روز ولنتاین، که همچنین با نام روز عشق یا روز عشاق یا جشن ولنتاین نیز شناخته می‌شود که در این روز عاشق و معشوق به یکدیگر کادو روز ولنتاین میدهند ، در فرهنگ مسیحی سده‌های میانه و سپس فرهنگ مدرن غربی روز ابراز عشق است که به صورت سالانه برگزار می‌شود. این مناسبت هر سال در روز ۱۴ فوریه برگزار می‌شود. سابقهٔ تاریخی روز والنتین به جشنی که به افتخار قدیس والنتین در کلیساهای کاتولیک برگزار می‌شد، بازمی‌گردد. روز والنتین برگرفته از سنن روم باستان و مسیحیت می‌باشد.[۱][۲] این ابراز عشق معمولاً با فرستادن کارت والنتین یا خرید هدایایی مانند گل سرخ انجام می‌شود.
طبق روایات «سنت ولنتاین»، کشیش معبدی در نزدیکی رم یا پیری جد کنونی بود که در ۱۴ فوریه سال ۲۶۹ میلادی به دستور امپراتور کلادیوس دوم و به دلیل کمک به زوج‌های جوان مسیحی برای ازدواج، گردن زده شد. اما ساکنان رم کشیش ولنتاین را فراموش نکردند و حتی کلیسایی را به یاد او نام گذاری کردند. بتدریج نیز ولنتاین به قدیس حامی عاشقان تبدیل شد.[۳]
ولنتاین در ۵ کشور جهان شامل ایران، مالزی، عربستان سعودی، اندونزی و پاکستان ممنوع است.[۴]
افسانه ولنتاین
والنتین قدیس و مریدانش
تاریخ کامل و دقیق والنتین در دست نیست و آنچه از پیشینه این روز می‌دانیم با افسانه درآمیخته‌است.
امروزه کلیسای کاتولیک به این نتیجه رسیده‌است که حداقل سه قدیس به نام والنتین یا والنتیوس وجود داشته‌اند که همگی به قتل رسیده‌اند،[۱] به همین دلیل چندین افسانه سعی در بازگویی تاریخچه این آئین دارند.
طبق یک افسانه مشهور در سده سوم میلادی، در روم باستان در دوران فرمانروایی کلودیوس دوم کشیشی به نام والنتین می‌زیسته‌است. کلودیوس عقیده داشت مردان مجرد نسبت به آنانی که همسر و فرزند دارند سربازان جنگجوتر و بهتری هستند. از این رو ازدواج را برای مردان جوان امپراتوری روم قدغن می‌کند. والنتین معتقد بود که این حکم ناعادلانه است؛ لذا مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوبشان جاری می‌کرد. هنگامی که کلودیوس این امر را دریافت، والنتین را به مرگ محکوم کرد.[۱]
افسانه دیگر می‌گوید شاید کشیش والنتین به علت نجات دادن و فراری دادن مسیحیان از آزار و شکنجه رومیان کشته شده باشد.[۱]
مطابق یک افسانه، کشیش والنتین خود عاشق دختر زندانبانش شده و نخستین کارت والنتین را خود او قبل از مرگش برای آن دختر فرستاد و در آن نوشت «از طرف والنتین تو».[۱]
پیشینهٔ تاریخی
کشیش والنتاین احتمالاً زمانی حدود سال ۲۷۰ میلادی به قتل رسیده‌است. در حالی که برخی بر این نظر هستند که روز والنتین، سالگرد مرگ یا به خاکسپاری والنتین است، گروه دیگر معتقدند کلیسای کاتولیک به منظور مسیحی سازی یک سنت باستانی و مشرکانه لوپرکالیا که در روم مرسوم بوده، این تاریخ را برگزیده‌است. تا اواخر قرن پنجم میلادی در امپراتوری روم جشن لوپرکالیا به مناسبت باروری برگزار می‌شد. در سال ۴۹۸ میلادی، پاپ ژلازیوس یکم برگزاری جشن لوپرکالیا را ممنوع کرد. وی روز ۱۴ فوریه را به عنوان روز والنتین اعلام کرد، تا با اعمال مشرکانه مقابله کند.[۱]
در سده‌های میانه اروپا، بخصوص در انگلستان و فرانسه، والنتین یکی از محبوب‌ترین قدیسان بوده‌است. بخصوص همزمانی شروع جفت‌گیری پرندگان با روز والنتین، این باور را که روز والنتین به واقع، روز عشاق است، تشدید کرد.[۱]
قدیمی‌ترین یادبود والنتین که امروز در دست می‌باشد، مربوط به چارلز دوک اورلئان است. وی که در پی شکست در نبرد آزینکورت در برج لندن زندانی بود نامه ای را در سال ۱۴۱۵ برای معشوقه‌اش نوشت که اکنون در مجموعه دستنویسهای کتابخانه بریتانیایی نگهداری می‌شود.[۱]
شهرهای منسوب به ولنتاین قدیس
بر اساس باورهای کنونی، بقایای والنتین قدیس که در سده ۱۹ (میلادی) در قبرستانی باستانی در ایتالیا کشف شد هم‌اکنون در سه شهر رم، دوبلین و گلاسگو نگهداری می‌شود. بخشی از این بقایا پس از انتقال به یک تابوت طلایی توسط پاپ گرِگوری شانزدهم به کلیسای کاتولیک وایت فرایر در دوبلین پایتخت جمهوری ایرلند اهدا شد. بخش دیگری از این بقایا که گفته می‌شود شامل استخوان‌های والنتین قدیس است توسط یک خانواده متمول فرانسوی در سده نوزدهم به کلیسای فرانسیس مقدس در شهر گلاسگو در اسکاتلند منتقل شد. خارج از حلقه‌های مذهبی از مردم عادی کمتر کسی از وجود این بقایا در شهر اطلاع داشت تا اینکه در سال ۱۹۹۹ تصمیم به انتقال این بقایا به کلیسای دیگری به نام The Blessed John Duns Scotus گرفته شد. این اقدام توجه گستردهٔ رسانه‌ها و به طبع آن عموم مردم را به دنبال داشت به‌طوری‌که شهر گلاسگو به خاطر میزبانی والنتاین قدیس «شهر عشاق» لقب گرفت و از سال ۲۰۰۲ این شهر در روز والنتین میزبان فستیوالی به نام «فستیوال عشق» می‌باشد.[۵][۶][۷]
رسوم ولنتاین
از هدایای مرسوم در این روز هدایای شکلاتی را می‌توان نام برد.
در کشورهای اروپایی و آمریکایی دادن شکلات، کارت تبریک، گل، ... به عنوان هدیه روز والنتین از شهرت خاصی برخوردار است. تزئین شکلات و پختن انواع آن نیز از آداب این روز به‌شمار می‌رود. در نورفک انگلیس، یک شخصیت به نام «جک» در خانه‌ها را می‌زند و یک هدیه پشت در برای بچه‌ها می‌گذارد. البته در بسیاری مواقع هدیه‌هایش همراه حقه است و بچه‌ها اکثرشان از این فرد افسانه‌ای می‌ترسند.[۸][۹]
در دیگر فرهنگ‌ها
برخی بر آنند که والنتین فراتر از سنتی غربی است که پیش از این در بسیاری کشورهای جهان موجود بوده‌است. در کشور چین، روزی مشابه والنتین موجود است که تحت عنوان «شب هفتم‌ها» نامیده می‌شود. برابر با افسانه‌ای چینی، پسر گاوچران و دختر بافنده، در هفتمین روز هفتمین ماه از تقویم قمری در آسمان با یکدیگر ملاقات کردند. آخرین «شب‌های هفتم» در ۳۰ اوت ۲۰۰۶ بود. روایتی دیگر از این روز با اندکی تفاوت نسبت به چین، در ژاپن نیز موجود است که از آن به عنوان «شب‌های هفتم» یاد می‌گردد و برابر با هفتم ژوئیه تقویم خورشیدی‌ست. در ژاپن همچنین روز سفید جشن گرفته می‌شود.
در فرهنگ آذربایجان نیز «سونای گئجه‌سی» یعنی شب سونای را که برابر است با ۳۱ شهریور (آخرین روز تابستان) از طرف آذربایجانی‌ها به عنوان روز عشق گرامی داشته می‌شود، در این شب که خورشید و ماه در زاویه ۱۸۰ درجه رو در روی یکدیگر قرار می‌گیرند به سان دو عاشق دیگر روزهای سال را در پی هم می‌روند و بدینسان عشق آنان جاودانه می‌شود.
در کشور مصر، روز عشق دیگری موجود است که برابر با ۴ نوامبر هر سال است. در کره جنوبی، در ۱۱ دسامبر هرسال، روزی تحت عنوان «روز پِپِرو» موجود است که در آن زوج‌های جوان هدایایی به یکدیگر تقدیم می‌کنند.
در ایران باستان دو جشن از جهاتی با والنتین مشابهت داشته‌است. یکی جشن مهرگان که در دهم مهر ماه برگزار می‌شده و در آن مردم به یکدیگر هدیه می‌داده‌اند[۱۰] و دیگر جشن اسفندگان یا سپندارمذگان بوده که بیست و نهم بهمن فعلی برگزار می‌شده و مردان به همسران خود هدیه داده و از آن‌ها تجلیل می‌کرده و بر تخت می‌نشانده‌اند [۱۱] که برگزاری آن در ایران امروز گاهی با مخالفت‌های مذهبی همراه است.
انتقادها
یک کارت پستال روز والنتین در حدود سال ۱۹۰۰
گروهی نیز روز ولنتاین را به علت ترویج مصرف گرایی تقبیح می‌کنند و آنرا «جشنی برای سرمایه‌داری» به جهت کسب سود می‌دانند. گردش مالی هدایا و هزینه‌هایی که برای روز ولنتاین در سال ۲۰۱۹ میلادی در آمریکا پرداخت شد رقمی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار بود.[۱۲] برخی جنبش‌ها نیز تحت عنوان جنبش ضد والنتین گرایی ایجاد کرده و افراد را تشویق به اهدای هدایای ارزان یا رایگان می‌کنند. از دید برخی در ایران نیز ولنتاین مظهر تجمل گرایی و مصرف گرایی شده‌است. به نظر آن‌ها جوانان بیش از آنکه به ابراز محبت بپردازند به ارزش مادی هدایا توجه دارند؛ لذا هدیه بسیار گرانقیمت را مظهر علاقه می‌پندارند.[۱۳]
برخی از علمای مسلمان بخصوص از اهل سنت از آن رو که این یک رسم رومی و مسیحی است بزرگداشت آن را بدعت شمرده و حرام دانسته‌اند.[۱۴][۱۵]
در سراسر جهان
ایران
نوشتار اصلی: ولنتاین در ایران
در ایران از سال ۱۳۸۹ تولید انواع پوستر، بروشور، جعبه و کارت‌های تبلیغاتی با نمادهای قلب، نیم قلب، گل رز قرمز به مناسبت روز ولنتاین و هر گونه فعالیتی مبنی بر اطلاع‌رسانی در این روز ممنوع است و از سوی مراجع قانونی با واحدهای متخلف برخورد قانونی می‌شود.[۱۶] گروهی دیگر به جای آن جشن اسفندگان را که برگرفته از آیین‌های ایرانی است و در روز پنجم اسفند (اسفندروز از اسفندماه) برگزار می‌شود، را به جای والنتین پیشنهاد می‌کنند.[۱۷] اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان دوره هشتم مجلس شورای اسلامی جشن سپندارمزگان را روز عشق حقیقی در فرهنگ ایرانی می‌داند و پیشنهاد می‌کند که مردم به جای ولنتاین، این روز را جشن بگیرند. این روز در میان بسیاری از جوانان ایرانی محبوب است و آن را گرامی می‌دارند.[۱۳]
در سال‌های مختلف بعد از ۱۳۸۹، مقامات جمهوری اسلامی ممنوعیت‌های مختلفی برای مبارزه با جشن ولنتاین اعمال کردند از جمله اینکه در سال ۱۳۹۸، فروش برخی از بادکنک‌های خاص (به شکل قلب) که با شئونات اسلامی همخوانی ندارد را ممنوع اعلام کردند. در این روز رئیس اتحادیه صنف خرازی فروشان اعلام کرد تا اطلاع ثانوی خرید و فروش بادکنک ممنوع است.[۱۸][۱۹]
حسین محمدی کارشناس مسائل فرهنگی و استاد دانشگاه در قزوین در مصاحبه با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در سال ۱۳۹۸ بیان کرد: «پدیده ولنتاین بر اساس آنچه که رایج است روابط عاشقانه را به سمتی پیش می‌برد که افراد، روابط عاشقانه را در یک بستر ارتباطی نامطمئن، بدون تعهد و مسئولیت پذیری بسازند و این در دراز مدت روابط اصیل عاشقانه را دچار خدشه کرده و صرفاً یک نوع پاسخگویی به نیازهای غریزی بوده و از برآورده شدن نیازهای متعالی انسان جلوگیری خواهد کرد.» ایشان در این مصاحبه ولنتاین را یک استعمار نو نامیدند. در این گفتگو وی گفت: ولنتاین در خدمت تأمین منافع سیاسی و اقتصادی کسانی است که قصد دارند یک سبک زندگی را به وجود بیاورند که مغایر با اصالت‌های اخلاقی و انسانی است، زیرا گسترش بدون تعهد و مسئولیت روابط عاشقانه دختران و پسران با یکدیگر در فضایی غیر از خانواده، صدمات جبران ناپذیر اجتماعی و فرهنگی در دراز مدت به دنبال دارد.[۲۰]
اسرائیل
اسرائیل تلاش کرده است تا ولنتاین ملی خود را داشته باشد. در دهه‌های گذشته در اسرائیل تو بآو به عنوان روز والنتاین ملی استفاده می‌شود و زوج‌های عاشق در این روز مراسم خاصی را اجرا می‌کنند.[۲۱]
عربستان سعودی
در عربستان سعودی فروش محصولات مربوط به روز والنتین مانند گل رز در سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۸ ممنوع شد و پلیس مذهبی این کشور از مغازه داران خواست تا چنین چیزهایی را به فروش نرسانند.[۲۲] با این حال، در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، پس از اینکه فتوی احمد بن قاسم الغامدی روحانی سعودی و رئیس سابق هیئت امر به معروف و نهی از منکر در مکه به‌طور گسترده‌ای پخش شد، پلیس مذهبی مانع از برگزاری جشن‌های مسلمانان نشد.[۲۳][۲۴]
مالزی
در مالزی برخی مقامات حکومتی و مذهبی به‌دلیل آنچه که «نامتناسب بودن» این جشن با فرهنگ مسلمانان آن کشور می‌دانند، با به‌راه‌اندازی کمپین ضد ولنتاین، تلاش کرده‌اند مردم را از برگزاری مراسم روز ولنتاین نهی کنند.[۲۵] در چند ایالت مالزی، مقامات در صدد وضع قوانینی هستند که مانع از برقراری رابطهٔ جنسی ـ پیش از ازدواج ـ میان دخترها و پسرهای مجرد در هتل‌ها شوند. اما همهٔ مردم آن کشور با مواضع ضد ولنتاین حاکمان آن کشور موافق نیستند و برخی برگزاری این جشن را بی‌ضرر می‌دانند.[۲۵]
پاکستان
مقامات حکومتی و قضایی کشور پاکستان روز ولنتاین را فرهنگی، غربی دانسته، آن را مغایر با آداب و فرهنگ پاکستان خواندند و برگزاری هرگونه مراسم و گرامیداشت این روز را ممنوع اعلام کردند.[۲۶] افزایش روز افزون استقبال جوانان از برگزاری مراسم روز ولنتاین به موضوع بحث و جدل در میان اکثریت مسلمان پاکستان بدل شد، به طوری که دادگاه عالی اسلام‌آباد در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی به ممنوعیت برگزاری مراسم این روز رای داد.[۲۷]
ترکیه
به گفته کاظم کیش رئیس اتاق گل فروشان ازمیر در سال ۲۰۱۹، تولیدکنندگان گل و گیاه در ترکیه قبل از فرارسیدن روز ولنتاین در ۱۴ فوریه ۲۰۱۹ آمادگی لازم برای ارائه محصولات خود به مناسبت این روز داشته‌اند. شهر ازمیر به عنوان مهمترین مرکز تولید گل در ترکیه محسوب می‌شود. بیش از یک پنجم آن در روز ولنتاین فروخته می‌شود.[۲۸]
عراق
۲۴ فوریه ۲۰۱۸، مردم موصل برای اولین بار بعد از داعش، ولنتاین را جشن گرفتند.[۲۹]
هند
در کشور هند برگزاری ولنتاین هم از سوی نخبه‌های جامعه هم از سوی مقامات مورد انتقاد قرار گرفته است و محدودیت‌هایی دارد.[۳۰]
منبع : ویکی پدیا