ایجاد صلح و سازش بارها به عنوان امری پسندیده توصیه و توصیه شده است، اما اگر اختلافی از این طریق حل نشود، طرفین دعوا موظفند برای رفع مشکلات خود به نهادهای قانونی مراجعه کنند. حال این سوال پیش می آید که آیا این قاعده در همه موارد جاری است؟ پاسخ منفی است. این قانون نیز مانند سایر قوانین دارای استثنائاتی است. دفاع مشروع نیز به عنوان یکی از این استثناها در قانون پیش بینی شده است. در این مقاله شما را با دفاع مشروط و مفاهیم آن، شرایط انجام دفاع مشروط و شرایط مشروعیت دفاع از دیگران آشنا می کنیم.
دفاع مشروع چیست؟
با مدرن شدن جامعه، اداره جامعه و حفاظت از شهروندان از انواع خطرات و آسیب هایی که ممکن بود آنها را تهدید کند به دولت سپرده شد. دولت نیز در چارچوب قانون موظف به انجام این وظیفه است، البته نباید نادیده گرفت که در برخی مواقع ممکن است مردم در معرض خطر قرار گیرند و در آن زمان دسترسی یا دسترسی به امکانات دولتی وجود نداشته باشد و خسارات بیشتری وارد شود.
در چنین شرایطی، قانونگذار به نمایندگی از عموم مردم به افراد این اختیار را می دهد تا از آسیب هایی که در معرض آن هستند محافظت کنند. از آنجا که چنین مجوزی دارای ویژگی استثنایی است، باید شرایطی را قانونگذار پیش بینی کرده باشد. یعنی فرد باید به گونه ای رفتار کند که بتوان آن را تدافعی توصیف کرد و رفتاری که در موقعیت تدافعی صورت گرفت باید مشروع باشد.
همانطور که در قسمت اول اشاره کردیم، دفاع مشروع نهادی است که به موجب آن افراد به طور استثنایی مجاز به دفاع و حفاظت از خود در برابر آسیب ها و خطرات خاص هستند. به ویژه این خطرات باید از جمله خطراتی باشد که فرد به هر دلیلی در صورت مواجهه با آنها نتواند با مراجعه به نهادهای دولتی از خود محافظت کند. باید دید در نظر گرفتن چنین حقی چه عواقبی برای شهروندان خواهد داشت.
دفاع مشروع، نهادی است که در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده و یکی از علل موجه وقوع جرم است. علل موجه یک جرم کیفری شرایطی است که در آن رفتاری که در صورت وجود معمولاً جرم محسوب می‌شود، دیگر جرم محسوب نمی‌شود. به عبارت دیگر، علل موجه جرم، دیگر رفتاری را که جرم است، جرم نمی کند. دفاع مشروع نیز یکی از علل عادلانه جرم است. یعنی اگر قانونگذار رفتاری را جرم انگاری کرده باشد و شخصی در دفاع مشروع مرتکب آن رفتار شود چون دفاع مشروع یکی از علل موجه جرم است، باعث می شود که آن رفتار از حالت مجرمیت خارج شود زیرا نمی تواند. دیگر جرم محسوب می شود
برای مثال، قتل یک عمل مجرمانه است; یعنی قانونگذار آن را منع کرده و برای مرتکب مجازاتی در نظر گرفته است که می تواند به نوع قتل، قصاص یا دیه همراه با حبس بستگی داشته باشد. اما اگر شخصی در جریان دفاع مشروع مرتکب رفتاری شود که منجر به مرگ شخص دیگری شود، نمی توان او را به قصاص قتل محکوم کرد. حتی اگر قتل از پیش طراحی شده باشد.
بنابراین، این اصل جاری است که ارتکاب جرم کیفری قابل مجازات است; این بدان معناست که هرکس مرتکب فعل ممنوعه شود باید مجازات شود، اما گاهی مجرم به دلیل عواملی بدون مجازات می ماند که یکی از آنها ارتکاب جرم در دفاع مشروع است. البته همانطور که قبلا ذکر شد، دفاع مشروع به طور کلی بر عنوان جزایی تأثیر می گذارد; یعنی رفتاری را از دایره عنوان مجرمانه خارج می کند و در نتیجه مانع از مجازات فرد می شود.
شرایط تحقق دفاع مشروع
پس از آشنایی اجمالی با دفاع های مشروع و تأثیر آن در مجازات افراد، باید به این نکته اشاره کرد که تحقق دفاع های مشروع منوط به رعایت شرایطی است. یعنی نمی توان هر دفاعی را مشروع دانست، اما سوال اینجاست که شرایط دفاع مشروع چیست؟ به عبارت دیگر، شروط مشروع گفتن دفاع چیست؟ پرداختن به شرایط دفاع مشروع مستلزم تحلیل ماده 156 قانون مجازات اسلامی است که قانونگذار در آن ماده دفاع مشروع را پیش بینی کرده است.
«اینکه شخصی در برابر تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع مطابق مراحل دفاع به دفاع مشروع، دفاع مشروع، ناموس، مال یا آزادی خود بپردازد، طبق قانون جرم نیست». در صورت اجماع موجب تلقی نشدن رفتار شخص به شرح زیر می شود:
• رفتار مرتکب برای دفع تجاوز جنسی یا خطر ضروری است.
• دفاع مبتنی بر شواهد منطقی یا ترس منطقی است.
• خطر و پرخاشگری ناشی از اقدام آگاهانه یا پرخاشگری فرد و سایر دفاع ها نیست.
• توسل به نیروهای دولتی بدون اتلاف وقت عملاً غیرممکن است و یا مداخله آنها در دفع تهاجم و خطر بی اثر است.
برای آشنایی با شرایط دفاع مشروع لازم است نکات مربوط به این مقاله که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد، روشن شود.
شما دوستان عزیز اگر نیاز به اجاره سند برای بستگان یا اشنایان خود دارید می توانید با مراجعه به سایت موسسه حقوقی کارپردازان سند مورد نیاز خود را اجاره نمایید .
شرایط مشروعیت دفاع از دیگران
گاهی اوقات فرد می تواند برای دفاع از دیگران دست به رفتار مجرمانه بزند. اگر علاوه بر موارد فوق، یکی از عوامل زیر وجود داشته باشد، ممکن است این دفاع مشروع تلقی شود:
• متهم نزدیک به وکیل مدافع است.
• مسئولیت دفاع از او (متهم) بر عهده وکیل مدافع است.
• متهم قادر به دفاع از خود نیست.
• متهم از دیگران کمک می خواهد یا در شرایطی است که نمی تواند از دیگران کمک بگیرد.