یکی از تجهیزات ضروری در خطوط انتقال آب، نفت و سیستم های پمپاژ، سرج تانک (surge tank) می باشد که به عنوان خنثی کننده فشار بیش از حد و مدیریت شرایط افت فشار مورد استفاده قرار میگیرد. این مخزن به صورت منبعی با بدنه مقاوم و فلزی می باشد که در مسیر انتقال سیال در خطوط لوله تحت فشار نصب میگردد. در واقع وظیفه اصلی سرج تانک، به حداقل رساندن اثرات کاهش یا افزایش فشار در خطوط لوله تحت فشار و جلوگیری از رخ دادن پدیده ضربه قوچی (ضربه ای که با افزایش یا کاهش فشار در خطوط لوله انتقال سیال تحت فشار به وجود می آید) می باشد. بدین صورت که، سرج تانک (مخزن ضربه گیر) در زمان بالا رفتن فشار، به صورت مخزن ذخیره عمل نموده و سیال از خط لوله به داخل مخزن جریان می یابد. در هنگام افت فشار نیز، سرج تانک به عنوان مخزن تغذیه عمل می کند و آب را از مخزن به خط لوله هدایت می نماید. لازم به ذکر است که در ساختار کلی این مخازن، هوا در قسمت بالایی منبع و آب در لایه پایینی قرار خواهد گرفت. در ادامه به بررسی دقیق تری از این منابع خواهیم پرداخت.
انواع سرج تانک از نظر نوع فشار
سرج تانک یا منبع ضربه گیر دارای دو نوع یک طرفه و دو طرفه می باشد که با توجه به فشار موجود در خطوط لوله و سایر فاکتورها انتخاب می شود. سرج تانک یک طرفه در مسیر خطوط لوله تنها وظیفه ی عملکرد به عنوان منبع تغذیه را دارد و در زمان کاهش فشار، مقداری از سیال ذخیره شده را به مسیر انتقال در خط لوله تزریق می نماید. محل قرار گیری منبع ضربه گیر یک طرفه بالاتر از سطح مسیر خطوط انتقال می باشد و تا ایستگاه پمپاژ فاصله زیادی دارد که همین امر موجب شده تا هزینه نگهداری آن بالاتر از نوع دو طرفه باشد. اما سرج تانک دو طرفه؛ در شرایط مختلف (کاهش یا افزایش فشار) میتواند نقش منبع ذخیره و تغذیه را ایفا کند و از رخ دادن پدیده ضربه قوچی جلوگیری نماید. در واقع این نوع مخزن، علاوه بر امکان ورود جریان آب از مخزن به سمت خط لوله، شرایط ورود جریان آب از خط لوله به مخزن را نیز فراهم می کند. مخازن ضربه گیر دو طرفه، تنها در نقاطی از خط لوله قابل استفاده هستند که بتوانند با ارتفاع مناسب و قابل قبول سطح مخزن را هم سطح خط گرادیان هیدرولیکی اختیار کنند.
انواع سرج تانک از نظر نحوه نصب
مخازن ضربه گیر از نظر شیوه نصب به سه دسته ی افقی، سرج تانک عمودی و مایل تقسیم بندی می شوند. در مخزن ضربه گیر افقی، همانطور که از نامش پیداست به شکل افقی نصب می شود و حجم زیادی را اشغال می کند. در نوع مایل این مخازن از نظر نحوه ثابت کردن آن و جلوگیری از حرکت و تکان خوردن دارای محدودیت هایی می باشد. در آخر، نوع ایستاده منبع نیز به صورت عمودی در مسیر خطوط انتقال آب یا نفت نصب شده و با توجه به نقاط قوت آن بیشتر از دو نوع دیگر کاربرد دارد.
کاربردهای سرج تانک
کاربردهای سرج تانک یا مخزن ضربه گیر به شرح زیر می باشد:
- ذخیره آب و افزایش فشار در مواقع لزوم و شرایط افت فشار
- محافظت از سیستم مجاری در برابر فشارهای داخلی زیاد
- کمک به توربین هیدرولیکی از منظر مشخصات تنظیم
قیمت سرج تانک
قیمت سرج تانک یا مخزن ضربه گیر به پارامترهای مختلفی همچون ابعاد، اندازه، جنس بدنه و ضخامت ورق های به کار رفته در آن و نوع نصب و سایر عوامل بستگی دارد. در نتیجه نمی توان قیمت دقیق و مشخصی برای مخازن ضربه گیر تعیین نمود. توصیه می شود قبل از خرید این مخزن با کارشناسان مجرب در این زمینه مشورت نمایید.