یکی از پیشرفت های مهم علم پزشکی استفاده از بیهوشی برای جراحی و عمل سکته مغزی است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، بیهوشی در جراحی مغز برای ثابت نگه داشتن وضعیت بدن بیمار و نیز درد نکشیدن حین فرآیند جراحی های حساس مغز امری ضروری است. بیهوشی فرآیندی بی ضرر برای مغز است که خوشبختانه عوارض اندک و کوتاه مدتی دارد. با نظارت دقیق پرسنل اتاق عمل و رعایت اصول درست مراقبتی پس از به هوش آمدن، عوارض بیهوشی بعد از عمل سکته مغزی در بیماران به حداقل ممکن خواهد رسید.
بیهوشی در جراحی مغز و اعصاب
بیهوشی در جراحی مغز و اعصاب فرآیندی بسیار پیچیده است، چرا که لازم است پیش از بیهوش کردن بیمار ارزیابی کاملی از توان عصبی بیمار برای تحمل این بیهوشی به عمل آید. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، بیهوشی در جراحی مغز و اعصاب همچون خود عمل مغز و اعصاب تابع اندازه، محل، وسعت و شدت ضایعه مغزی است. به همین علت، جراحان مغز و اعصاب پیش از شروع جراحی شما، اسکن های MRI و CT اسکن شما را در اختیار متخصصان بیهوشی قرار می دهند.
مدت زمان به هوش آمدن بعد از عمل
پس از اتمام عمل، شما را به اتاق ریکاوری می برند که به آن واحد مراقبت پس از بیهوشی نیز گفته می شود. در اتاق ریکاوری پرسنل بیهوشی با دقت شما را تحت نظر دارند تا به هوش بیایید. زمان به هوش آمدن بسته به مدت زمان و شدت جراحی شما داشته و بین 30 تا 60 دقیقه و یا گاه بیشتر طول می کشد. در این میان تا زمانی که به هوشیاری کامل برسید پرسنل اتاق ریکاوری موارد زیر را در شما بررسی می کنند:
- پایش علایم حیاتی فشار خون، ضربان قلب، و تنفس
- پایش سطح هشیاری شما
- بررسی علایم مشکلات
- بررسی لوله ها و شلنگ های سرم و درین
- بررسی دمای بدن
- بررسی محل زخم
- بررسی تورم یا کبودی
- بررسی تزریق های وریدی
- بررسی وضعیت فعالیت مثانه
علت به هوش نیامدن بعد از عمل مغز
پس از جراحی مغز و اعصاب، به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، گاهی لازم است برای رسیدن به بهترین نتیجه برای جراحی شما، از کمای مصنوعی (کماتوز) استفاده شود. استفاده از کمای مصنوعی به ویژه در بیمارانی که بعد از جراحی مغزی احتمال ورم مغزی بسیار بالا است، با خواست خانواده و همراهان بیمار و مشورت با تیم جراحان صورت می گیرد. این فرآیند با استفاده از داروهای بیهوشی بوده و به طور کامل تمامی شرایط و وضعیت بیمار تحت نظارت و کنترل جراح مغز و اعصاب و کادر درمانی است.
هوشیاری بعد از عمل مغز
هشیاری بعد از عمل مغز بستگی به موارد متعددی دارد که شامل نوع آسیب مغزی، مدت زمان جراحی مغز و نیز میزان داروی مصرفی حین جراحی مغز می شود. نکته مهم این است که بعد از به هوش آمدن تا رسیدن به هوشیاری کامل ممکن است زمانی نیاز باشد که بسته به افراد مختلف متفاوت است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، برای سنجش هوشیاری از مقیاس کمای گلاسگو (GKS) استفاده می شود:
- چشمان: نمرات بین 1 تا 4؛ 1 زمانی که فرد چشمانش را باز نمی کند، 2 زمانی که فرد چشمانش را در پاسخ به درد باز می کند، 3 زمانی که فرد چشمانش را در پاسخ به صدا باز می کند، و 4 زمانی که فرد خود انگیخته چشمانش را باز می کند.
- کلام: نمرات بین 1 تا 5؛ 1 زمانی که فرد هظیچ صدایی نمی تواند تولید کند، 2 زمانی که فردی زمزمه ای می کند که قابل فهم نیست، 3 زمانی فرد پاسخ کلامی نامناسب می دهد، 4 زمانی که فرد صحبت می کند اما مغشوش است، و 5 برای ارتباط کلامی طبیعی است.
- بازتاب (رفلکس) حرکتی یا جسمانی: نمرات بین 1 تا 6؛ نمرات 1 تا 5 وضعیت فرد در پاسخ به درد هستند. 1 زمانی است که فرد هیچ حرکتی ندارد، 2 زمان کشیدن یک اندام در پاسخ به درد، 3 زمان واکنش به شیوه ای غیر معمول به درد، 4 زمان دور کردن بدن از محل ایجاد درد، و 5 زمانی است که فرد می تواند محل دقیق درد را مشخص کند. نمره 6 به معنای اجرای درست فرامین است.
نمره کلی 8 و یا پایین تر نشانگر وضعیت کما است. اگر فرد بین نمرات 9 تا 12 بگیرد، حالت متوسط نیمه هشیاری و نیمه کما دارد، و در صورت داشتن نمرات 13 به بالا، گیجی خفیف تلقی می شود.
اثر داروهای بیهوشی بر مغز
به طور معمول داروهای بیهوشی برای آن که بر مغز شما اثر نمایند، به گیرنده های گابا (گاما آمینو بوتیریک اسید) در مغز می چسبند. برخی دیگر از داروهای بیهوشی به کار رفته برای جراحی نیز بر گیرنده های NMDA مغز شما اثر می کنند. نکته مهم این است که این داروها نیمه عمر (مدت زمان لازم برای نصف شدن میزان دارو در خون) طولانی نداشته و با توجه به اینکه تحت کنترل متخصصان بیهوشی هستند، به میزان لازم و فقط به اندازه ای مصرف می شوند که شما را حین جراحی بیهوش و در نتیجه دور از درد نگه دارند.
به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران، یکی از نکات بسیار حائز اهمیت داروهای بیهوشی به کار رفته در جراحی مغز و اعصاب این است که این داروهای بیهوشی هیچ تاثیری بر حافظه، شناخت، یادگیری، و کارکردهای مغزی شما ندارند و پس از به هوش آمدن تمامی توانایی های پیشین شما کاملاً دست نخورده باقی می مانند.
عوارض بیهوشی کامل در عمل مغز
بیهوشی کامل در عمل مغز در بسیاری از موارد ضروری است. زیرا هم درد جراحی در بیمار زیاد است و هم لازم است شرایط بدنی و درونی شما طی عمل ثابت و در سطحی خاص نگه داشته شود. در تمامی جراحی هایی که از آن از داروهای بیهوشی استفاده می شود و فرد بیهوشی کامل دارد، پس از به هوش آمدن به طور معمول اندکی حالت رخوت، گیجی و خواب آلودگی دارد که این امر طبیعی است. همچنین، به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، برخی علایم زیر نیز به عنوان عوارض بیهوشی در جراحی، پس از به هوش آمدن در بیماران ممکن است وجود داشته باشند:
- حالت تهوع
- خواب آلودگی
- استفراغ
- درد عضلانی
- خشکی دهان
- عدم تعادل
- گلو درد
- خارش بدن
- گرفتگی صدا
- اغتشاش حواس به ویژه در سالمندان
اما خوشبختانه این موارد کاملاً طبیعی، موقت و در نتیجه مصرف داروهای بیهوشی هستند. لازم است به یاد داشته باشیم داروهای بیهوشی در حقیقت همان داروهای مسکن خواب آوری هستند که ما حین سردرد مصرف می کنیم، منتها با دوزی بالاتر. تمامی این عوارض ظرف چند ساعت پس از به هوش آمدن خود به خود برطرف شده و جای هیچ نگرانی نمی باشد.
شیوه های کاهش عوارض بیهوشی کامل در عمل مغز
بیهوشی کامل یکی از روش های درمانی پزشکی است که شما را به یک خواب عمیق مصنوعی فرو می برد تا شما حین عمل جراحی چیزی احساس نکنید. پس از اینکه بعد از اتمام جراحی به هوش آمدید ممکن است عوارض و علایمی که پیشتر گفته شدند تا چند ساعت در شما باقی بمانند. برای اینکه بتوانید بر این علایم غلبه کنید می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- نوشیدنی هایی همچون آب میوه و آب را به میزان اندک در فواصل زمانی کم بنوشید.
- از غذاهای شیرین، تند، و سفت تا چند ساعت پس از به هوش آمدن اجتناب نمایید.
- وعده های غذایی بسیار مختصر و سبک همچون سوپ را به عنوان رژیم غذایی طی 1 روز بعد از به هوش آمدن پیش بگیرید.
- از غذاهایی استفاده کنید که قند را به آرامی آزاد می کنند. غذاهایی که از غله و آرد کامل درست شده اند، نمونه خوبی هستند.
- اگر احساس حالت تهوع و یا استفراغ می کنید، به مدت 1 ساعت به شکمتان استراحت داده و چیزی نخورید. بعد از آن از مایعات پیش گفته بنوشید.
- تا جای ممکن به حالت درازکش بوده و استراحت نمایید.
همچنین، حتماً لازم است به هشدارهای زیر دقت و عمل نمایید:
- از هر گونه فعالیتی که مستلزم تصمیم گیری، هماهنگی، و واکنش سریع است حداقل تا 24 ساعت بعد از به هوش آمدن اجتناب نمایید.
- از رانندگی، دویدن، دوچرخه سواری، اسکیت، و... حداقل تا 24 ساعت بعد از به هوش آمدن خودداری نمایید.
- به دلیل تاثیرات داروهای بیهوشی، تا 24 ساعت پس از ترخیص از بیمارستان، هیچ گونه اقدام به تصمیم گیری های قانونی (امضای قراردادها و...) ننمایید.
کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تحت نظر دکتر محمد صمدیان
جهت ویزیت آنلاین می توانید به دایرکت اینستاگرام و یا شماره 09126814516 واتساپ در ارتباط باشید.
تلفن های تماس: 09128352269 و 88654207-021
آدرس مطب :تهران خیابان ولیعصر بالاتر از پارک ساعی روبروی بیمارستان دی، خیابان دوم گاندی، ساختمان پزشکان آریا، طبقه 3، واحد 8