قانون مالیات مستقیم (Direct Tax Law) چیست؟ مالیات علاوه بر آنکه یک نوع هزینه‌ی اجتماعی باشد، به عبارتی بهای تمدنی است که شهروندان به منظور اداره‌ی امور جامعه، و رشد و توسعه کشور می‌پردازند؛ این امر ابزار اصلی دولت‌ها در جهت‌گیری نظام اقتصادی به شمار می‌رود. قانون مالیات های مستقیم جزو مالیات بر ثروت/درآمد تلقی می‌شوند که شهروندان با توجه به میزان ثروت و درآمد خود آن را محاسبه و پرداخت می‌نمایند. هرچند در دنیا نظام مالیات بر ارزش افزوده (مالیات بر مصرف یا مالیات غیرمستقیم) در حال گسترش سریع است اما مشکلات و معایب مالیات‌های غیرمستقیم از جمله نزولی‌بودن (پرداخت یکسان توسط فقیر و غنی) و غیرمعین بودن، باعث ایجاد مشکلاتی برای دولت‌ها می‌شود که می‌توان با استفاده از مالیات‌های مستقیم آنها را پوشش داد. ما در سایت هوشمند نوین سعی داشته‌ایم تا مختصری به این موضوع بپردازیم.
مالیات مستقیم چیست؟
مالیات مستقیم نوعی مالیات است که فرد می‌پردازد و مستقیم به دولت پرداخت می‌شود، مانند مالیات بر درآمد، مالیات بر درآمد اجاره، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی (از جمله مالیات بر درآمد شرکتها)و … . مالیات‌های مستقیم بر اساس توانایی مودیان در پرداخت محاسبه می‌شود، به این معنی که هرچه توانایی پرداخت آنها بالاتر باشد، مالیات آنها نیز بالاتر است.
به عنوان مثال، در مورد مالیات بر درآمد، فردی که درآمد بیشتری دارد مالیات بیشتری می‌پردازد. به عنوان درصدی از کل درآمد محاسبه می‌شود. بعلاوه، مالیات‌های مستقیم به عهده خود شخص است و هیچکس دیگری به جز او نباید آن را انجام دهد.
همانطور که در بالا ذکر شد، یک مثال خوب در مورد مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد یک شخص است. معمولاً مالیات بر درآمد سالانه ثبت می‌شود. بالاترین نرخ مالیات بر درآمد شخصی (۲۵ درصد) در ایران به اندازه قابل توجهی نسبت به سایر کشورها کمتر است که باعث می‌شود کسب و کار به صورت شخص حقوقی (شرکت) ثبت نشوند.
تاریخچه قانون مالیات های مستقیم به زبان ساده
اولین پی‌ریزی‌ها در زمینه تدوین قانون‌های مالیاتی به دوران مشروطه برمی‌گردد اما این قوانین به صورت جدی در سال 1345 در ایران به تصویب رسیدند که روز به روز و در گذر زمان دست خوش تحولات و تغییرات زیادی قرار گرفتند. این قوانین هرچند وقت یکبار مورد بررسی و اصلاح قرار می‌گیرند. تدوین قوانین مالیاتی از جهات مختلف اهمیت دارد؛ از طرفی چهارچوبی امن برای مهیا شدن منابع مالی کشور هستند و از طرف دیگر به سازمان‌دهی امور اقتصادی منجر می‌شوند؛ بنابراین در مجموع هدف نهایی قانون مالیات‌های مستقیم رشد اقتصادی کشور است. البته نباید اهداف دیگر قانون مالیات‌های مستقیم همچون مساوات در توزیع ثروت بین اقشار جامعه و عدالت اجتماعی را نادیده بگیریم.
آشنایی با قانون مالیات های مستقیم
پرداخت مالیات بر ثروت و درآمد برای ایجاد نظامی منصفانه در توزیع درآمدهای کشور همواره مدنظر دولتمردان و اقتصاددانان بوده است در این نوع مالیات‌ها، اشخاص متناسب با درآمد و ثروت خود مالیات می‌پردازند، لذا باعث می‌شود افراد غنی مالیات بیشتر و افراد فقیر مالیات کمتری بپردازند، و این پرداخت در برخی از کشورها با افزایش درآمد یا ثروت به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد (مثلا شخصی با درآمد یک میلیون ریال اگر یکصد هزار ریال یا 10% مالیات می‌پردازد، همان شخص با پنج میلیون ریال درآمد بایستی بیشتر از10% مالیات بپردازد) لذا در بلند مدت باعث نزدیک شدن خط درآمدی افراد جامعه و پرشدن شکاف طبقاتی میگردد. پرداخت مالیات در صورتی که مطابق با قانون و با اجرای صحیح و یکنواخت قانون برای تمامی افراد جامعه صورت پذیرد، باعث ایجاد توانایی در اقتصاد کشور برای بازسازی خود و حفظ زیرساخت‌های اساسی و راهبردی می‌شود.
مزایای مالیات های مستقیم
اگرچه این دقیقاً در مورد هر شخصی که شرایط معافیت را نداشته باشد اعمال می‌شود، در واقع پرداخت مستقیم مالیات مزایای بی‌شماری دارد. آنها عبارتند از:
- برابری را تقویت می‌کند
از آنجا که مالیات مستقیم بر اساس دارایی شخص پرداخت می‌شود، موجب ایجاد تساوی حقوق پرداخت کنندگان و شهروندان می‌شود. هر شخص بسته به میزان درآمد خود مبلغ مشخصی پرداخت می‌کند.
- اطمینان را ارتقا میدهد
حسن مالیات مستقیم این است که قبل از پرداخت نهایی می‌شود. در مورد مالیات بر درآمد، مالیات سالانه هر سال یکسان است به شرطی که حقوق تغییر نکند.
- باعث صرفه جویی در وقت و هزینه می‌شود
مالیات درآمد دولت است. دولت نیازی به هزینه برای جمع آوری مالیات ندارد زیرا آنها از قبل در منبع درآمد قرار گرفته اند. برخی از شرکتها از نرم افزار حسابداری حقوق و دستمزد جهت کسر خودکار مالیات، استفاده می‌کنند که به آنها در صرفه‌جویی در وقت و هزینه کمک می‌کند.
انواع قوانین مالیات های مستقیم
- مالیات بر درآمد
1. مالیات بر درآمد املاک
2. مالیات بر درآمد حقوق
3. مالیات بر درآمد مشاغل
4. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
5. مالیات بر درآمد اتفاقی
انواع قوانین مالیات های مستقیم
- مالیات بر ثروت
1. مالیات بر ارث
2. مالیات بر تمبر
3. مالیات بر اراضی بایر
4. مالیات سالانه املاک
5. مالیات مستغلات مسکونی خالی از سکنه
در ایران نیز مجموعه قوانین مالیات‌های مستقیم که آخرین اصلاحات آن در سال 1380 صورت گرفت اجرا می‌شود (لازم به ذکر است هم اکنون این قانون در حال بازنگری اساسی است و حتی موادی از آن از جمله مالیات حقوق ابلاغ و اجرا شده است). این قانون مشتمل بر پنج باب (بخش) شامل:
باب اول: اشخاص مشمول مالیات
باب دوم : مالیات بر دارایی
باب سوم : مالیات بر درآمد
باب چهارم : در مقررات مختلفه
باب پنجم : سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی و نیز شامل 273 ماده است. در این قانون انواع درآمدهای اشخاص حقیقی و حقوقی، نحوه ی محاسبه مالیات ایشان، نحوه ی وصول مالیات و برخورد با تخطی گران از قانون و نیز انواع معافیت‌های مالیاتی ذکر شده است.
چندی از انواع مالیات‌های مستقیم
- مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد بر اساس درآمد یک شخص است. بسته به میزان درآمد وی، درصد معینی از حقوق کارگر گرفته می‌شود. نکته خوب این است که دولت همچنین مشتاقانه در لیست اعتبارات و کسرهایی است که به کاهش بدهی‌های مالیاتی فرد کمک می‌کند.
- مالیات بر املاک و دارایی
مالیات بر املاک میزان پولی است که از دارایی و ثروت شخص مؤدی مالیات دریافت می‌کنند. رایج‌ترین شکل مالیات نقل و انتقال، مالیات بر املاک است. مالیات بر املاک از املاکی مانند زمین و ساختمان گرفته می‌شود و برای حفظ خدمات عمومی مانند پلیس و آتش نشانی، مدارس و کتابخانه‌ها و همچنین جاده‌‌ها استفاده می‌شود.
- مالیات بر درآمد حقوق
هر گاه یک شخص حقیقی برای شخص دیگری کار کند و در مقابل حقوقی دریافت نماید، مشمول مالیات بر درآمد حقوق میگردد. این نوع مالیات بخش مهمی از درآمدهای دولت را تشکیل میدهد. پرداخت این نوع از مالیات بر‌عهده‌‌ی کارفرما و به هزینه‌ی حقوق بگیران است.
مالیات مستقیم در مقابل مالیات غیر مستقیم
اساساً دو نوع مالیات وجود دارد - مالیات مستقیم و غیرمستقیم. موارد زیر تفاوت این دو مورد است:
مالیات مستقیم به مالیاتی گفته می‌شود که توسط شخصی به طور مستقیم به دولت پرداخت و پرداخت می‌شود. از طرف دیگر مالیات‌های غیر مستقیم مالیاتی هستند که می‌توانند به نهاد دیگری منتقل شوند. بنابراین می‌توان بار پرداخت آنها را به دوش شخص دیگری انداخت. در صورت عدم مدیریت مناسب، می‌توان از مالیات مستقیم فرار کرد اما از مالیات غیر مستقیم نمی توان فرار کرد زیرا این هزینه‌ها به طور خودکار از کالاها و خدمات دریافت می‌شود. مالیات‌های مستقیم می‌توانند به رفع تورم کمک کنند در حالی که مالیات‌های غیر مستقیم می‌توانند منجر به تورم شوند. مالیات مستقیم فقط به افرادی تعلق می‌گیرد که به گروه‌های مختلفی از درآمد تعلق دارند. از طرف دیگر، مالیات غیرمستقیم برای همه کسانی که کالا خریداری می‌کنند و از خدمات استفاده می‌کنند، قابل احساس است.
کلام آخر
قانون مالیات های مستقیم نه تنها برای تمامی حسابداران و حقوق‌دانان الزامی‌‌است؛ بلکه برای تک تک افراد جامعه لازم و ضروری است و تمامی افراد جامعه در طول زندگی خود با این مجموعه قوانین درگیر خواهند بود. اهمیت این موضوع در حال حاضر که دولت برای تامین هزینه‌های خود اقدام به گسترش درآمدهای مالیاتی نموده و کم کم، تک تک افراد ملزم به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند، در حال افزایش می‌یابد. این قانون پوشش دهنده تمامی درآمدهای مستقیم افراد اعم از حقوق، سود سهام، سودهای بانکی و احیانا ارث است و لازم است. افراد جهت تعیین دقیق مالیات خود، به این قانون تسلط کافی داشته باشند. شما می‌توانید برای مشاهده مطالب بیشتر در باب مالیات و دیگر مسائل مرتبط، به قسمت بلاگ هوشمند نوین مراجعه نمایید.
منبع: