دوستان عزیزم یکبار دیگر سلام گرم من رو از شهر بادگیر ها میشنوید! امروز در کنار هم سری به یکی دیگه از مکان های معروف یزد میزنیم... کمربند ها رو ببندید چون این بار قرار است سر از یک حمام خیلی قدیمی در بیاوریم! در کنار خانه های قدیمی که از گذشته ها برای ما به جا مانده، حمام ها نیز یکی دیگر یادگاری های گذشته برای ماست! سبک و سیاق معماری و تزئینات ویژه ی حمام ها در گذشته، امروزه سبب جلب توجه گردشگران شده است! البته که امروزه با توجه میراث فرهنگی این حمام ها اغلب به صورت موزه در آمده اند. محلی که در آن بازدیدکنندگان میتوانند از نزدیک با آداب و رسومات اجداد خود آشنا شوند.
اما حمامی که امروز به سراغ آن میرویم اندکی متفاوت از دیگر حمام هایی است که دیده اید!
حمام خان یزد یا گرمابه ی نور که در خیابان قائم و در کنار میدان خان قرار دارد، مقصد سفر مجازی امروز ما خواهد بود.
تاریخچه ی حمام خان :
در سال 1212 یعنی چیزی حدود 200 سال پیش، و در دوره ناصرالدین شاه قاجار؛ حمام خان در زمینی به مساحت 1170 متر مربع و زیر بنای 900 متر مربع، در مجموعه ی بازار خان و به دستور محمدتقی خان که از خان های معروف یزد بود، بنا شد.
حمام خان دارای بخش های متنوعی همچون خزینه و شاه نشین بوده است و از آن جهت که مورد استفاده اشراف قرار میگرفته به حمام خان معروف شده است.
معماری بنای حمام خان :
ساختمان این حمام به صورت تدریجی ساخته شده است و همچون دیگر حمام های قدیمی شامل بخش هایی چون : ورودی، دالان، سربینه، میان در، گرمخانه، قرینه، گاورو، طویله و... میباشد. قسمتی از بنا که نام سربینه شناخته میشود، مکانی از حمام بوده که هم از لحاظ مساحتی که به خود اختصاص داده و هم تزئینات، به بخش های دیگر حمام برتری داشته است. در سربینه سکوهایی برای نشستن و رختکن و جاکفشی وجود دارد. سربینه ی حمام خان دارای نور گیر بزرگی بوده که وظیفه تامین نور این بخش را برعهده داشته است. همچنین دیوارهای این بخش به نقاشی های زیبایی منقش بوده که متاسفانه در گذر زمان از بین رفته اند.
میان در نیز فضایی بین سربینه و گرمخانه بوده است.
جنس دیوار های حمام از سنگ یا آجر های آهکی است. بنای حمام نیز پایین تر از سطح زمین قرار دارد که این امر به خنکی حمام کمک میکند. به گونه ای که در داغ ترین روزهای یزد، دمای در این حمام به حدود 2 درجه میرسد.
کاشی های لاجوردی دیوار های حمام و نقاشی های به جا مانده همه حکایت از کاربرد حمام ها در گذشته داشته اند. در واقع حمام ها در گذشته تنها مکانی برای پاکیزگی نبوده اند. چه برای زنان و چه مردان حمام مکانی بوده که در آن ساعت های زیادی را می گذراندند. حال چه برای جلسات و تصمیم گیری های عده ای از بزرگان، چه به جهت خلوت با خود و یا گذراندن اوقات خود!!! در واقع آنچه در متون تاریخی آمده حاکی از وجود خوردنی های بسیار همچون انار دانه شده و شربت های خنک و هندوانه و همچنین قلیان برای مشتری ها بوده است!
در ابتدا گفتم که این حمام با دیگر حمام های تاریخی متفاوت است! آنچه سبب تفاوت حمام خان میشود تغییر کاربری این حمام است!
در حال حاضر حمام خان رستوران سنتی است که به شما این امکان را میدهد تا در این فضای زیبا بنشینید و به جای آشنایی بیشتر با بنا، با غذاهای محلی یزد آشنا شوید و لذت نوشیدن یک استکان چای را جرعه جرعه سر بکشید! البته این نوید را میدهم که به جای چای قند پهلو، شیرینی های یزدی پهلو چایتان نشسته اند!
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که انتقاداتی نیز به این چنین تغییراتی وارد میشود، تبدیل یک حمام تاریخی به رستوران از دید عده ای اشتباه است زیرا هر مکان تاریخی باید با تناسب فضایی خود برای بازدیدکنندگان تعریف شود تا خیانتی به بنا صورت نپذیرد.
با دانایی سفر کنید!
مارکوپولو