علائم، چگونگی تشخیص و روش درمان سوزش مجاری ادراری

سوزش ادرار به درد و سوزش مجرای ادرار در زمان ادرار کردن اطلاق می‌شود. البته ناگفته نماند در بعضی بیماری‌ها هم بدون ادرار کردن سوزش مجرا وجود دارد که ناشی از التهاب شدید مجرای ادراری است.

یکی از شایعترین شکایات در مراجعین به اورولوژیست ها سوزش ادرار (dysuria) است. این علامت بخش نسبتا زیادی از مراجعین به مطب را شامل میشود.

علت و علائم سوزش ادرار چیست؟

گاهی به صورت حاد بروز کرده و گاهی فرد مدتها علائم را داشته و تازه به اورولوژیست مراجعه میکند. در موارد حاد بیشترین علت آن عفونت ادراری یا عفونتهای مقاربتی است. در موارد سوزش مجرای ادرار حاد گاهی خروج ادرار با خون همراه است. این خون ممکن از در ابتدای ادرار و یا تمام جریان ادرار و یا انتهای ادرار باشد. متخصص اورولوژی علاوه بر تستهای متنوع آزمایشگاهی میتواند بر اساس اینکه خون در چه قسمت ادرار کردن مشاهده شده به سمت تشخیص خاصی برود و این شرح حال دقیق به اورولوژیست در پیدا کردن علت سوزش ادرار کمک میکند.

در مواردی که تب در همراهی سوزش ادرار وجود دارد برای اورولوژیست معنی عفونت پارانشیم پروستات یا کلیه را تداعی میکند. عفونت بافت اصلی کلیه از علل تب همراه سوزش ادرار است. معمولا این بیماران ابتدا چند روزی سوزش ادرار را تجربه کرده اند و به پزشک متخصص مجرای ادرار مراجعه نکرده اند و بعد چند روز با تب و لرز شدید به پزشک مراجعه میکنند. همچنین علاوه بر تب و سوزش ادرار از درد شدید پهلو هم شکایت دارند. لرزهای این بیماران به قدری شدید است که در شرح حال خود میگویند که تخت هم بدلیل لرز بیمار به لرزه درآمده بوده و از شدت لرز خود ترسیده بودند.

اما اگر درگیری بافت پروستات با عفونت در آقایان وجود داشته باشد معمولا در شرح حالی که به اورولوژیست میدهند اظهار میکنند که سوزش ادرار و تب و لرز به همراه وجود خون در پایان ادرار بوده است و این علامتهای خاص اورورلوژیست را به سمت تشخیص عفونت پروستات میبرد.

معمولا در این دو مورد اخیر از بیماریهای همراه سوزش ادرار به دلیل حال عمومی بد و لرز و بی اشتهایی و گاهی عدم تحمل خوراکی اورولوژیست ناچار به بستری بیمار و استفاده از داروهای تزریقی میشود.در طی مدت بستری با کشت ادرار تشخیص عفونت ادراری قطعی خواهد شد و با تستهای تکمیلی و سونوگرافی محل دقیق عفونت برای اورولوژیست مسجل میشود.

عموما این عفونت های ادراری به صعودی و بالا رونده از مجرای ادرار به بافت پروستات و کلیه وارد میشوند. ناگفته نماند که سیستیت یا عفونت مثانه خیلی شایعتر از عفونت کلیه و پروستات است ولی خوشبختانه علائم بیمار خیلی کمتر است. در اکثر موارد عدم رعایت بهداشت فردی و عدم مصرف مایعات کافی و علی الخصوص در مورد خانمها ادرار نکردن بعد نزدیکی باعث عفونت ادراری است. برای همین ما اورولوژیستها همیشه به خانمهای جوان توصیه میکنیم بعد مقاربت ادرار کنند تا مجاری ادراری که احیانا به میکروبی آلوده شده با ادرار فرد شسته و پاک شوند.

تشخیص و درمان سوزش ادرار

اورولوژیست باید در قدم اول یک آزمایش آنالیز و کشت ادرار درخواست نماید تا نوع میکروب برای اورولوژیست مشخص شود. این آزمایش هم به صورت سرپایی و هم به صورت بستری در بیمارستان قابل انجام است. البته نمونه ادرار در آقایان ختنه شده بسیار راحت است و نیاز به مراقبت و آموزش خاصی ندارد. کافیست فرد از وسط جریان ادرار خود یک لحظه نمونه گیری نماید و تحویل مسئل آزمایشگاه دهد. اما در مورد خانمها قضیه مقداری پیچیده است. ما اورولوژیستها معمولا به خانمها برای نمونه گرفتن از ادرار آموزش میدهیم. به این شکل که بیمار ابتدا باید ناحیه تناسلی خود را به طور کامل و کافی با آب خالی بشوید. بیمار باید دقت داشته باشد که از صابون و مواد ضد عفونی کننده برای شستشوی خود استفاده نکند. سپس اجازه دهد تا جریان ادرار برقرار شود و از وسط جریان ادرار نمونه گیری کند. با رعایت تمام این نکات باز هم گاهی شاهد آن هستیم که از عفونت واژن و یا سلولهای التهابی ناحیه تناسلی داخل نمونه ادرار ریخته میشود و باعث اشتباه در آزمایش فرد میشود. در این موارد بهترین اورولوژیست تهران از فرد میخواهد تا آزمایش خود را به شیوه صحیحی تکرار کند و اگر باز هم نمونه آلوده باشد اورولوژیست دستور میدهد تا با سوندهای یک بار مصرف از فرد نمونه ادرار گرفته شود.

علل سوزش ادرار

اگر سابقه مقاربت محافظت نشده اخیر وجود دارد احتمال بیشتر سوزش ادرار فرد مقاربتی است و داروهای مخصوص را اورولوژیست تجویز خواهد کرد. همراهی ترشح مجرا بیشتر به نفع عفونت مقاربتی است.این ترشح از مجرای ادراری میتواند سفید رنگ باشد و یا زرد که به نفع عفونت گنوره یا سوزاک است و یا ترشح تقریبا بی رنگ باشد که به نفع عفونتهایی مثل کلامیدیا و مایکوپلاسما است. هر کدام از این موارد توسط اورولوژیست درمان مخصوص خود را دریافت خواهد کرد. نکته مهم در این موارد کتمان کردن رابطه جنسی خارج از خانواده توسط بیمار است. متاسفانه با دادن اطلاعات غلط در این مورد به اورولوژیست باعث تشخیص اشتباه و عدم درمان خواهد شد. چرا که درمان این عفونتهای مقاربتی کاملا متفاوت از درمان عفونتهای معمولی سیستم ادراری تناسلی است و اصلا به آنتی بیوتیکهای معمول عفونت ادراری جواب نمیدهند. اورولوژیست خوب در این موارد باید بیمار و پارتنر هر دو را همزمان درمان کند چرا که اگر پارتنر فرد درمان نشود مکرر عفونت بین این فرد جابجا میشود و هیچکدام بهبود قطعی نخواهند داشت.

اما علل کمتر شایع برای سوزش ادرار حاد شامل سنگ حالب و سنگ مجرا و سنگ مثانه است که اورولوژیست درمانگر بر اساس شک بالینی و سایر تست های تشخیصی درمان مناسب را تجویز خواهد کرد. در موارد سنگ حالب بیمار معمولا درد شدید پهلو هم دارد و در سوابق خود دفع سنگ کلیه را متذکر میشود. به ندرت این بیماران بدون درد پهلو و فقط با سوزش و تکرر ادرار شدید مراجعه میکنند و بیمار با احساس ادرار خیلی زیاد به دستشویی میرود ولی با تعجب میبیند بیش از چند قطره ادرار ندارد. همچنین گاهی سنگهای کلیه که سایز بزرگی داند در هنگام خروج از بدن در مجرای ادراری گیر میکنند که بیمار یا قادر به دفع ادرار است که همراه سوزش ادرار است و یا اینکه بدلیل بزرگی بیش از حد سنگ کلا دچار احتباس ادرار میشود. در موارد سنگ مثانه هم بیمار معمولا یک پیرمرد با سابقه طولانی بزرگی پروستات است که در حال حاضر از سوزش مجرای ادرار و زیر شکم خصوصا در پایان ادرار شکایت دارد.

موارد سوزش مزمن ادرار بیشتر با بزرگی خوشخیم پروستات یا تنگی های قسمت میانی مجرای ادرار همراهند. موارد بزرگی خوشخیم پروستات بیشتر در آقایان مسن ایجاد میشود و فرد از قطره قطره ادرار کردن و کاهش جریان ادراری شکایت دارد. معمولا این بیماران از قبل هم توسط اورولوژیست تشخیص بزرگی پروستات داده شده اند. موارد تنگی مجرای ادرار هم بیشتر در جوانان دیده میشود و فرد از کاهش قدرت ادراری خود شکایت دارد و جریان ادرار بیمار ضعیف شده است و مثانه کاملا به کندی تخلیه میشود. هر چند اورولوژیست در این موارد به التهابهای مزمن مثانه که بسیار هم مقاوم به درمان هستند می اندیشد.

به طور خلاصه اینکه اورولوژیست معمولا با استفاده از آزمایش ادرار و سونوگرافی به تشخیص قطعی رسیده و به سرعت درمان را آغاز میکند.

علاقه مندان میتوانند به سایت دکتر مجتبی عاملی اورولوژیست تهران مراجعه کنند.