فرانچایز، واژه‌ای است که امروزه در حوزه کسب و کار و بازاریابی زیاد شنیده می‌شود. فروشگاه‌های مک دونالد در دنیا، افق کوروش و گندم در ایران، نمونه بارز این سیستم هستند. این فروشگاه‌ها با روش فرانچایز، به شعب خود می‌افزایند و برند خود را بر سر زبان‌ها می‌اندازند. البته برندهای بزرگ دیگری هم بودند که شیوه فرانچایز را برای گسترش خود انتخاب کردند اما موفق ظاهر نشدند. همین موضوع باعث شد که در این مقاله به مزایا و معایب فرانچایز بپردازیم.
فرانچایز چیست؟
فرانچایز (انگلیسی) یا فرانشیز (فرانسوی) را به طور خلاصه می‌توان نوعی مجوز برای استفاده از یک برند دانست. در واقع طی قراردادی، فرد صاحب امتیاز (فرانچایزی) به امتیاز گیرنده (فرانچایزر) این اختیار را می‌دهد که به فرآیند کسب و کار دسترسی یافته و تحت برند وی به فعالیت بپردازد.
در بیانی دیگر، فرانچایز را مدلی از تجارت و بازاریابی تعریف می‌کنند. تفاوت این مدل با سایر سیستم‌های تجاری (مثلاً نمایندگی) آن است که حتی با وجود تعداد بالای شعبات فروشگاهی، تولیدی یا خدماتی، تصویری واحد از محصولات یا خدمات برند در ذهن مشتری بر جای می‌گذارد؛ همچنین در فرانچایز، کسب و کار تا حدودی توسط امتیازدهنده کنترل شده می‌شود.
مزایای فرانچایز
مهم‌ترین مزیت فرانچایز این است که امتیازگیرنده از یک فرآیند تجاری از پیش آماده، همچنین محصولات و خدماتی استفاده می‌کند که قبلاً تست شده‌اند؛ بنابراین زحمت کمتری را متحمل می‌شود. به علاوه، برخی فرانچایزها آموزش‌هایی در اختیار امتیازگیرنده قرار داده، تأمین‌کننده‌هایی نیز به وی معرفی می‌کنند.
به طور کلی فرانچایز در مقایسه با استارتاپ و حتی نمایندگی، ریسک کمتری دارد؛ اما مزایای آن به اینها محدود نمی‌شود. در ادامه به برخی دیگر از مزایای فرانچایز اشاره می‌کنیم:
فعالیت تحت یک برند شناخته شده در بازار
شناساندن برند را می‌توان یکی از مهم‌ترین اصول رونق بخشیدن به کسب و کار دانست. رسیدن به این مهم دشواری‌های زیادی دارد و تلاش مضاعفی می طلبد. در حالی که با استفاده از فرانچایز، از همان ابتدای کار با یک برند معتبر و شناخته شده مواجه هستیم که توجه مشتریان پیشین را به خود جلب می‌کند.
استفاده از یک الگوی تجاری از پیش آماده شده
هر چقدر هم که یک ایده کسب و کار، عالی بوده و پرداختن به آن با مدیریت و برنامه ریزی همراه باشد، عدم آشنایی با برخی پروسه‌های اجرایی و شرایط حاکم بر بازار ممکن است، عدم سود دهی کافی به خصوص در سال‌های اول را در پی داشته باشد؛ به عبارت دیگر رسیدن به موفقیت تجاری از طریق راه‌اندازی یک کسب و کار نوپا، ریسک‌پذیر بوده و نیاز به صبر زیادی دارد.
استفاده از فرانچایز هیچ کدام از مشکلات بالا را ندارد؛ معمولاً سریع به سود می‌رسد و طی مدت کوتاهی شاهد بازگشت سرمایه اولیه خواهیم بود.
کاهش هزینه تبلیغات
یکی از نیازهای غیرقابل چشم‌پوشی هر کسب و کاری، تبلیغات و بازاریابی است. تبلیغات مفید و مؤثر نیز به صرف وقت، هزینه و البته برخوردار بودن از یک سری مهارت‌ها نیاز دارد.
زمانی که به واسطه قرارداد فرانچایز، تحت کنترل یک برند شناخته شده به فعالیت تجاری می‌پردازید، نیاز به تبلیغات زیادی ندارید و گاهی اوقات هزینه انجام این کار به صفر می‌رسد.
سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر
در قرارداد فرانچایز، امتیازگیرنده، تحت دست یاری‌گر امتیازدهنده فعالیت می‌کند؛ در مواردی حتی آموزش، برنامه زیری مالی، مدیریت و تحلیل بازار محصولات را نیز در اختیار وی قرار می‌دهد. این موارد، به علاوه شهرت برند، اعتماد مشتریان و حذف هزینه تبلیغات باعث می‌شوند که سرمایه‌گذاری انجام شده با ریسک کمتری همراه باشد.
سایر مزایای فرانچایز
با توجه به آنچه گفته شد، سایر مزایای مهم فرانچایز برای امتیازگیرنده را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
• امکان راه اندازی کسب و کار بدون نیاز به تخصص و تجربه خاص
• برخورداری از بازار فروش مطمئن
• سود دهی سریع
• امکان ایجاد کسب و کاری کوچک (بسته به میزان سرمایه می‌توان فرانچایز دهنده را انتخاب کرد) و رقابت با کسب و کارهای بزرگتر
• داشتن حق انحصاری در منطقه جغرافیایی خاص (معمولاً فرانچایزدهنده، امتیاز دیگری را در قلمرو جغرافیایی شما نمی‌فروشد)
• معمولاً تأمین مالی برای بستن قرارداد فرانچایز راحت‌تر است؛ زیرا اغلب بانک‌ها تمایل دارند به امتیازگیرندگان وام دهند.
• در فرانچایز، ارتباطی که باید بین شما و تأمین کننده صورت گیرد، از قبل برقرار شده است.
معایب فرانچایز
از منظر برخی افراد، به خصوص کارآفرینان خلاق، وابستگی شدید به صاحب امتیاز، بزرگترین ایراد فرانچایز است. به عبارت دیگر در این شیوه از تجارت، شما کنترل زیادی بر کسب و کار خود ندارید و باید تحت نظر فرد یا شرکت امتیاز دهنده، محصولات یا خدماتی را به فروش برسانید. گاهی اوقات نیز فرانچایز تحت مدیریت ضعیف امتیاز دهنده قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از معایب سیستم مورد بحث آن است که طی قرارداد فرانچایز در برابر حق استفاده از اعتبار و شهرت برند، دریافت آموزش و فرآیند کسب و کار، برخورداری از اعتماد مشتریان و سایر مزایا، فرد امتیازگیرنده باید هزینه راه اندازی و صدور مجوز را به صورت سالانه به فرانچایز دهنده بپردازد. علاوه بر این همواره درصدی از فروش باید به عنوان کارمزد پرداخت شود.
سایر معایب فرانچایز
در ادامه آنچه بیان شد، معایب اصلی فرانچایز برای امتیازگیرنده را لیست می‌کنیم:
• فقدان انعطاف در مدیریت و تبلیغات
• اجباری بودن تهیه برخی محصولات، مواد اولیه یا خدمات از صاحب امتیاز
• بیشتر شدن هزینه‌های کسب و کار از آنچه که در ابتدای امر انتظار می‌رود.
• خطر ورشکسته شدن فرانچایزدهنده، گیرنده امتیاز را تهدید می‌کند.
• عملکرد غیر اصولی سایر امتیازگیرنده‌های همکار می‌تواند، کل بازار برند را خراب کند.
• گاهی اوقات فروش حق امتیاز فرانچایز دشوار می‌شود؛ زیرا ممکن است، مطابق قرارداد مجبور باشید، آن را تحت نظارت فرانچایزدهنده، به فرد یا شرکت مورد تأیید وی بفروشید.
مزایا و معایب فرانچایز برای فرانچایز دهنده
فرانچایز برای امتیازدهنده نیز مزایا و معایبی دارد که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
مزایا
• کاهش مبلغ سرمایه‌گذاری برای بازاریابی و توسعه کسب و کار
• به دست آوردن شرکای تجاری وفادار
• افزایش شهرت و محبوبیت برند
• برخورداری از بازاریابی طبیعی در سطح گسترده
معایب
• دشواری کنترل مشترک کسب و کار با توجه به نقطه نظرات امتیازگیرندگان
• ریسک تضعیف برند بر اثر عملکرد بد امتیازگیرندگان وجود دارد.
• مسئولیت دائم پشتیبانی از واحدهای گیرنده امتیاز
• افزایش احتمال سرقت‌های داخلی
• دشوار شدن خلاقیت در کسب و کار
نتیجه گیری
فراچایز را می‌توان یک سیستم تجاری یا بازاریابی مدرن دانست که در کنار برخوردار بودن از مزایای جالب توجه، معایبی نیز دارد. در مقاله‌ای که گذشت، تلاش کردیم، مهم‌ترین مزایا و معایب فرانچایز برای امتیازگیرندگان و امتیازدهندگان را بیان کنیم.
در پایان خاطرنشان می‌کنیم که اگر قصد گرفتن حق امتیاز فرانچایز را دارید، با تحقیق و برنامه‌ریزی کافی اقدام نمایید تا از مزایای این شیوه تجارت بهره‌مند شده و ایرادات آن کمتر گریبان‌گیرتان شود.