بر اساس قانون ، جز در موارد استثنایی همچون باردار شدن زن در عقد موقت و یا شرط ضمن عقد ، ثبت صیغه موقت الزامی نیست و به همین دلیل ، نکاح موقت شفاهی یا صیغه لفظی میان زن و شوهر کاملا صحیح و معتبر است ؛ حتی اگر خود زن و مرد صیغه عقد را خوانده باشند و شاهدی هم وجود نداشته باشد . البته به این شرط که مدت صیغه و مهریه زن مشخص و معلوم باشد .
مفهوم نکاح موقت یا صیغه به لحاظ عرفی برای اکثر افراد شناخته شده است و به این معناست که زن و مردی صرفا برای مدت زمان مشخصی به عقد نکاح یکدیگر در می آیند . بنابراین ، عقد موقت یا صیغه در مقابل عقد دائمی است که فرض می شود به صورت همیشگی است و مدت زمانی برای آن تعیین نمی شود . البته عقد موقت و دائم، تفاوت های مهمی با یکدیگر دارند که یکی از این تفاوت ها ، در خصوص امکان و اعتبار عقد نکاح شفاهی ، ثبت و یا عدم ثبت نکاح است .
به طور کلی ، عقد دائم، نیازمند ثبت در مراجع رسمی یعنی دفاتر ازدواج و طلاق می باشد ولی مسئله مهمی که در مورد عقد موقت یا صیغه وجود دارد آن است که این نوع عقد ، لااقل در بسیاری از موارد به صورت شفاهی و بدون اینکه در دفتر ازدواج و طلاق به ثبت برسد ، میان زن و مرد جاری می شود و حتی ممکن است شخصی غیر از خود زن و مرد نیز شاهد جاری شدن صیغه یا نکاح موقت نباشد .
به همین دلیل ، این سوال مطرح می شود که حکم نکاح موقت شفاهی چیست ؟ به عبارت دیگر ، آیا عقد موقت یا صیغه به صورت شفاهی هم اعتبار دارد یا خیر ؟ برای پاسخ دادن به سوالات فوق ، ابتدا به معتبر بودن صیغه شفاهی پرداخته و به این سوال پاسخ می دهیم که آیا نکاح موقت شفاهی اعتبار دارد ؟ در ادامه به بررسی شرایط صحت نکاح موقت شفاهی می پردازیم و در ادامه آثار عقد موقت شفاهی یا غیر کتبی را مورد بررسی قرار خواهیم داد .
آیا نکاح موقت شفاهی اعتبار دارد
عقد نکاح موقت یا صیغه نوعی ازدواج است که در فقه شیعه مورد پذیرش قرار گرفته است و به همین استناد ، قانون مدنی نیز برخی احکام مربوط به عقد موقت را ذکر کرده است . به طور کلی ، عقد موقت یا صیغه نکاح موقت، نوعی عقد است که بر خلاف عقد دائم ، برای مدت زمان مشخص و معین منعقد شده و پس از اینکه مدت آن به اتمام برسد ، رابطه زوجیت نیز خاتمه خواهد یافت ؛ حتی صیغه 99 ساله نیز چون برای مدت مشخصی است ، نوعی عقد موقت محسوب می شود.
در ارتباط با این نوع عقد نکاح ، گاهی این سوال مطرح می شود که آیا نکاح موقت شفاهی یا صیغه لفظی اعتبار دارد یا خیر ؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بگوییم منظور از عقد موقت لفظی یا صیغه شفاهی چیست . منظور از صیغه شفاهی این است که زن و مرد ، بدون اینکه در مراجع رسمی مربوط به ازدواج ( یعنی دفاتر ازدواج و طلاق ) اقدام به منعقد نمودن عقد ازدواج موقت کنند ، خودشان اقدام به خواندن صیغه عقد موقت به صورت شفاهی و غیر کتبی می کنند.
حتی گاها بدون اینکه شاهدی بر جاری شدن عقد موقت وجود داشته باشد ، صیغه شفاهی یا لفظی منعقد می شود . بر اساس قواعد فقهی و همچنین با استناد به قوانین ، باید گفت که صیغه موقت یا عقد نکاح شفاهی کاملا صحیح و معتبر می باشد و به دلیل شفاهی بودن صیغه و اینکه صیغه موقت جایی به ثبت نرسیده است ، نمی توان آن را غیر معتبر دانست .
معتبر بودن و صحت عقد نکاح موقت یا صیغه شفاهی اصولا به این دلیل است که از زاویه دید فقهی ، صیغه موقت در شرایط اضطراری ( نیاز به ازدواج ) صورت می گیرد و به همین دلیل ، بسیاری از تشریفات مربوط به نکاح دائم ، در عقد موقت ضروری نیست ؛
به عنوان مثال ثبت ازدواج موقت یا صیغه مگر در صورت وجود شرایط خاص الزامی نیست و حتی لزومی هم ندارد که شاهدانی وجود داشته باشند تا عقد موقت شفاهی زوجین را تایید نمایند تا آثار عقد موقت ایجاد شود ؛ مگر زمانی که در خصوص اثبات عقد موقت اختلافی ایجاد شود که در ادامه این موضوع را بررسی خواهیم کرد .
حتما بخوانید: صیغه چیست و چه شرایطی دارد
شرایط صحت نکاح موقت شفاهی
در قسمت قبل به این موضوع پرداختیم که نکاح موقت یا صیغه شفاهی کاملا معتبر است و زن و شوهر ، با خواندن لفظی صیغه موقت به یکدیگر محرم می شوند و نیازی به ثبت آن نیست . با این حال ، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که شرایط صحت نکاح موقت لفظی یا شفاهی چیست ؟ به عبارت دیگر ، در صورت وجود چه شرایطی صیغه یا عقد موقت شفاهی معتبر و صحیح می باشد ؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که شرایط صحت عقد موقت لفظی ، دو موردی است که در قانون برای شرایط صحت عقد موقت به طور کلی ، در نظر گرفته شده است که ناظر بر تعیین مدت در عقد موقت و همچنین تعیین مهریه زن در عقد موقت می باشد که در اینجا به صورت مختصر در خصوص این شرایط توضیح خواهیم داد .
یکی از تفاوت های عقد دائم و عقد موقت این است که مدت زمان صیغه موقت حین عقد حتما و ضرورتا باید مشخص و معلوم باشد و هر یک از زوجین ، به دقت از تاریخ شروع و از تاریخ پایان آن مطلع باشند ؛ در غیر این صورت ، عقد موقت ؛ حال چه شفاهی و چه غیر شفاهی ( کتبی یا ثبت شده ) صحیح نبوده و رابطه زوجیتی به موجب آن شکل نمی گیرد . بنابراین یکی از شرایط مهم صحت عقد موقت شفاهی است که زوجین ، شفاها در خصوص مدت زمان صیغه به توافق برسند .
یکی دیگر از تفاوت های عقد موقت و عقد دائم این است که مهریه زن در عقد موقت باید لزوما مشخص شده باشد و بر خلاف عقد دائم ، در عقد نکاح موقت ، زن باید بداند که مهریه او چقدر است . در غیر این صورت ، باز هم عقد موقت شفاهی به صورت صحیح منعقد نشده است و صیغه باطل خواهد بود . به همین دلیل ، شرط صحت و اعتبار نکاح شفاهی موقت آن است که زوجین هر چند به صورت شفاهی یا لفظی ، در مورد مهریه زن توافق کنند .
ذکر این نکته نیز الزامی است که دختران باکره بر اساس فتوای اکثریت فقها ، برای عقد موقت یا صیغه شفاهی یا کتبی نیازمند اخذ اجازه یا رضایت ولی قهری خود یعنی پدر و جد پدری خودشان می باشند و لذا عقد موقت شفاهی صرفا در خصوص خانم هایی صحیح و معتبر است که قبلا ازدواج کرده باشند و یا اینکه پدر یا جد پدری آنها ، به عقد موقت یا صیغه آنها رضایت بدهد .
بیشتر بخوانید: عقدنامه ازدواج موقت و مندرجات آن
آثار نکاح موقت شفاهی
در قسمت های قبل به توضیح اعتبار و شرایط صحت عقد موقت شفاهی یا لفظی پرداختیم ، با این حال یکی از موارد مهم و مورد اختلاف در ارتباط با نکاح موقت شفاهی این است که این نوع عقد ، چه آثاری به دنبال دارد ؟
این سوال معمولا از جانب خانم هایی پرسیده می شود که با عقد موقت لفظی به زوجیت مردی در آمده اند و حال قصد دارند بدانند که آیا نکاح موقت شفاهی نیز مانند صیغه غیر شفاهی یا کتبی که ثبت شده ، آثار قانونی دارد ؟ به عبارت دیگر ، در صورتی که عقد موقت شفاهی بوده باشد ، زوجه از چه حقوق قانونی برخوردار خواهد بود ؟ یا اینکه آقایان سوال کنند که آیا نکاح موقت شفاهی آثار قانونی به دنبال داشته و چه الزاماتی از آن ناشی می شود ؟
به طور کلی ، مهم ترین اثر نکاح موقت شفاهی ، ایجاد رابطه زوجیت میان زن و شوهر است . ولی عقد موقت شفاهی و یا حتی کتبی ، به حکم قانون ، آثاری در خصوص رابطه توارث میان زوجین ایجاد نمی کند . چرا که در عقد موقت یا صیغه ، زن و شوهر از هم ارث نمی برند ؛ فلذا نکاح موقت چه لفظی و چه کتبی منعقد شده باشد ، تفاوت و اثری نخواهد داشت ، چرا که سبب ارث بردن یکی از دیگری نخواهد شد که این موضوع در مقاله ارث در عقد موقت توضیح داده شده است .
همچنین ، در عقد موقت اصولا مرد تکلیفی بابت پرداخت نفقه زوجه ندارد ؛ مگر در صورتی که زن و شوهر حین عقد موقت با هم شرط کرده باشند و یا اینکه عقد بر مبنای پرداخت نفقه به زن منعقد شده باشد . در این صورت ، واضح است که اگر صیغه به صورت غیر شفاهی یعنی کتبی و یا ثبت شده منعقد شده باشد ، زن می تواند به شرط نفقه استناد کند و اگر مرد نفقه زن را نپرداخت ، با استناد به صیغه نامه کتبی ، نفقه خود را مطالبه کند .
این موضوع در مورد مهریه زن و اجرت المثل زن در عقد موقت نیز وجود دارد و زن با استناد به صیغه نامه می تواند اقدام به مطالبه مهریه عقد موقت نماید . به همین خاطر ، بهتر آن است که برای بهره مندی از حقوق مالی ، عقد موقت یا صیغه به صورت کتبی و نه شفاهی منعقد شده باشد . هر چند که اثبات عقد موقت صرفا با استناد به برگه صیغه نامه انجام نمی شود و اقرار خود مرد مبنی بر انعقاد صیغه شفاهی و یا حتی وجود شاهدی که عقد موقت شفاهی را تایید کند ، می تواند این امکان را به زوجه بدهد که حقوق قانونی خود را مطالبه کند .
پس به طور کلی ، باید گفت که صیغه شفاهی در همه موارد کاملا صحیح و معتبر است و آثار قانونی عقد موقت بر آن مترتب می شود ولی در صورتی که در خصوص وجود عقد موقت یا صیغه اختلافی به وجود بیاید ، از آن جهت که عقد موقت شفاهی صرفا بین طرفین بوده و شخص دیگری از آن مطلع نشده ، شخصی که می خواهد از مزایا و آثار عقد موقت شفاهی استفاده کند ، خودش باید وجود آن عقد شفاهی را ثابت کند .
به عنوان نمونه زنی که قصد دارد مهریه یا نفقه عقد موقت را مطالبه کرده و یا تقاضای الزام مرد به بذل مدت را دارد ولی با عقد موقت شفاهی یا لفظی به زوجیت وی در آمده است ، برای مطالبه حقوق قانونی خود ابتدا باید صیغه شفاهی و وجود رابطه زوجیت را برای دادگاه اثبات نماید .
لازم به ذکر است که بر اساس قانون ، اصولا ثبت ازدواج موقت یا صیغه الزامی نیست و لذا صیغه شفاهی یا لفظی معتبر است ؛ اما در برخی از موارد ، طبق قانون شوهر مکلف است که صیغه را در دفاتر ازدواج و طلاق به ثبت رساند که این موارد عبارتند از حالتی که زن در عقد موقت باردار شده باشد و یا اینکه ضمن عقد موقت ازدواج شرط شده باشد که صیغه توسط مرد به ثبت برسد .
در ادامه بخوانید: نفقه زن در عقد موقت
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نکاح موقت شفاهی در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نکاح موقت شفاهی پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- آیا عقد موقت شفاهی یا لفظی اعتبار قانونی دارد ؟
بله عقد موقت یا صیغه شفاهی یا غیر کتبی کاملا صحیح و معتبر است و زن و مرد می توانند بدون اینکه عقد را ثبت کنند ، اقدام به انعقاد صیغه نمایند که این موضوع در مقاله توضیح داده شده است .
2- شرایط صحت عقد موقت یا صیغه به صورت شفاهی چیست ؟
شرایط صحت و اعتبار عقد نکاح شفاهی این است که مهریه زن و همچنین مدت زمان عقد موقت به صورت دقیق تعیین شده و برای طرفین مشخص باشد که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
3- آثار قانونی عقد موقت شفاهی یا لفظی چیست ؟
عقد موقت شفاهی یا لفظی تمام آثار قانونی مترتب بر عقد موقت را به همراه خواهد داشت ولی اگر در خصوص عقد موقت شفاهی اختلافی به وجود آید ابتدا باید عقد موقت شفاهی توسط مدعی به اثبات برسد که توضیحات کامل در این خصوص ضمن مقاله ذکر شده است .
منبع : نکاح موقت شفاهی