همراهان عزیزم سلام. امروز هم با قسمتی دیگر از تور یزد گردی، قصد داریم پا به پای هم گوشه ی دیگری از دومین شهر تاریخی جهان و البته اولین شهر تاریخی خشتی جهان را با هم بشناسیم...
از عنوان این پست پیداست که مقصد بعدی ما خانه ی لاری ها خواهد بود! خانه ای در محله ی فهادان یزد، محله ای که از دیرباز از محل های اعیان نشین شهر یزد بود است. و به شما این نوید را میدهیم که در پست های بعدی همچنان در این محله ی تاریخی و اصیل، سفر مجازی مان ادامه دارد.
پیشتر در پست ابتدایی شهر یزد، این نکته را به شما یادآور شدم که شهر یزد نسبت به بافت تاریخی و خانه های تاریخی خود توجه ویژه ای دارد. اگر به هر دلیل موفق به اقامت در یکی از هتل های سنتی یزد نشده اید، خانه لاری ها فرصت ویژه ای برای هر کسی است تا لحظه ای فارغ از دغدغه هایش در حیاط و اتاق های این خانه، دست به خیال پردازی بزند و گوشه ای از زندگی گذشتگان را متصور شود.
خانه ی لاری ها با ستون های بلند معماری چشمگیر خود، از آن دسته خانه های اعیان نشین شهر یزد است که در اثر اقامت تاجران استان فارس در شهر یزد، بنا شد. این خانه با مساحت 1700 متر و 1200متر زیر بنا دارد. قدمت ساختمان این بنای ارزشمند که متعلق به حاج محمد ابراهیم لاری( از تجار به نام فارس) بوده است، به سال 1286 و در واقع به زمان قاجار باز میگردد. پس از آن این خانه تبدیل به محلی برای زندگی دراویش نعمت اللهی میشود.
زیبایی خیره کننده بنای خانه لاری ها که متاثر از معماری مناسب با شرایط کویری است، در دوره ی پهلوی مورد توجه مقامات و اشراف دوره پهلوی قرار گرفته بود. متاسفانه این بنا نیز همچون بسیاری از خانه های تاریخی که در سر تا سر ایران وجود دارد پس از مرگ صاحب خانه، با تقسیم ارثیه، آسیب های جدی را متحمل میشود. در نهایت سازمان میراث فرهنگی یزد در سال 1363 با خریداری خانه ی لاری های از علی یزدی نژاد(صاحب خانه) و مرمت آن، سازمان میراث فرهنگی را در این خانه بنا کرد. همچنین در سال 1375 به ثبت آثار ملی رسید.
هرچند داستان تلخ مشکلات بین ورثه و میراث فرهنگی باعث شد این خانه در سال 1391 هم دوباره متحمل آسیب شود ولی دوباره مورد مرمت قرار گرفت. همان طور که گفتم این خانه اکنون تبدیل به سازمان میراث فرهنگی شده است و همچنین موزه ی اسناد و مدارک یزد در خانه دایر است. اسنادی همچون : اسناد خانوادگی، دولتی، تجارت خانه ها، وقوفات، نسخه های خطی و عکس ها.
حالا که اطلاعات کلی درباره بنا به دست آوردیم میرسیم به بخش هیجان انگیز ماجرا و آن بازدید از داخل این خانه ی با عظمت است! عمارت لاری ها شامل سه حیاط و 6 خانه متصل به هم، سردر، هشتی، ایوان، تالار ها اتاق های میباشد. اتاق های با در و پنجره های آئینه کاری شده و ارسی های زیبا! هشتی نیز در محل اتصال دو حیاط اول خانه با هم قرار گرفته و محلی برای انتظار مهمانان برای کسب اجازه جهت دخول به منزل میباشد. بزرگ ترین حیاط، حیاط اولی میباشد که هم جهت وسعت و هم از جهت اهمیت نسبت به دو حیاط بعدی، در درجه اول قرار دارد.
این خانه همچون اغلب خانه های اشرافی دارای سردابی برای دسترسی به آب قنات بوده است. این سرداب توسط 38 پله از سطح زمین به محل اصلی سرداب و همچنین زیر زمین خانه میرسد. هرچند زیر زمین خانه جزو طبقات خانه به حساب نمی آید اما به جهت فضای زیاد و خنک آن، کاربرد زیادی داشته است. دیگر فضاهای خانه همچون مطبخ، انبار و اصطبل به وسیله در جداگانه ای به بیرون از خانه هدایت میشدند.
خانه ی لاری همچون دیگر خانه های اشرافی شامل اندرونی و بیرونی میشود. حیاط خانه در مرکز قرار دارد و در چهار گوشه ی خانه نیز بسته به هر فصل اتاق هایی تعبیه شده است. به این صورت که قسمت شمالی مختص فصل زمستان است و قسمت جنوبی با در برگرفتن تالار و بادگیر فضای خنکی را برای تابستان فراهم میکنند. قسمت شرقی که متشکل از اتاق آیینه، مطبخ، و سرداب می باشد برای فصل پاییز و بخش غربی حیاط نیز شامل بهار خواب میشود. هر یک از این بخش ها نمایانگر بهره گرفتن از هنر معماری در جهت آسایش اهالی خانه بوده است. برای مثال بخش زمستانی در قسمت آفتاب گیر قرار دارد تا از آفتاب بی جان زمستان برای گرم کردن خانه استفاده شود. و ایوان مرتفع بخش جنوب غربی باعث ایجاد سایه ی مناسبی برای بخش تابستانی میشود تا امکان استفاده از اهالی خانه در تابستان فراهم شود.
بخش های مختلف خانه
حیاط اصلی :
این حیاط از مهم ترین قسمت های عمارت است که شامل حوض بزرگی در میانه حیاط میشود. تقریبا نیمی از حوض با تخته ای پوشیده شده که فضای خنکی را برای نشستن در فصل تابستان فراهم میکند.
بادگیر و ایوان :
همانطور که میدانید بادگیر جزء لاینفک خانه های یزد، خصوصا در قدیم، بوده است. اما آنچه سبب تفاوت و شاخص بودن این خانه در بین دیگر خانه ها میشود قرار گیری ایوان بزرگ خانه در گوشه ای از ایوان خانه ی لاری ها قرار گرفته است ( بادگیر ها به صورت معمول در محور اصلی حیاط قرار میگرفتند. اما سخن از ایوان به میان آمد. ایوان خانه لاری ها را میتوان از پرکار ترین قسمت های مربوط حیاط این مجموعه به حساب آورد. ایوان مرتفع عمارت با پیشروی در حیاط و تزئینات در امتداد تزئینات دیوار نظر هر بیننده ای را به خود جلب میکند. اما آنچه به اهمیت این ایوان می افزاید، پنجره های اتاق هایی است که در اطراف ایوان شکل گرفته اند و به ایوان باز میشوند.
اتاق های عمارت :
اتاق های عمارت لاری ها از دیگر نشانه های هوش و ذوق معماران این بنا به حساب می آیند. تزئینات در اتاق های به صورت گره چینی با شیشه های رنگی است که در طول روز و با تابش آفتاب منظره خیره کننده ای از بازی رنگ و نور را به نمایش میگذارد. عمارت لاری ها در مجموع 22 اتاق دارد که هر کدام بسته نوع آن به نامی خوانده میشوند. برای مثال اتاق هایی با سه در به بچه ها اختصاص داده شده است و اتاق ها 5 دری اتاق های خانوادگی هستند.
همچنین مجموعه اتاق ها شامل اتاق ارسی میباشد که با در زیبای کشویی ( به سمت بالا) از اتاق هایی است که حتما باید از آن دیدن کنید. سقف این اتاق های مسطح و منقش به نقش گل و بوته است. دیوار اتاق های نیز دارای گچبری های زیبایی است. در هر صورت به جهت اعیانی بودن بنا تزئینات اشرافی همچون آینه کاری و نقاشی در آن به وفور به کار رفته است. یکی از پر بازدید ترین قسمت های مجموعه ی اتاق ها، اتاق پنج دری است.
سرداب :
همانطور که پیش تر توضیح دادم سرداب ها نیز از بخش های مهم عمارت های کویری به حساب می آمدند، از آن جهت که بخاطر خنکی هوای آن، در کنار کاربرد اصلی آن که محلی برای دسترسی به آب قنات بوده، به عنوان مکانی برای نگهداری گوشت و حبوبات نیز کاربرد داشته اند. سرداب های قدیمی نیز از چشمه ی ذوق و هنر معماران بی بهره نبودند، چه از جهت حوض های آن، و شمسه هایی که در تزئین آن به کار برده اند. همچنین سقف سرداب به صورت طاق تویزه است، به معنی طاقی که با بهره گیری از گچ و نی ساخته شده که همین نیز به سردی بیشتر آن کمک می کند. سرداب اصلی عمارت، با 38 پله از سطح حیاط جدا میشود و عمقی در حدود 6 متر دارد. سرداب دیگر عمارت که در بخش غربی قرار دارد نیز به عنوان بهار خواب استفاده میشود.
توضیحات اضافه: سریال ریحانه در خانه فیلم برداری شده است.
میتوانید سفر های قبلی ما در شهر یزد را در اینجا دنبال کنید .
با دانایی سفر کنید.
مارکوپولو.