سکته مغزی، علائم و روش های پیشگیری و درمان

سکته مغزی سومین عامل مرگ و علت اصلی معلولیت در بزرگسالان است. سکته مغزی در حقیقت وقفه جریان خون در هر بخش از مغز می‌باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، به سکته مغزی «حمله مغزی» نیز گفته می‌شود. در صورت وقفه بیش از چند ثانیه جریان خون در مغز، سلول‌های مغزی می‌میرند و بنابراین توانمندی‌های آن بخش از بدن که به محدوده مرده مغز مربوط است، از دست می‌رود. سکته مغزی یکی از اورژانس‌های جراحی مغز و اعصاب بوده و با تشخیص و درمان به موقع می‌توان به سرعت به سلامتی و روال زندگی گذشته بازگشت.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یک وضعیت طبی مغز و اعصاب اورژانسی و جدی است که زمانی رخ می‌دهد که جریان خون در بخش یا بخشهایی از مغز متوقف شود. سکته مغزی موقعیتی بسیار حیاتی است و لازم است به سرعت به درمان آن پرداخته شود. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در ساختمان پزشکان آریا، هنگام توقف جریان خون در مغز، اکسیژن و مواد غذایی به سلولهای مغزی نمی‌رسد. به دلیل فشردگی بالای ساختار مغزی، سلولهای عصبی هیچ گونه اندوخته و ذخیره ای نداشته و بنابراین ظرف چند ثانیه محرومیت از جریان خون می‌میرند.

در هر بخش از مغز که سکته رخ دهد، به دلیل مرگ سلولهای مغزی، آن دسته از توانمندی‌های روانی و جسمانی که مرتبط با آن هستند نیز از دست می‌روند. البته خبر خوش آن است که در مراکزی همچون کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، به دلیل پیشرفت‌های جراحی مغز و اعصاب، تشخیص و درمان به موقع، و توانبخشی، می توان میزان عوارض بعد از سکته مغزی را به حداقل رساند.

انواع سکته مغزی

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب ایران، سکته های مغزی به طور کلی شامل سه دسته هستند:

• سکته‌های مغزی ایسکمیک

بر اثر انسداد رگ ها و یا مویرگ های مغزی به واسطه لخته خونه ایجاد می‌شود. 87% از سکته‌های مغزی در دسته سکته های مغزی ایسکمیک قرار دارند.

• سکته‌های مغزی هموراژیک

زمانی رخ می‌دهند که رگ یا مویرگی در مغز دچار پارگی / شکاف شود و خونریزی مغزی رخ دهد. این دسته دارای دو زیر مجموعه است:

هموراژ (خونریزی) درون مغزی:

رایج‌ترین نوع سکته مغزی هموراژیک است که بر اثر پارگی رگ‌های خونی درون مغز ایجاد می‌شود.

هموراژ (خونریزی) تحت عنکبوتیه:

نوعی که نادر بوده و معمولاً نتیجه ضربه به سر است. در این وضعیت خونریزی در فضای ما بین مغز و بافت‌های اطراف آن رخ می‌دهد.

• سکته‌های مغزی ایسکمیک گذرا (TIA)

به این سکته‌ها، سکته های خفیف مغزی نیز گفته می شود. در این وضعیت جریان خون تنها به مدت کوتاهی در رگ یا مویرگ متوقف می شود. این سکته ها در حقیقت علامت هشدار یک سکته بزرگ هستند و باید همچون آنها تحت درمان جدی قرار گیرند.

علائم سکته مغزی

علایم سکته مغزی با توجه به نوع، وسعت، و محل بروز آن متفاوتند. اما به طور عام و کلی در تمامی زنان و مردان و گروه های مختلف سنی جوان و سالمند علایم اصلی سکته مغزی مشابه و شامل موارد زیر می باشد:

• بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، دستان، یا پاها، به خصوص به شکل یک طرفه
• اغتشاش شعور ناگهانی، مشکلات تکلم، یا دشواری در فهم صحبت دیگران
• مشکلات بینایی ناگهانی در یک یا هر دو چشم
• مشکلات راه رفتن، سرگیجه، خواب آلودگی، از دست دادن تعادل، یا فقدان هماهنگی اندام ها به طور ناگهانی
• سردرد شدید ناگهانی که هیچ علت مشخصی نداشته باشد.

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، نشانه های سکته مغزی خفیف (سکته ایسکمیک گذرا TIA) تفاوتی با نشانه های سکته های مغزی عمده ندارد. تنها از منظر زمانی، در سکته مغزی خفیف، علایم ظرف مدت چند دقیقه فروکش نموده و یا به طور کامل برطرف می شود. متاسفانه به دلیل همین امر بسیاری از مردم سکته مغزی خفیف را جدی نگرفته و درمان نمی کنند. به همین دلیل دچار سکته های مغزی شدید و حتی خدای ناکرده معلولیت و مرگ می شوند.

علایم سکته مغزی که بیشتر در مردان دیده می شوند، عبارتند از:

• افتادگی یک طرفه صورت یا خنده نامتقارن
• مشکلات تکلمی بیانی و فهم صحبت دیگران
• ضعف یک طرفه بدن

همچنین، آن دسته از علایم سکته مغزی که بیشتر در زنان مشاهده می‌شوند، عبارتند از:

• حالت تهوع
• تشنج
• استفراغ
• اغتشاش شعور
• توهم
• مشکلات جهت یابی
• درد
• فقدان پاسخگویی
• ضعف عمومی
• تغییرات شدید رفتاری
• مشکلات تنفسی و کم آوردن نفس
• بی قرار و تحریک پذیری شدید
• غش یا از دست دادن هشیاری

سکته مغزی و کما

در مواردی که شدت و وسعت سکته مغزی زیاد بوده و نواحی هشیاری را درگیر کند، احتمال دارد بیمار به کما برود. در این وضعیت مغز بیمار حداقل فعالیت را داشته و نمی‌تواند بیدار شده و یا واکنشی نسبت به محیط خود داشته باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، در وضعیت کمای بعد از سکته مغزی بیمار نمی‌تواند چشمان خود را باز نموده و یا پاسخی به صدا، درد و یا حتی لمس بدهد. افزون بر این، فرد نمی تواند رفتاری ارادی داشته باشد.

هنگامی که پس از درمان موفق سکته مغزی بیمار بتواند چشمانش را حرکت داده و مجدداً چرخه خواب-بیداری را بدست آورد، بیمار به مرحله بعدی هشیاری «بی پاسخی بعد کما» می رود. جراحان مغز و اعصاب با استفاده از مقیاس کمای گلاسگو سطح هشیاری بیماران را ارزیابی می‌کنند:

• باز کردن چشمان: 1 بدون باز کردن چشم/ 4 بازکردن خودانگیخته چشمان
• پاسخ کلامی به دستورات: 1 بدون پاسخ/ 5 پاسخ هشیارانه و قابلیت تکلم عادی
• حرکات ارادی در پاسخ به دستورات: 1 بدون پاسخ/ 6 اطاعت و اجرای کامل دستورات

پیشگیری از سکته مغزی

به طور عمده پیشگیری از سکته مغزی شامل دو رویکرد در پیش گرفتن سبک زندگی سالم و درمان پیگیر سایر بیماری‌های زمینه‌ای است. در حوزه سبک زندگی سالم برای پیشگیری از سکته مغزی نکات زیر طبق دستورالعمل‌های کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران حایز اهمیت هستند:

• رژیم غذایی سالم (مدیترانه ای/ اوکیناوایی)
• ترک انواع دخانیات
• کنترل وزن (در محدوده BMI سبز)
• ترک مصرف انواع مواد
• فعالیت ورزشی منظم روزانه
• ترک مصرف هرگونه الکل

در زمینه کنترل و درمان بیماری‌های مزمن زمینه ای، به نظر دکتر محمد صمدیان، استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران، موارد زیر کمک شایانی به پیشگیری از سکته مغزی خواهند کرد:

• کنترل قند خون (پیشگیری و درمان دیابت)
• کنترل فشار خون
• کنترل غلظت خون
• کنترل چربی و کلسترول خون
• درمان بیماری های قلبی و عروقی
• مصرف مرتب داروهایی که پزشکان تجویز نموده اند
• چکاپ های منظم ادواری طبق دستورالعمل برای هر مورد از وضعیت های طبی

با توجه به اینکه بیماری های زمینه ای عاملی مهم برای ایجاد سکته مغزی هستند، مصرف داروهای این بیماری‌ها به عنوان داروهای پیشگیری از سکته مغزی عمل می‌نمایند.

درمان سکته مغزی

نکته کلیدی درمان سکته مغزی سرعت عمل برای تشخیص و درمان است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، شیوه های درمانی برای هر یک از انواع سکته های مغزی متفاوت و به تفکیک به صورت زیر هستند:

سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی خفیف:

این دسته از سکته های مغزی به دلیل لخته خونه ایجاد شده اند. هدف اولیه در درمان، از بین بردن لخته های خونی است.

• دارودرمانی:

آسپیرین، داروهای ضد لخته، داروهای ضد پلاکت، داروهای ترومبولیتیک (حل کننده لخته)

• جراحی:

ترومبکتومی، استنت، جراحی باز (در صورت وسعت سکته و نیاز به تخلیه بافت های آسیب دیده مغزی)

سکته مغزی هموراژیک:

با توجه به اینکه علت این دسته از سکته های مغزی خونریزی است روش های درمانی متفاوت و به شرح زیرند:

• دارودرمانی:

داروهای غلیظ کننده خون، داروهای کاهش فشار خون

• جراحی:

استفاده از کویل، کلیپس زدن، جراحی باز (کرانیوتومی)، جراحی بسته با استفاده از میکروسکوپ و نوروآندوسکوپ

مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل

تنها 1% از بیماران سکته مغزی به طور کامل به کارکردهای سابق زندگی خود باز گشته و 25% از بیماران نیز با آسیب های خفیف مواجهند. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، برای بازگشت بدن به کارکردهای عادی بعد سکته مغزی لازم است پس از ترخیص از بیمارستان، طبق تجویز پزشک در منزل به استراحت پرداخت و داروها و دستورات پزشک را به دقت انجام داد. همچنین لازم است هر چه سریعتر توانبخشی برای بازگشت توانمندی ها شروع شوند. مهمترین موارد توانبخشی در منزل حسب نیاز بیماران سکته مغزی عبارتند از:

• گفتار درمانی
• طب سوزنی
• فیزیوتراپی
• توانبخشی عصبی شناختی
• کاردرمانی
• توانبخشی مهارت های حسی
• روان درمانی
• اکسیژن درمانی پر فشار
• ماساژ درمانی
• آب درمانی

داروهای مصرفی در سکته مغزی

طیف وسیعی از داروها برای درمان سکته مغزی بسته به نوع و محل آن مصرف می شوند. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران داروهای مصرفی در سکته مغزی عبارتند از:

• آسپیرین
• داروهای فعال کننده پلاسمینوژن (tPA)
• آلتی‌پلاز وریدی r-tPA
• داروهای ضد لخته
• داروهای ضد پلاکت
• استاتین ها
• داروهای فشار خون

راه های ارتباطی با کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران

آدرس : خیابان ولی عصر - سه راه توانیر - روبروی بیمارستان دی (دوم گاندی) ساختمان پزشکان آریا، طبقه 3، واحد 8

تلفن: 02188654208 - 02188672138

همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به صفحه اینستاگرام دکتر صمدیان مراجعه فرمایید.