واخواهی، اعتراض به حکم غیابی صادر شده از سوی دادگاه است. برای طرح واخواهی، باید شخص معترض، یک دادخواست مبنی بر اعتراض به حکم غیابی صادر شده، تنظیم کرده و در دادگاه صادر کننده رای، بررسی شود. در خصوص آثار واخواهی می توان گفت، در صورت پذیرش واخواهی، نقض رای، اولین اثر آن خواهد بود. همچنین، خواهان رای اول، باید خسارات واخواه را جبران کند.
اصل بر آن است که طرفین دعوا به هنگام رسیدگی به پرونده، در دادگاه، حضور داشته باشند و دفاعیات خود را به دادگاه ارائه کنند . اما در برخی موارد، خوانده یا متهم دعوا، امکان حضور در دادگاه یا ارسال لایحه به دادگاه را ندارد. بدلیل این که فرآیند رسیدگی به دعوا، تعطیل پذیر نیست، دادگاه باید به موضوع، رسیدگی کرده و حکم، صادر کند. به چنین حکمی، حکم غیابی گفته می شود که بدون حضور خوانده یا متهم دعوا صادر شده است.
قانون گذار، برای حمایت از حقوق کسی که نتوانسته در فرآیند دادرسی شرکت کند، امکان اعتراض و واخواهی از حکم غیابی صادر شده را در مهلت قانونی مقرر، پیش بینی کرده است. انجام واخواهی، دارای فرآیند قانونی مشخص و مخصوص به خود است که نسبت به سایر روش های اعتراض در دادگاه متفاوت است.
بنابراین، در این مقاله، قصد داریم در ابتدا، به این سوال پاسخ دهیم که واخواهی چیست؟ و چگونه انجام می شود، سپس در ادامه، معنای واخواهی علیه شما را بررسی کنیم و نهایتا، آثار واخواهی را توضیح دهیم. اگر در خصوص واخواهی و چگونگی انجام آن، سوالاتی دارید، در این مقاله همراه ما باشید.
واخواهی چیست
یکی از روش های اعتراض به آراء دادگاه ها، واخواهی از احکام غیابی است. واخواهی، در لغت به معنی اعتراض کردن است. در آیین دادرسی مدنی، هر زمان صحبت از واخواهی می شود، اعتراض به حکم غیابی را می رساند. برای اینکه بدانیم دقیقا معنی واخواهی چیست، باید ابتدا حکم غیابی را تعریف کنیم . چرا که واخواهی کردن صرفا نسبت به احکامی که به صورت غیابی صادر می شوند، امکان پذیر است .
بر اساس ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم غیابی، تعریف شده است که بر اساس این ماده : " حکم دادگاه، حضوری است ؛ مگر این که خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی، در هیچ یک از جلسات دادگاه، حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد ". بنابراین ، ملاک تشخیص حکم غیابی از حکم حضوری، این است که :
خوانده ، وکیل یا قائم مقام او، در هیچکدام از جلسات دادگاه، حضور نیافته باشند .
هیچ کدام از خوانده ، وکیل یا قائم مقام او، لایحه ای هم به دادگاه نفرستاده باشند .
اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد . به عبارت دیگر ، برگه اخطاریه به خود خوانده، تحویل داده نشده باشد.
بنابراین، با توجه به تعریف قانون از حکم غیابی، در صورتی که رای دادگاه، مطابق با شرایط مندرج در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، صادر بشود و خوانده نسبت به رای صادر شده، اعتراضی داشته باشد، اعتراض او تحت عنوان واخواهی قرار می گیرد.
احکام واخواهی کیفری، در ماده 406 قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است، به موجب این ماده: "در تمام جرایم، به استثنای جرایمی که فقط جنبه حق اللهی دارند، هرگاه متهم یا وکیل او در هیچ یک از جلسات دادگاه، حاضر نشود یا لایحه دفاعیه نفرستاده باشد، دادگاه پس از رسیدگی، رای غیابی صادر می کند. در این صورت، چنانچه رای دادگاه، مبنی بر محکومیت متهم باشد، ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ واقعی، قابل واخواهی در همان دادگاه است." به موجب این ماده، واخواهی در دعاوی کیفری نیز مانند دعاوی حقوقی، نیازمند وجود سه شرط، عدم حضور متهم یا وکیل او در جلسات دادگاه، عدم ارسال لایحه دفاعیه و عدم ابلاغ اخطاریه به متهم می باشد.
حتما بخوانید: واخواهی از رای غیابی
واخواهی چگونه انجام می شود
بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی " محکوم علیه غایب، حق دارد، به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض، واخواهی نامیده می شود. دادخواست واخواهی، در دادگاه صادر کننده حکم غیابی، قابل رسیدگی است ". اولین قدم برای واخواهی، مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت و تنظیم دادخواست واخواهی است.
بعد از تکمیل دادخواست واخواهی، دفاتر خدمات قضایی، دادخواست مذکور را به دادگاه صادر کننده حکم غیابی، ارجاع می دهند. در صورتی که این دادخواست برای واخواهی کامل نباشد، مدیر دفتر دادگاه، اخطار رفع نقص صادر می کند. پس از آن ، وقت رسیدگی، تعیین شده و به طرفین ابلاغ می شود.
به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی و 406 قانون آیین دادرسی کیفری، مهلت واخواهی کردن برای اشخاصی که مقیم ایران هستند، بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم غیابی به آنها است. اما نکته مهمی که در ارتباط با نحوه واخواهی کردن از احکم غیابی صادر شده توسط دادگاه ها وجود دارد ، آن است که اعتراض واخواهی، در همان دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده است، مورد رسیدگی قرار می گیرد و احتمال دارد که دادگاه صادر کننده رای، از رای پیشین خود بازگشته و حکم دیگری صادر کند.
به عنوان نمونه ، مرجع تقدیم دادخواست واخواهی در صورتی که حکم غیابی از دادگاه بدوی، صادر شده باشد، دادگاه بدوی صادر کننده رای است. این بدین معنی است که اگر در مرحله تجدید نظر، حکم غیابی صادر شود، معترض باید به همین مرجع برای ثبت اعتراض واخواهی خود رجوع نماید.
همچنین در خصوص واخواهی کیفری، باید به ماده 407 قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کرد. به موجب این ماده: " دادگاه پس از واخواهی، با تعیین وقت رسیدگی طرفین را دعوت می کند و پس از بررسی ادله و دفاعیات واخواه، تصمیم مقتضی اتخاذ می نماید. عدم حضور طرفین یا هر یک از آنان مانع رسیدگی نیست."
بیشتر بخوانید: مهلت واخواهی
آثار واخواهی چیست
واخواهی از طرق عادی شکایت از رای دادگاه می باشد که همان طور که در بخش های قبل توضیح دادیم، واخواهی نسبت به احکام غیابی دادگاه ها انجام می گیرد. در خصوص آثار واخواهی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اولین و مهم ترین اثر واخواهی حقوقی و کیفری، در صورتی که دادخواست واخواهی، مورد قبول دادگاه صادر کننده رای قرار بگیرد، نقض رای می باشد. به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی: " در صورتی که دادگاه، ادعا را موجه تشخیص داد، قرار قبول دادخواست واخواهی را صادر و اجرای حکم نیز متوقف می شود."
به موجب ماده 307 قانون آیین دادرسی مدنی: "چنانچه محکوم علیه غایب، پس از اجرای حکم، واخواهی نماید و در رسیدگی بعدی، حکم به نفع او صادر شود، خواهان، ملزم به جبران‌خسارت ناشی از اجرای حکم اولی به واخواه می باشد." براساس این ماده، اگر در نتیجه واخواهی، رای صادر شده به نفع محکوم علیه رای نخستین باشد، در این حالت، خواهان باید خسارات حاصله از رای نخستین، مانند هزینه وکیل و دفاع را به نفع محکوم علیه، جبران کند.
بر اساس ماده 308 قانون آیین دادرسی مدنی: " رایی که پس از رسیدگی واخواهی، صادر می شود، فقط نسبت به واخواه و واخوانده، موثر است و شامل کسی که واخواهی نکرده است، نخواهد شد، مگر این که رای صادره، قابل تجزیه و تفکیک نباشد؛ که در این صورت، نسبت به کسانی که مشمول حکم غیابی بوده، ولی واخواهی نکرده اند، نیز تسری خواهد داشت." به موجب این ماده، رای صادره از واخواهی، اثر نسبی داشته و فقط نسبت به واخوانده و واخواه، موثر است، اما اگر رای صادره به اشخاص دیگری اثر داشته باشد و این موضوع، قابل تفکیک نباشد، به اشخاص دیگر ( سایر محکوم علیهم) نیز اثر این رای، تسری پیدا خواهد کرد.
در ادامه بخوانید: نمونه دادخواست واخواهی نسبت به رای غیابی
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد واخواهی و چگونگی انجام آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون واخواهی و چگونگی انجام آن پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- واخواهی چیست؟
واخواهی اعتراض نسبت به احکامی است که به صورت غیابی از دادگاه صادر می شوند که جزییات این موضوع در متن مقاله توضیح داده شده است.
2- مهلت واخواهی از احکام دادگاه چقدر است ؟
مهلت واخواهی از احکام غیابی برای کسانی که مقیم کشور هستند بیست روز و برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند دو ماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود که توضیحات تکمیلی در این خصوص ضمن مقاله ارائه شده است .
3- برای اعتراض نسبت به آراء غیابی دادگاه و واخواهی از رای باید به کجا مراجعه نمود ؟
مرجع رسیدگی به دادخواست واخواهی همان دادگاهی است که رای غیابی صادر کرده است که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید.
منبع : معنی واخواهی چیست