کار عکاسی از جذاب ترین و گسترده ترین آثار هنری است. ایجاد یک تصویر ممکن است کار آسانی به نظر برسد، اما اینطور نیست. هنرمندان برای خلق تصاویر هنری به استعداد، خلاقیت و مهارت نیاز دارند. استفاده از یک تصویر دارای حق چاپ فقط به دلیل اخلاقی یا قانونی بودن آن به صورت آنلاین نیست. بسیاری از تصاویری که در اینترنت و شبکه های اجتماعی می بینیم تنها بدلیل انتشار آنلاین آن مجاز نیست و ممکن است دارای قانون کپی‌رایت باشد اما اثر یک طراح که توسط قانون کپی رایت محافظت می شود باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟ آیا ایران از آثار هنری ایرانی حمایت می کند؟ چگونه بفهمیم عکسی که در اینستاگرام یا اینترنت می بینیم دارای حق چاپ است؟ برای محافظت از کپی رایت تصاویر چه کنیم؟ اگر به دنبال پاسخی برای این سوالات هستید، به جای درستی آمده اید. در این مقاله به تمامی این سوالات پاسخ خواهیم داد. جهت گرفتن اطلاعات بیشتر می‌توانید به وبسایت تیم وکلای کارپردازان مراجعه کنید.
وضعیت حقوقی حمایت از کپی رایت برای آثار هنری چگونه است؟
نمونه های زیادی از تصاویر هنری ناقض حق چاپ را دیده ایم. ما اغلب می شنویم که آثار هنرمندان برای مقاصد تجاری بدون اجازه یا ناشناس بودن آنها استفاده می شود. حتی ادارات دولتی نیز از تصاویری در تابلوهای شهری استفاده می کنند که در خبرگزاری ها بدون نام عکاس و بدون اجازه او گرفته شده است. با محبوبیت اینترنت و استفاده بیشتر و بیشتر از آن، حق چاپ تصاویر بیشتر و بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
در واقع، اکثر کشورهای جهان قوانین و مقررات جلوگیری از نقض کپی رایت دارند اما ممکن است با هم تفاوت داشته باشد. تلاش های زیادی در این زمینه در سطح بین المللی صورت گرفته است. کنوانسیون برن مهمترین دولت برای حمایت از کپی رایت در آثار هنری است. سازمان جهانی مالکیت فکری نیز به همین منظور ایجاد شد. در کشور ما بر سر قانون کامل در این زمینه توافقی وجود ندارد. اما در ایران، کپی رایت آثار هنری توسط قوانین مختلف محفوظ است. مهمترین این قوانین عبارتند از:
• قوانین حمایت از حقوق نویسندگان، نویسندگان و هنرمندان.
• ترجمه و تکثیر قانونی کتب، نشریات و آثار صوتی.
• قوانین حمایت از حقوق سازندگان نرم افزارهای رایانه ای.
• قانون رسانه ها.
• قانون تجارت الکترونیک.
ویژگی های یک اثر تحت حمایت قانون کپی رایت چیست؟
برای اینکه یک اثر هنری مورد حمایت قانون قرار گیرد باید ویژگی های خاصی داشته باشد. تصاویر نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این ویژگی ها عبارتند از:
•اصیل بودن و خلاقیت نو.
• محسوس بودن چارچوب اثر
• داشتن مشخصاتی از قبیل لیبل و لوگو.
• داشتن سابقه و برند شغلی.
• وضعیت حقوقی کار.
• این اثر اولین بار در ایران منتشر شده باشد.
برای آشنایی با این اصطلاحات به شرح مختصر هر مورد می پردازیم.
1. اصیل و مبتکر باشید
در حقیقت اولین شرط برای تبلیغ یک تصویر به عنوان یک اثر هنری دارای حق کپی‌رایت است. به عبارت ساده، منحصر به فرد بودن یک اثر هنری به این معناست که آن اثر کپی نشده، بلکه توسط هنرمند در اثر خود خلق شده است. اگر دو عکاس از یک صحنه عکس بگیرند، قانون کپی رایت از اثر هر دو محافظت می کند، زیرا هر دو از خلاقیت خود برای عکاسی استفاده می کنند و هر کدام روش خاص خود را برای تنظیم نور، زوایا و سازماندهی دارند.
2. محسوس بودن چارچوب اثر
قانون کپی رایت از نظرات و ایده‌ها پشتیبانی نمی کند. برای حمایت قانونی باید هنر خود زرا حتما عملی کنید.
3.داشتن مشخصات از قبیل لوگو و لیبل
برای حفظ کپی رایت تصویر، نوشتن مشخصات فنی شامل نام عکاس و تاریخ انتشار الزامی است.
4. اثر را ثبت کنیم.
طبق قوانین ایران، ثبت آثار هنری الزامی است. هنگامی که یک اثر هنری خلق شد، توسط قانون محافظت می شود. البته ضبط این مزیت را دارد که به راحتی می توان نسبت های کار هنرمند را تعیین کرد. علاوه بر این، تعیین مدت زمان حمایت از کار آسان تر خواهد بود. برای ثبت یک اثر هنری در ایران باید با سامانه ثبت آثار ادبی و هنری تماس گرفت. این سامانه تحت نظارت وزارت فرهنگ و مدیریت اسلامی است.
5. وضعیت حقوقی کار
اگر خواهان قانون حق کپی رایت برای اثر خود هستید باید ابتدا چک کنید که اثر شما مخالف قانون و یا شرح نباشد.
6. اثر برای اولین بار در ایران منتشر شد
طبق قوانین اکثر کشورها، یک اثر هنری زمانی که برای اولین بار در آن کشور منتشر می شود، از نظر قانونی محافظت می شود. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
مدت زمان کپی رایت چقدر است؟
حفاظت از حق چاپ در زمان محدود است. این مدت با توجه به قوانین کشور متفاوت است. در کشور ما آثار عکاسان تا 30 سال پس از انتشار مورد حمایت قرار می گیرند.
مزایای کپی رایت چیست؟
اکنون که حق چاپ را توضیح دادیم، ممکن است از خود بپرسید که مزایای کپی رایت چیست. چرا دانستن آثار هر هنرمندی مهم است؟ پاسخ ساده است. اگر اثر هنری (مانند عکس) متعلق به شخصی تشخیص داده شود، حقوق معنوی و مادی اثر متعلق به اوست. به طور کلی هر اثر هنری دو حق برای صاحب خود ایجاد می کند.
• مالکیت فکری: حق حفاظت از شخصیت،سابقه و شهرت یک هنرمند. یعنی با توجه به این حقوق، اثر هنری متعلق به هنرمند است و هیچکس نمی تواند چنین حقوقی را از او بگیرد.
حقوق مادی: همانطور که از نام آن پیداست، مربوط به مسائل تجاری مادی است. حق انتشار یک اثر هنری مهمترین حق مادی او بود. با توجه به این حقوق، هنرمند می تواند تصویر مورد نظر خود را اجاره، بفروشد و به نمایش بگذارد.
استثنا برای نقض حق نسخه برداری
اگرچه قوانین در کشورهای مختلف نقض حق چاپ را ممنوع می کند، استثناهایی وجود دارد. مهم ترین استثناها برای عکاسی عبارتند از:
• استفاده منصفانه؛
• برای اهداف خبری استفاده کنید.
استفاده منصفانه به چه معناست؟
قانون کشور استفاده منصفانه از آثار هنری را تا زمانی که نام کارفرما ذکر شده است پیش بینی نکرده است. معنی ساده استفاده منصفانه این است که شما از اثر هنری برای مقاصد تجاری استفاده نمی کنید یا اینکه استفاده شما حقوق عکاس را نقض نمی کند. به عنوان مثال، از تصاویر برای طراحی وب سایت یا پس زمینه آن استفاده نکنید. نمونه بارز استفاده منصفانه از تصاویر در اینترنت، استفاده از آنها در مقالات آموزشی است. نویسنده مجبور بود از عکاسی استفاده کند تا بیان خود را آسان تر کند. البته حتی در صورت استفاده صحیح از تصویر، ذکر نام صاحب آن الزامی است.
چاپ عکس در مجلات
کنفرانس برن قانون اساسی در مورد حق چاپ در آثار هنری است. استفاده از صدا و تصویر مطابق با مفاد این کنوانسیون اجازه استفاده از اطلاعات را می دهد. با این حال، هدف روزنامه ها این است که اطمینان حاصل کنند که عکس ها برای نشان دادن و ارائه منابع کار در گزارش موجود است.
عکس حق چاپ در اینستاگرام
وب سایت ها و پلتفرم ها قوانین سختگیرانه ای برای نگهداری کپی کنندگان دارند. شبکه های اجتماعی مبتنی بر تصویر مانند اینستاگرام سخت ترین هستند. شما باید عکس را با هشدار نقض کپی رایت در صفحه اینستاگرام خود قرار دهید. برای جلوگیری از حذف کپی رایت تصاویر در اینستاگرام، نیاز به پاسخ به دو سوال دارید.
• از کجا بفهمیم یک عکس دارای حق کپی رایت است؟
• با وجود حق‌کپی‌رایت چگور می‌شود از عکس استفاده کرد؟
معمولا عکس هایی که در صفحه اینستاگرام ارسال می شود متعلق به صاحب آن صفحه است.حتما نام عکاس و واترمارک در گوشه تصویر وارد کنید،تا حق کپی رایت برای شما فعال شود. اگر شخصی کار شما را بدون اجازه منتشر کند، با ارسال شکایت در اینستاگرام آن پست حدف می‌شود. اینستاگرام بسیار سخت‌گیر عمل می‌کند. در صورت مشاهده نقض حق چاپ توسط کاربر، کاربر می تواند آن را در قالب کپی رایت شکایت کند. با این حال راه هایی برای جلوگیری از نقض کپی رایت اینستاگرام وجود دارد.
1. مجوز از صاحب عکس. افسران اینستاگرام می توانند با صاحبان عکس تماس بگیرند. سایر صفحات اینستاگرام نیز برای صاحبان خود ایمیل ارسال می کنند. برای او پیام بگذارید و از او بخواهید از عکس استفاده کند. می توانید مجوز تصویر را از دارنده تصویر دریافت کنید.
2. از امکانات اینستاگرام استفاده کنید. روش تگ صاحب اثر را تست کنید. همچنین می توانید اسم عکاس را در بیو عکس بنویسید تا نشان دهید که شما قصد نقض حق کپی رایت تصویر را ندارید.
تصور کنید بخواهیم یک مقاله راجع به یک کتاب بنویسیم، اما از تصویر کتاب استفاده نکنیم. کار کمی سخت می‌شود! اگر بخواهیم مقاله آموزشی بنویسیم هم همین‌طور. برای حل این مشکل راهی وجود دارد. پیشنهاد ما به شما استفاده از وب‌سایت‌هایی است که برای استفاده رایگان از عکس‌ها ایجاد شده‌اند، وب‌سایت‌هایی که امتیاز نشر برخی از عکس‌ها را خریده‌اند و برای استفاده رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهند. مثلا این وب‌سایت‌ها:
وب سایت رایگان تصویر
تصور کنید مقاله ای در مورد یک کتاب بنویسید، اما از یک کتاب تصویری استفاده نکنید. کاربرای خواننده ! اگر مایل به نوشتن هستید، کار برای خواننده مقاله هم به این صورت است. راهی برای حل این مشکل وجود دارد. توصیه می کنیم از سایت استفاده کنید که بتوانید در آن عکس بدون حق کپی‌رایت بگیرید و تعدادی عکس بخرید. برای مثال این سایت ها:
از مقاله‌های سایت ما هم دیدن کنید.