار لازم است که مرد ابتدا به دادگاه خانواده دادخواست الزام به تمکین زوجه تقدیم کند و در صورتی که دادگاه عدم تمکین را احراز کرد، مرد می تواند از حق تمکین خود استفاده نموده و نفقه زوجه را نپردازد.

بیشتر بخوانید: عدم تمکین زوجه و مهریه

حق تمکین چیست

تمکین تکلیفی است که زوجین در روابط زناشویی در مقابل یکدیگر دارند و در مقابل این تکلیف مانند تکالیف دیگر، حق تمکین وجود دارد. در صورتی که هرکدام از طرفین، تکالیف خود را به درستی ایفا نکنند، برای طرف دیگر حق تمکین بوجود می آید که با استناد به آن می تواند اقداماتی را در مقابل دیگری انجام دهد و از ضمانت اجراهای قانونی بهره مند شود. 

 در صورتی که زن بدون داشتن عذر مشروع، از تکلیف تمکین خود سر باز زند، برای مرد حق تمکین بوجود می آید و او این حق را دارد که از ضمانت اجراهای قانونی که برای عدم تمکین زن پیش بینی شده است استفاده کند. با استناد به حقی که در نتیجه عدم تمکین زن ایجاد شده است، مرد می تواند  زن را الزام به تمکین کند و در صورتی که همچنان از تمکین سرپیچی کرد، نفقه او را نپردازد، یا از دادگاه اجازه ازدواج مجدد دریافت کند و یا با پرداخت مهریه او درخواست طلاق کند.

مرد هم مانند زن در زندگی مشترکشان تکالیفی دارد و طبیعتا در صورتی که این تکالیف را انجام ندهد، حقوقی برای زن ایجاد می شود با این حال این حقوق را حق تمکین نمی خوانیم. در صورتی که مرد وظایف زناشویی خود را به درستی ایفا نکند، و یا در ارتباط با همسرش حسن معاشرت نداشته باشد به گونه ای که شرایط عسر و حرج بوجود بیاید و ادامه زندگی مشترک برای زوجه دشوار باشد، زن می تواند از دادگاه درخواست طلاق کند. همچنین در صورتی که مرد نفقه نپردازد، زن می تواند مرد را مورد تعقیب کیفری قرار دهد. 

این نکته را به خاطر داشته باشید که زن در هر صورت مستحق مهریه و اجرت المثل است، ولو اینکه ناشزه باشد.

بیشتر بخوانید: ارتباط تمکین با نفقه

عدم تمکین زن به چه معنا است

گفتیم تمکین وظایف زناشویی است که در صورتی که عقد نکاح آن ها به درستی منعقد شود، بر دوش زوجین قرار خواهد گرفت و عمل نکردن به این وظایف، آثار و نتایجی را به بار خواهد آورد. عدم تمکین یا نشوز، به معنی عمل نکردن به این وظایف زناشویی است که در این صورت زن، ناشزه می شود. نشوز فقط مختص به زوجه نیست و زوج هم در صورتی که وظایف خود را به خوبی ایفا نکند، ناشز می شود. 

 نتیجه عدم تمکین زن، عدم برخورداری او از نفقه است و تا زمانی که زن از شوهرش تمکین نکند، مرد می تواند از پرداخت نفقه به او سر باز زند. مرد هم در صورت عدم تمکین زن، می تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی، دادخواست الزام به تمکین تنظیم کند و پس از مراجعه به دادگاه، در صورتی که عدم تمکین احراز شود، مرد می تواند علاوه بر پرهیز از پرداخت نفقه به زن، از دادگاه اجازه ازدواج مجدد بگیرد و یا  می تواند با پرداخت مهریه به زن، درخواست طلاق نماید. 

شرایطی هم وجود دارد که زن می تواند به صورت مشروع از تمکین کردن سرباز زند. در صورت وجود این شرایط، او دیگر ناشزه نخواهد بود و نفقه به آن تعلق خواهد گرفت. از جمله این شرایط می توان به این اشاره کرد که پزشک برقراری رابطه را برای زن منع کرده باشد، یا مرد بیماری مقاربتی داشته باشد، خروج از منزل برای او ضرورت داشته باشد، ماندن در منزل شوهر موجب ضرر مالی یا جانی به او بشود.

بیشتر بخوانید: نحوه پیگیری دادخواست تمکین

عدم تمکین مرد به چه معنا است

به محض انعقاد عقد، زن و مرد وظایفی را در قبال هم باید انجام بدهند و در صورتی که از انجام هرکدام از این وظایف سر باز زنند، این ترک فعل آنها آثار حقوقی به بار خواهد داشت. مرد باید در قبال همسر خود وظایفش را به خوبی انجام دهد و این وظایف شامل وظایف زناشویی و وظیفه حسن معاشرت با همسر خود است. در صورتی که مرد این وظایف گفته شده را انجام ندهد، به او در اصطلاح ناشز می گویند. 

در صورتی که زن تمکین کند اما مرد نفقه او را نپردازد، زن می تواند از او شکایت کیفری کند و دادگاه هم مرد را به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم کند. قانون حمایت از خانواده در همین مورد ماده 53 را آورده است: "هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب ‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود."

در صورتی که این عدم حسن معاشرت با زن به گونه ای باشد که موجب سختی زن شود و دیگر ادامه زندگی برای او ممکن نباشد،زوجه می تواند به استناد همین امر، از دادگاه حکم طلاق عسر و حرج  بگیرد.

تمکین شامل چه مواردی می شود؟

تمکین دو نوع دارد: تمکین خاص و تمکین عام. تمکین خاص یعنی برقراری رابطه زناشویی و تمکین عام به معنی اطاعت و یا به طور کلی حسن معاشرت است. در مقابل تمکین، نشوز به معنی عدم تمکین، قرار دارد. مصادیق انواع تمکین اعم از خاص و عام از قرار زیر است:

1در صورتی که زن بدون داشتن عذر شرعی از نزدیکی با مرد خودداری کند.

2زن از دستورات مرد که مبنی بر ریاست خانواده است، سر پیچی کند.

3در تربیت فرزندان با شوهر همکاری نداشته باشد.

4منزلی که مرد برای او تهیه کرده است را ترک کند.

5زن، به مشاغلی که مخالف منافع مصالح خانواده باشد مشغول به کار شود.

با این حال در مصادیقی که ذکر شد، مواردی وجود دارد که زن می تواند وظایفش را ترک کند، بدون اینکه زن ناشزه محسوب شود، من جمله این که اطاعت از شوهرش موجب خطر جانی، مالی و حیثیتی برای او باشد. برای اطلاع از این موارد پیشنهاد می شود مقاله زیر را در رابطه با مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است، مطالعه کنید. 

در ادامه بخوانید: در چه مواردی زن مجاز به عدم تمکین است

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تمکین چیست و عدم تمکین به چه معناست در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تمکین چیست و عدم تمکین به چه معناست​ پاسخ دهند .

آخرین اخبار مرتبط با تمکین

20 اردیبهشت 1400

مطابق نظریه مشورتی شماره 7/99/1625 اداره حقوقی، در صورت صدور رای بر عدم تمکین زن، صدور اجازه ازدواج مجدد زوج از سوی دادگاه، منوط به احراز ملائت زوج نمی باشد.

28 فروردین 1400

مطابق اعلام مشاور عالی معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهوری، گرچه زوج می تواند با استناد به وظیفه تمکین زوجه، وی را ممنوع الخروج نموده و از خروج او از کشور جلوگیری نماید، اما در موارد اضطراری مانند خروج ورزشکاران و اعضا تیم ملی، اجازه دادستان شهرستان که ظرف سه روز باید اعلام گردد، جایگزین اجازه شوهر می شود.،

سوالات متداول

1- تمکین چیبست؟

تمکین وظایفی است که زن و شوهر از بدو انعقاد عقد نکاحشان در زندگی زناشویی بر عهده می گیرند که در متن توضیح داده شده است.

2- عدم تمیکن به چه معنا است؟

عدم تمکین به معنی انجام ندادن وظایف زناشویی در زندگی مشترک است که در متن توضیح داده شده است.

3- حق تمکین چیست؟ 

در مقابل هر تکلیفی یک حق وجود دارد که در صورتی که یک طرف تکلیف خود را به خوبی ایفا نکند برای طرف دیگر حقی بوجود می آید که توضیحات آن در متن آمده است.

منبع : معنی عدم تمکین زن و مرد