شقاق مقعدی ایجاد نوعی پارگی یا زخم در پوشش مقعد است. این پارگی به طور معمول در یک حلقه دایره‌ای از عضله به نام اسفنکتر داخلی مقعد گسترش می‌یابد. اگر کمتر از شش هفته از ایجاد زخم گذشته باشد، شقاق حاد است و ممکن است بصورت خود به خود یا استفاده از دارو و پماد فیشر بهبود یابد. اما در صورتی که بیشتر از شش هفته از شروع بیماری گذشته باشد شقاق مزمن است و نیاز به دخالت پزشکی دارد.
هنگامی که یک شقاق ایجاد می‌شود، اسفنکتر داخلی مقعد به طور معمول دچار اسپاسم می‌شود و باعث جدا شدن بیشتر پارگی، محدود شدن جریان خون در ناحیه، اختلال در بهبودی و ایجاد درد می‌شود.
هیچ تخمین قابل اعتمادی از فراوانی شقاق مقعدی در جمعیت عمومی وجود ندارد. برخی مطالعات نشان می دهد که از هر پنج نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار شقاق می شود. این ممکن است دست کم گرفته شود زیرا برخی از افراد ممکن است به دلایل مختلف مثل خجالت و ترس از مراجعه به پزشک پرهیز کنند.
تشخیص شقاق مقعدی
شقاق یا فیشر مقعدی معمولاً بر اساس علائمی که در بالا توضیح داده شد و معاینه فیزیکی قابل تشخیص است. معاینه فیزیکی شامل جدا کردن آرام باسن است که امکان بررسی ظاهری ناحیه اطراف مقعد را فراهم می‌کند. این عارضه بیشتر در قسمت بالایی یا پایینی سوراخ مقعد ایجاد می‌شود. شقاق‌هایی که در مکان‌های دیگر قرار دارند، بیشتر با یک اختلال زمینه‌ای (مثلاً بیماری کرون) مرتبط هستند.
در تشخیص اولیه شقاق یا فیشر مقعد، اغلب می‌توان از معاینه رکتوم (وارد کردن انگشت دستکش دار در مقعد) یا آنوسکوپی (قرار دادن یک ابزار کوچک برای مشاهده کانال مقعدی) اجتناب کرد.
این معاینات می‌تواند باعث افزایش درد شود و اغلب برای ایجاد یک تشخیص موقت بر اساس شرح حال و معاینه بصری ضروری نیست. اگر این نگرانی وجود داشته باشد که وضعیت پزشکی دیگری ممکن است در ایجاد شقاق نقش داشته باشد، ممکن است ارزیابی بیشتری لازم باشد.
اگر تشخیص قطعی نباشد، معمولاً سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی توصیه می‌شود، به خصوص اگر خونریزی مقعدی وجود داشته باشد. کولونوسکوپی در بیماران ۵۰ سال و بالاتر ترجیح داده می‌شود و همچنین می‌تواند برای غربالگری سرطان کولورکتال استفاده شود. در بیماران جوان‌تر که هیچ فاکتور خطری برای سرطان کولورکتال یا بیماریهای روده ندارند، سیگموئیدوسکوپی ممکن است کافی باشد.
درمان شقاق یا فیشر مقعد
افرادی که دارای شقاق مقعدی تازه هستند ممکن است این بیماری را بدون درمان پزشکی برطرف کنند، اگرچه میزان بهبودی بالاتر با درمان توسط پزشک همراه است. افرادی که دارای شقاق مزمن مقعد هستند نمی‌توانند بیماری خود را بدون مداخله پزشکی درمان کنند. روش‌های درمان شقاق به شرح زیر است:
درمان دارویی
درمان اولیه دارویی است و با هدف از بین بردن یبوست، نرم شدن مدفوع و کاهش اسپاسم اسفنکتر مقعدی انجام می‌شود. البته برخی از بیماران ممکن است بهبود پیدا نکنند یا عود مکرر داشته باشند.
استفاده از داروهای ملین تحت نظر پزشک متخصص یا پمادهای مخصوص شقاق یا فیشر می‌تواند به بهبود و درمان این عارضه کمک کند. برخی از پمادهایی که برای فیشر تجویز می‌شود شامل موارد زیر است:
پماد آنتی فیشر
پماد دیلتیازم
نیتروگلیسیرین
پماد تتراسایکلین
ام جی
لیدوکائین
درمان پزشکی شقاق مقعد
برخی از روش‌های پزشکی درمان شقاق به صورت سرپایی انجام می‌شود اما برخی دیگر نیاز به بستری شدن و گذراندن دوران نقاهت طولانی دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد:
تزریق سم بوتولینوم: سم بوتولینوم یک سم عصبی است که توسط یک باکتری به نام کلستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود. این دارو به طور موقت عضلات را تا سه ماه فلج می کند و می توان آن را بدون بیهوشی یا آرامبخش به عضله اسفنکتر داخلی مقعد و در مطب تزریق کرد. بوتولینوم می تواند باعث بی اختیاری موقت و خفیف مقعدی (نشت گاز یا مدفوع) در برخی بیماران شود. این روش از معمولاً برای بیمارانی که به درمان موضعی پاسخ نمی دهند اختصاص داده می شود.
درمان قطعی شقاق با لیزر: اگر یک دوره درمان دارویی و خانگی بر روی فردی که مبتلا به فیشر است موثر نباشد، بهترین روش درمان شقاق با لیزر یا جراحی سنتی است.
برای درمان قطعی و سریع این بیماری بوسیله لیزر یک برش جزئی روی عضله اسفنکتر ایجاد می‌شود تا از حالت انقباض خارج شود. در روش لیزر شقاق که با بی حسی موضعی و بدون بیهوشی انجام می‌شود، زخم شقاق هم با اشعه لیزر ترمیم می‌شود. امروزه روش لیزر درمانی به دلیل کم بودن عوارض با استقبال گسترده‌ای مواجه شده است.
عمل لیزر شقاق باعث بهبودی سریع و رفع فوری درد می‌شود و بعد از جراحی فرد می‌تواند بدون نیاز به بستری شدن به امور روزمره خود بپردازد و حتی می‌تواند حمام و رانندگی کند.
اگر به دنبال اطلاعات جامع تر و همچنین مزایای روش درمان شقاق با لیزر در مقایسه با سایر روش‌ها هستید، به لینک مربوطه مراجعه کنید.
جراحی شقاق: روش‌های جراحی عموماً برای افرادی که علائمی دارند که علی‌رغم درمان دارویی حداقل یک تا سه ماه ادامه داشته‌اند، اختصاص دارد. روش انتخابی عمل اسفنکتروتومی داخلی جانبی نامیده می‌شود که با برش این عضله، اسفنکتر داخلی مقعد را شل می‌کند.
این به طور کلی به عنوان یک روش سرپایی انجام می‌شود و در عین حال بیهوشی عمومی برای بیمار ارائه می‌شود. درد ناشی از اسفنکتروتومی معمولاً خفیف است و اغلب کمتر از درد خود شقاق است. بیماران اغلب در عرض یک هفته تا دو هفته به فعالیت عادی باز می‌گردند.
چرا دچار شقاق می‌شویم؟
شقاق مقعدی می‌تواند در اثر ضربه، آسیب یا ایجاد فشار بیش از حد در کانال مقعد ایجاد شود. ممکن است علت ایجاد آسیب در مقعد یکی از موارد زیر باشد:
یبوست مزمن (طولانی مدت)
زور زدن برای اجابت مزاج، به خصوص اگر مدفوع بزرگ، سفت یا خشک باشد
اسهال طولانی مدت
رابطه جنسی مقعدی، کشش مقعد
وارد کردن اجسام خارجی به داخل مقعد
عللی غیر از تروما و آسیب در مقعد عبارتند از:
عادات بد روده‌ای طولانی مدت
عضلات اسفنکتر مقعد بیش از حد سفت یا اسپاسم مقعد (عضلاتی که بسته شدن مقعد را کنترل می‌کنند)
یک مشکل پزشکی زمینه ای، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (انواع بیماری التهابی روده). سرطان مقعد؛ سرطان خون؛ بیماریهای عفونی (مانند سل)؛ و عفونت های مقاربتی (مانند سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا، شانکروئید، HIV)
کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال