شب یلدا یا شب چلّه چیست؟

شب یلدا بلندترین شب سال و یکی از قدیمیترین مراسمات و جشن های ایرانیان می باشد. در شب چله یا همان شب یلدا بزرگتر های فامیل خانواده های را دوره هم جمع کرده و انواع میوها و تنقلات یلدا را مهیا می کنند و به شاه نامه خوانی و قصه گویی و گرفتن فال حافظ می پردازند.

شب یلدا را شب میلاد خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ هم می‌دانند. شب یلدا شب تولد مهر است و این بازمانده از آداب مهری است که در شرق مدیترانه به‌طور وسیعی رایج بوده و آثارش از جمله در معابد مهری باقی‌مانده در پالمیرا در اردن فعلی دیده می‌شود.

ایرانیان قدیم شادی و نشاط را از موهبتهای خدایی و غم و اندوه و تیره دلی را از پدیدههای اهریمنی می پنداشتند. مراسم نوروز جشن مهرگان جشن سده چهارشنبه سوری و شب یلدا و سنت های دیگر در واقع بیانگر این حقیقت است که ایرانیان پس از رهایی از بیدادگری و ستم به شکرانه بازیافتن ،آزادی جشن برپا می ساختند و پیروزی نیکی بر بدی و روشنایی بر تاریکی و داد بر مستم را گرامی می داشتند.

شب یلدا نیز یکی از این موارد است. در دوران کهن شب مظهر تاریکی و تباهی و وحشت بوده و اغلب سعی می کردند. که شب هنگام با افروختن آتش و افزودن نور، خانه روشن باشد. تا پلیدی و تباهی در آن راه نیابد. شب یلدا طولانی ترین شب ها است. یعنی تسلط تاریکی بر زمین از تسلط نور خورشید و روشنایی میکاهد. و چون فردای این شب روشنایی بر ظلمت غالب و روز طولانی میشود ایرانیان تولد دوباره خورشید را که مظهر روشنایی است جشن می گیرند.

شب یلدا چه زمانی است؟

شب یلدا به آخرین غروب روز پاییز 30 آذر تا طلوع آفتاب 1 دی اولین روز زمستان گفته می شود.

در ایران کهن هر یک از سی روز ماد، نامی ویژه دارد که نام فرشتگان است. نام دوازده ماه سال نیز در میان آنهاست. در هر ماه روزی را که نام روز با نام ماه یکی باشد جشن می گرفتند . دی ماه در ایران کهن چهار جشن، وجود داشت.

نخستین روز دی ماه و روزهای هشتم پانزدهم و بیست و سوم سه روزی که نام ماه و نام روز یکی بود و در این سی روز ماده سه روز آن دی؟ نام دارد و هر سه روز را در گذشته جشن می گرفتند. امروز از این چهار جشن تنها شب نخستین روز دی ماده یا شب یلدا را جشن میگیرند یعنی آخرین شب پاییز نخستین شب ،زمستان پایان ،فوس، آغاز جدی و درازترین شب سال یلدا از نظر معنی معادل با کلمه نوئل از ریشه ناتالیس رومی به معنی تولد است و نوئل از ریشه یلدا است واژه یلدا سریانی و به معنی ولادت است . ولادت خورشید ( مهر و میترا ) و رومیان آن را ( ناتالیس الویکتوس ) یعنی روز ( تولد مهر شکست ناپذیر ) نامند.

اجداد ما این شب را تا به صبح به جشن و پایکوبی به گرد آتش می پرداختند، برخوانی الوان از میوه هایی چون هندوانه، خربزه، آثار سیب خرمالو و به مینشستند. این میوها هر یک بار معنایی نمادین با خود دارد، هندوانه که فاج های مدور می خورد چون خورشید یادآور گرمای تابستان و فرونشاندن عطش است.

آثار صندوقچه دانه های مروارید ، سرخ که خود نماد تناسل نسل و زایش است و شب چره هایی که با شکستن آن شادی را با خود به همراه می آورد و دمی همه را از حرف زدن باز می دارد.

واژه شناسی شب یلدا

واژه «شب چله» یا «شب چله کلان» هم که در فرهنگ عامه مردم مترادف با شب یلدا بکار می‌رود از آن روست که چهل روز اول زمستان را «چله بزرگ» و بیست روز بعد از آن را «چله کوچک» نامیده‌اند.

کلمه یلدا از واژه ی سریانی به معنی زایش می باشد.

در آثارالباقیه بیرونی با عنوان «خور» یاد شده‌است.

در قانون مسعودی نسخهٔ موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده.

تاریخچه شب یلدا؟

شب یلدا ار از سال 502 پیش از میلاد به تقویم ایران باستان را یافته است. شب یلدا یک سنت باستانی و شب مقدسی برای ایرانیان می باشد.در ایران باستان که کشاورزی شغل غالب مردم بود مردم کار و زندگی خود را براساس حرکت خورشیدو تغییر فصول و جهت حرکت ستارگان تنظیم می کردند.

آنها با توجه به بلندی و کوتاهی شب و روز فعالیت خودر ا انجام می دادند. تا بتوانند بیشترین بهره ور ی از نور خورشید را ببرند. نور و روشنایی برای ایرانیان باستان نماد نیک بوده و شب نماد نبرد بوده.

ایرانیان باستان از جمله آریایی ها پی بردند که آخرین روز پاییز کوتاه ترین روز و شب اول زمستان است. در فرهنگ های قدیم اوستایی نیز سال با فصل سرما شروع می شود. کریسمس در مسیحست نیز با فصل سرما شروع می شود.

ایرانیان باستان تاریکی را نماینده اهریمن می دانستند، این شب برای ایرانیان نحس بود و چون فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند، مردم گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو به سر می‌آوردند، هرآنچه میوه تازه فصل که نگاهداری شده بود و میوه‌های خشک در سفره می‌نهادند.

سفره مهمانی شب یلدا میزد نام داشت و انوع میوها و آجیل ها و ولیمه که از لوازم شب چله بود قرار می داند.

خوراکی های شب یلدا چیست؟

خوراکی های شب یلدا شامل : آجیل، انار، هندوانه، سبزی‌پلو با ماهی و گاهی آش رشته، و غیره همگی از رسم‌هایی هستند که در شب یلدا اجرا می شود.

مراسمات شب یلدا

شاهنامه خوانی

شاهنامه‌خوانی از جمله رسم‌های مهم ایرانیان از دیرباز می باشدکه بسیار مهم و رایج می باشد.

حافظ‌خوانی

یکی دیگر از مراسمات شب یلدا تفأل زدن به دیوان حافظ می باشد که توسط بزرگان خانواده انجام می شود و سروده ها را برای یکدیگر می خواندند.

شب یلدا در عصر جدید

پایان فصل خزان و فرارسیدن سرما و دگرگونی رنگ زمین از زردی خزان به سفیدی عشق و محبت را ایرانیان از دیرباز در شبی بلند و مهربان گرامی می دارند. جای جای ایران زمین به عنوان سرزمینی کهن با کوله باری مملو از آیین های هزاران ساله ” یلدا ” بلندترین شب سال را به گونه ای خاص و برگرفته از آیینها و سنت های بومی منطقه به صبح می رسانند.

آیینهای شب یلدا گرچه در گذر ایام دستخوش تغییراتی شده اما همچنان در سنت های مناطق مختلف کشور مورد توجه قرار دارد هرچند که زندگی ماشینی و گرفتاریهای روزمره، موجب ایجاد فاصله میان مردم ایران با سنتها و آیینهای گذشته شده ، اما هنوز هم جلوه ها و نمادهای از سنت های ویژه ای از ایران باستان در ایامی مانند شب یلدا و نوروز به چشم میخورد نکته زیبا و بیادماندنی بلندترین شب سال در این است که همه ایرانیان اعم از فارس، ترک کرد، لر بلوچ و عرب شب یلدا را شب جشن شادی دور هم نشینی ، مهرورزی، دوستی و صداقت دانند.

آنچه در این میان و برگزاری آیینهای ویژه شب یلدا جالب است شباهتهای جشن کریسمس به یلدا است.

شما عزیزان می توانید با خرید گیفت یلدا از زرین گیفت عزیزانتان را خوشحال نمایید. در مجموعه زرین گیفت مجموعه ای از زیباترین هدایای شب یلدا موجود می باشد.

منبع: زرین گیفت