از هنگامی که استفاده از بتن در ساختمان سازی معمول شد، تلاش برای به کار بردن قطعه های پیش ساخته آغاز گردید. این تلاش بیش از همه ، متوجه پیش ساختگی سقف ها شد .
فن سقف سازی با استفاده از تیرچه ، در واقع ترکیبی است ،از دو روش پیش ساختگی و بتن ریزی در محل است .که از لحاظ زمانی نیز دیرتر از دو روش یاد شده ابداع شد .
در این روش سقف سازی، مزایای پیش ساختگی از قبیل سرعت ساخت، کاهش هزینه های قالب بندی و میل گرد گذاری، کیفیت خوب قطعه ساخته شده در کارخانه ها، با جنبه های مثبت بتن ریزی در محل، و به ویژه نیاز نداشتن به جرثقیل، تلفیق شده است.
در ایران، در چند سال اخیر با توجه به تکامل کاربردی مصالح ساختمانی، استفاده از تیرچه در سقف، گسترش چشم گیری داشته است . سقف های تیرچه ای به دلیل عدم نیاز به قالب بندی و همچنین تشکیل یک دیافراگم صلبی که باعث رفتار یکپارچه اسکلت ساختمان در برابر نیروهای زلزله می گردد، از مقبولیت و کاربرد فراوانی در ساختمان ها برخوردارند.
از طرفی بهره گیری از ضوابط، معیارها و استانداردهای فنی در تمامی مراحل طراحی، اجرا، بهره برداری و نگه داری طرحهای عمرانی با رویکرد کاهش هزینه و زمان و ارتقاء کیفیت، از اهمیتی ویژه برخوردار بوده و در نظام فنی اجرایی کشور، مورد تأکید جدی قرار گرفته است.
اهمیت وجود استاندارد ملی در تولید تیرچه؟
امروزه تقریبا تمام امورات زندگی اکثر ساکنان کره زمین روی سقف ها جاری هستند.
تجارت ، تولید ، استراحت، تفریح ، درمان و… اگر سقف ساختمان مورد اعتماد نباشد بقیه المانها با بهترین کیفیت طراحی و اجرایی نمی توانند جلوی ضعف را بگیرند . حتما وجود اشکال در این بخش خسارت جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.
خوشبختانه چند سالی است بدلیل فراگیر شدن سقف های تیرچه ای در کل کشور سازمان ها و افراد ذیصلاح درخصوص این سقف ها وارد میدان شدند و با تدوین آیین نامه ها و استانداردهایی سازندگان و مجریان و مهندسین را ملزم به رعایت آن نمودند .
منابعی برای سامان دادن در خصوص ویژگی ها و مشخصات فنی و محاسبه انواع تیرچه های پیش ساخته تدوین شد و در اختیار عموم قرار گرفت که میتوان به نشریات ذیل اشاره نمود:
• نشریه 82 با عنوان راهنمای اجرای سقف های تیرچه و بلوک
• نشریه 94 با عنوان مشخصات فنی عمومی و اجرایی تیرچه های پیش ساخته خرپایی
• نشریه 151 با عنوان راهنمای طرح و اجرای تیرچه های فولادی با جان باز
با توجه به تجربیات اجرایی به دست آمده بعد از انتشار نشریات 82، 94 ،151 به جهت بروز رسانی منبع جدیدی بنام نشریه 543 با بخدمت گرفتن جمعی از کارشناسان کشور در معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور در چارچوب نظام فنی و اجرایی کشور تهیه و تدوین گردید که فرآیندها و مراحل مختلف از تولید تا اجرا را پوشش میدهد که با عنوان دستورالعمل طراحی و اجرای سقف های تیرچه ای ، طی بخشنامه ای به شماره 12979/100 بتاریخ 1390/2/27 به دستگاه های اجرایی و مهندسان مشاور و پیمانکاران ابلاغ گردید .
این نشریه به گونه ای نگارش یافته تا بتواند مورد استفاده تولید کنندگان و مصرف کنندگان این محصول قرارگرفت.
استاندارد ملی 1-12901 در خصوص تیرچه استاندارد:
سرانجام با افزایش بسیار زیاد تولید و مصرف تیرچه و بلوک در کشور، و شناخت فنی ناکافی عده ای از دست اندرکاران تولید، سازمان ملی ستاندارد ایران با تهیه و تدوین و تصویب استاندارد ملی 2901 کلیه ضوابط و مقرارات سقف های تیرچه ای را مشخص کرده است.
این استاندارد که پیش نویس آن در کمیسیون مربوط توسط سازمان ملی استاندارد ایران تهیه و تدوین شده است و در ششصد و شصتمین اجلاس کمیته ملی استاندارد مهندسی ساختمان و مصالح و فرآوردهای ساختمانی مورخ 1395/1/24 با حضور جمعی از فعالان این حوزه بر اساس نشریه 543 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ، بررسی و مورد تصویب این کمیسون قرار گرفته است .
عناوین کامل این مجموعه استانداردها به شرح زیر است:
• استاندارد ملی ایران به شماره 1-2901 سقف های تیرچه ای- قسمت 1:خرپا و تیرچه خرپای – ویژگی ها و روش های آزمون.
• استاندارد ملی ایران به شماره 2-2901بلوک های سقفی مورد مصرف در سقف های تیرچه – ویژگی ها و روش های آزمون.
• استاندارد ملی ایران به شماره 3-2901 سقف های تیرچه ای – قسمت 3: تیرچه پیش تنیده – ویژگی ها و روش های آزمون.
هدف و دامنه کاربرد استاندارد1-2901 تیرچه :
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی های و روش های آزمون خرپای تیرچه مورد مصرف دراین سقف های می باشد.
این استاندارد برای خرپای مورد مصرف در تولید تیرچه به صورت مستقل کاربرد دارد.
این استاندارد خرپای تیرچه و تیرچه خرپای فولادی که اتصالات میل گرد های زیرین آن ها به روش جوش نقطه ای یا قلاب بافی است را شامل می شود. استفاده از جوش قوس الکتریکی یا گاز محافظ CO2 فقط برای اتصال میل گرد بالایی بلا مانع است.
اتصال خرپای تیرچه و تیرچه فولادی با استفاده از جوش قوس الکتریکی با الکترود دستی پوشش دار و با استفاده از شعله ( اکسی استیلن و مشابه آن) مجاز نمی باشد.
استفاده از تیرچه خرپایی بدون به کارگیری شمع بندی مجاز نمی باشد.
تیرچه بلوک از جمله سقف هایی است که از ترکیب تیرچه و بلوک سبک سیمانی یا بلوک سفالی است.
قدمت استفاده از سقف تیرچه بلوک به ۷۰ سال پیش در ایران باز می‌گردد. اما حدود ۴۰ سال است که از این سقف‌ها به طور گسترده در ساخت و ساز استفاده می‌شود. کمتر ساختمانی را خواهید دید که با این سقف‌ها ساخته نشده باشند. استفاده گسترده از سقف تیرچه و بلوک موجب شد که قیمت آن از اهمیت بالایی برخوردار شود. قیمت هر متر مربع سقف تیرچه های بلوکی در هزینه کل ساخت و ساز اثرگذار خواهد بود.
میدانیم که کلیه مصالح ساختمانی به جز فولاد تحمل نیروهای کششی را ندارد در این صورت وجود بتن یا هر عضو دیگری علاوه بر اینکه کمکی به تحمل نیروهای وارده نمی‌کند بلکه بار مرده سقف یا دال را بالا می‌برد که برای تحمل آن به‌ناچار باید از فولاد بیشتری استفاده کنیم.