تیتانیوم یک فلز نقره ای رنگ است که به خاطر قدرت و مقاومت آن در برابر سایش شناخته می شود. امروزه تیتانیوم فلز ایمپلنت برای تهیه ایمپلنت های دندانی می باشد و در حدود ۵۰ سال گذشته آزمایشات زیادی بر روی آن انجام شده است. با این وجود زمزمه هایی از قابلیت تیتانیوم برای ایجاد حسایت یا واکنش های التهابی به گوش می رسد که می تواند باعث مشکلات درموارد به خصوصی شود. در ادامه به مبحث آیا فلز ایمپلنت برای بدن مضر است؟ نیز می پردازیم:
تحقیقات اخیر نشان داده است که میزان بالاتری از تیتانیوم تجزیه شده در زیر مخاط ایمپلنت های بیمار نسبت به ایمپلنت های سالم وجود دارد. این یافته ها پیشنهاد می کند که آزاد شدن ذرات تیتانیوم به درون بافت ها ممکن است نقش مهمی در ایجاد بیماریهای ایمپلنت داشته باشد. بعضی از تحقیقات هم گفته اند که روابط علت و معلولی نیافتند ولی تاثیرات آن را هم نمی توانند رد کنند.
مشکلات بیولوژیکی ایمپلنت های دندانی
مشکلات بیولوژیکی ایمپلنت های دندانی شامل شکست زود هنگام به علت جوش نخوردن استخوان می باشد. ضایعات التهابی (موکوزیت لثه ایمپلنت) و تحلیل استخوان (به علت پری ایمپلنت) نیز از عوامل شکست ایمپلنت در کوتاه مدت و دراز مدت هستند. فاکتور های متعددی همراه با ریسک بالاتر مشکلات بیولوژیکی می باشند. فشار زود هنگام (premature) مصرف سیگار و بیماری های پزشکی مثل دیابت نیز از عوامل شکست زود هنگام می باشد.
یک نوع از تحلیل استخوان تحلیل آسپتیک (aseptic) میباشد که به علل زیر رخ میدهد:
جایگذاری بسیار عمیق ایمپلنت در استخوان
فضای ناکافی بین دو ایمپلنت
قرار دادن قطعه ی دوم (اباتمنت) بر روی ایمپلنت
واکنشهای آلرژی و افزایش حساسیت درارتباط با تیتانیوم موجود در ایمپلنت
بعضی از انواع فلزات می توانند واکنش های آلرژیک را برانگیزند آلرژی به نیکل موضوعی است که بیش از همه راجب آن تحقیق شده است. تظاهرات آن ها به شکل راش یا اگزما پس از تماس طولانی با پوست می باشد.
یون های نیکل به سادگی وارد پوست می شوند و به پروتئین ها متصل می شوند در نتیجه بصورت آنتی ژن در آمده و باعث تحریک سیستم ایمنی می شوند که بصورت راش و یا اگزما نمود پیدا می کند. تیتانیوم تمایل بسیار بالائی به اکسیژن دارد و در نتیجه بصورت فرم کاتیونیک (یونی) وجود دارد. با این وجود این تئوری مطرح است که اکسید تیتانیوم (tio2)ممکن است به پروتئین ها باند شود و واکنشهای افزایش حساسیت را باعث شود.
در زمینه های غیر دندانپزشکی گزارشاتی مبنی بر شرایطی که واکنش های آلرژیک یا افزایش حساسیت نسبت به (فلز ایمپلنت) تیتانیوم ایجاد شده باشد وجود دارد و دیده شده که این واکنشها پس از خارج کردن ایمپلنت تیتانیومی برطرف شده است البته این افراد مشکلات پزشکی بسیار زیاد دیگری هم داشته اند.
تعدادی قرمزی و تورم و ضایعات در پوست در تماس با وسیله هایی که حاوی تیتانیوم (فلز ایمپلنت) هستند مثل پیس میکرهای قلبی دیده شده است. یک مثال خانمی ۲۸ ساله بود که سرطان سینه داشت و از کلیپ های تیتانیوم برای او استفاده شده است. بعد از دوماه بیمار دچار درماتیت شده است.
تفاوت هایی در واکنشهای پوست به تیتانیوم (در دهان) در مقایسه با پوست وجود دارد. در پوست علائمی مثل خارش قرمزی تورم وتاول دارد و فقط محدود به ناحیه تماس با تیتانیوم نیستند. در حفره دهان علائم افزایش حساسیت در بافتهای در تماس مستقیم با تیتانیوم دیده می شود.
با این وجود شواهد برای اثبات افزایش حساسیت یا آلرژی به علت تیتانیوم ضعیف می باشد. بعضی استفاده ازpatch test (پچ تست) را پیشنهاد می کنند ولی به علت این که این تست واکنش به پوست را و نه واکنش به مخاط دهان ارزیابی می کنند، ارزش آن ها می تواند زیر سوال برود. چون مخاط دهان و پوست دارای نفوذ پذیری و خصوصیات ایمونولژیک متفاوتی هستند. در مورد تست melisa(ملیسا) هم اختلاف نظر وجود دارد چون نتایج مثبت کاذب دارد. براساس سطح شواهد فعلی و تعداد پایین موارد گزارش شده به نظر نمی رسد که حساسیت یا آلرژی به تیتانیوم (فلز ایمپلنت) نقش مهمی در بیماریهای اطراف ایمپلنت بازی کند.
ذرات تیتانیوم در بافت ها و منشاء آن ها
ذرات تیتانیوم و محصولات تجزیه آن در بافتهای دهان و غیر دهان یافت شده اند. منشاء این ذرات دقیقا مشخص نیستند. در بیماران با ایمپلنت های دندان اینطور فرض می شود که منشاء آنها ایمپلنت است. در این بیمارن ذرات در استخوان بافتهای اطراف ایمپلنت و جرم های زیر مخاط و حتی در غدد لنفاوی دیده می شود. تحقیقات پیشنهاد می کنند که ذرات تیتانیوم بدرون بدن بویسله سیستم گردش خون منتقل می شوند.
تیتانیوم یک فلز فراوان در زمین هست و نمک های آن به صورت گسترده در هر نوع محصولی از زندگی مدرن برای بدست آوردن رنگ سفید یا محافظت در برابر اشعه ماورا بنفش استفاده می شود. فرای درمان ایمپلنت دندانی هر شخص که در کشورهای توسعه یافته زندگی می کند به درجاتی و پیوسته در معرض اکسیدتیتانیوم هست. از آن به صورت میکرونی یا نانو در غذاها (شیرینی آب نبات شکلات آدامس لبنیات و….)خمیر دندان وسایل آرایشی، آفتابگیرها و حتی قرص ها در پزشکی استفاده می شود.
توسط محصولات بهداشتی روزانه مقداری از ذرات اکسیدتیتانیوم وارد لثه می شود تیتانیوم بصورت قوی و سریع با اکسیژن ترکیب می شود و یک لایه مقاوم اکسید تیتانیوم tio2) ) تشکیل میدهد که از قسمت های زیرین خود در برابر اکسیداسیون محافظت میکند. بنابراین تحت شرایط محیطی مثلا آب دریا حتی پس از سال ها هیچگونه زنگ زدگی در این فلز دیده نمی شود که نشان دهنده کیفیت بالای این فلز بی همتا میباشد و در حفره دهان بعضی اوقات پس از تحلیل لثه تیتانیوم به محیط دهان راه می یابد که می تواند باعث خوردگی شود.
مکانیزم های متعددی بعنوان علت آزاد شدن ذرات تیتانیوم از سطح ایمپلنت های دندانی پیشنهاد شده است که شامل:
سایش مکانیکی
تماس با عوامل شیمیائی
در اثر چسبندگی جرم
۱- سایش مکانیکی
لایه اکسید سطح تیتانیوم می تواند با نیروهای مکانیکی دچار آسیب شود سایش مکانیکی سطح ایمپلنت می تواند در موارد مختلفی اتفاق بیافتند:
در زمان قرار دادن ایمپلنت
در حین قرار دادن قطعات پروتز
در حین جرمگیری و درمان بیمارهای ایمپلنت
در نتیجه حرکات در حد میکرون ایمپلنت و قطعات پروتز در حین جویدن
چند مطلب مهم:
ورود و خروج ایمپلنت ها در حین جراحی به علت بی تجربگی و عدم مهارت کافی جراح و عدم مراجعه شما به بهترین متخصص ایمپلنت باعث از دست رفتن لایه سطحی ایمپلنت می شود و ایمپلنت های اسید شوئی شده کمتر لایه اکسیده سطحی را از دست میدهند (مثل ایمپلنت اشترومن) یا ایمپلنت های آنودیزه شده متاسفانه در استخوانها متراکم لایه اکسید خود را ازدست میدهند.
ارتباط میان ایمپلنت (پایه دوم)آیا فلز ایمپلنت برای بدن مضر است؟
دیده شده که پس از حدود ۰۰۰/۲۰۰سیکل جویدن در تمامی ایمپلنتها کمی لقی میان اتصالات دیده شود که ایمپلنتهای با کیفیت پایین زودتر دچار این مشکل می شوند.
میزان سایش در اباتمنت های زیرکونیا نسبت به اباتمنت های تیتانیویی بیشتر بوده است.که یک نکته منفی برای اباتمنتهای زیرکونیا محسوب می شود.
پیشگیری و درمان بیمارهای ایمپلنت شامل تمیزکردن سطح ایمپلنت با وسایل شیمیائی و مکانیکی می باشد که متاسفانه این عمل باعث پخش شدن ذرات بسیار ریز تیتانیوم در سطح بافتهای لثه می شود که این خود باعث تحریک سیستم ایمنی وایجاد التهاب می شود.
لیزر و پودر های ساینده و برسی های تیتانیومی جایگزین بهتری برای فرزهای دندانپزشکی و اولتراسونیک و کورت ها در درمان ایمپلنت میباشد.
۲- عوامل شیمیائی
بعضی از عوامل شیمیائی باعث کاهش لایه حفاظتی اکسیده سطح ایمپلنت می شوند. این عوامل شیمیائی معمولا در پیشگیری و درمان بیماریهای ایمپلنت استفاده می شوند. معمولا این عوامل دارای اسید فلوراید میباشند و در تماس با باکتریها قندها را تبدیل به اسید می کنند.
موارد زیر سطح ایمپلنت را تغییر میدهد:
اسید استیک۳۵%
هیدروژن پراکساید۱۵%
اسید سیتریک
داکسی سایکن۵۰%
تتراسایکن۵۰%
کلرهگزیدین۱%
موارد زیر سطح ایمپلنت را تغییر نمی دهد:
هیدروژن پراکساید۳%
سدیم فلوراید۱/۱%
تیتانیوم خالص در برابر خوردگی از آلیاژ تیتانیوم مقاوم تر است. در ضمن خوردگی ایمپلنت در کنار فلزاتی مثل آمالگام دندان می تواند تشدید شود.
Metallosisچیست؟ تغییر رنگ تیره لثه در کنار ایمپلنت که خود بزرگترین دلیل برای خوردگی تیتانیوم می باشد.
۳- بیوفیلیم باکتریائی
ایمپلنت ها دندانی بصورت دائم در معرض تعداد زیادی باکتری دردهان هستند و هر چقدر که این باکتریها بیشتر تزاید می کنند محیط را نیز از نظر ph و اکسیژن تغییر میدهند و باعث تحریک التهاب در بافتهای مجاور ایمپلنت می شوند. باکتریها فقط در سطح ایمپلنت نیستند بلکه در فضای میان ایمپلنت و قطعات بعدی که به آن متصل می شوند نیز یافت می شوند . آلودگی فضاهای داخلی در حین وارد کردن قطعات ثانویه و یا بعدا به مرور زمان اتفاق می افتد.
باکتریها نقش بسیار مهمی در شروع خوردگی(corrosion)دارند، تاثیرکلونیزاسیون باکتریهای پلانکتونیک بر سطح ایمپلنت مورد مطالعه قرار گرفت و ایمپلنت به مدت ۶۰ روز در سوسپانیون باکتری استرپتوکوکوس موتانس قرار گرفت.
این باکتری بخاطر تولید اسیدلاکتیک آن و کلونیزه شدن فوری شناخته می شود، پس از ۲ روز تغییر رنگ در سطح ایمپلنت دیده شد. و پس از ۲۲ روز ایمپلنت دچار خوردگی شد پس از ۶۰ روز یون های فلزی شروع به حل شدن کردند.
قابل ذکر است ایمپلنتهای با سطح خشن تر بیشتر مستعد تجمع پلاک خوردگی و بیماریهای لثه هستند بنابر این خوردگی ایمپلنت می تواند به عنوان یک فاکتور مشارکت کننده در بیماریهای ایمپلنت در نظر گرفته شود. پس نتیجه میگیریم که محیط اسیدی ایجاد شده توسط بیوفیم باکتریائی و پروسه های التهابی باعث اکسیداسیون سطح و جداشدن ذرات تیتانیومی می شوند.
تعادل ذرات تیتانیوم ایمپلنت با بافتهای سخت و نرم (استخوان و لثه)
سایز ذرات تیتانیوم و میزان آنها تاثیر بسزائی در پاسخ استخوان به آنها دارد. ذرات در سطح میکرون و نانو واکنشهای متفاوتی را برانگیخته می کند. ذرات نانو از نظر بیولوژیکی فعال تر هستند و دارای آثار سوء بیشتری نسبت به ذرات به سایز میکرون دارند.
Trojan horse: به صورت کلی ذرات تیتانیوم به دو طریقه مستقیم و غیر مستقیم برروی استخوان تاثیر می گذارند.
تاثیر مستقیم از طریق تحریک سلولهای استِیوکلاست(تخریب کننده استخوان)و به طریق غیر مستقیم با تحریک سیستم ایمنی و ایجاد التهاب ایجاد می شود.
لثه: فلزات در تماس بافتهای نرم یونهای فلزی خود را آزاد می کنند. این یونها باعث فعال کردن سیستم ایمنی می شوند.
دو نوع واکنش در مراجعه با ذرات تیتانیوم دیده می شود
شواهد برای واکنشهای آلرژیک کم است ولی دیده شده است که ذرات تیتانیوم دارای تاثیرات التهابی توکسیک (سمی) می باشند. ذرات تیتانیوم معمولا در بافتهای اطراف ایمپلنتهای سالم بیمار دیده می شوند و حتی در بافتهای لثه افراد بدون ایمپلنت هم یافت می شوند. ولی میزان آن در نواحی ایمپلنت های بیمار بیشتر است. که می تواند در نتیجه خوردگی سطح ایمپلنت به علت فعالیت سلولهای التهابی و باکتریها باشد.
نتیجه گیری:
ارتباطی میان خوردگی ایمپلنت و حضور ذرات تیتانیوم و مشکلات بیولوژیکی وجود دارد. ولی هنوز نمیتوان میان آنها رابطه علت و معمولی بر قرار کرد. سایش و خوردگی همراه با فاکتور های محیطی (میکروبها و سلولهای التهابی) باعث تخریب می شود که به آن tribocorrosion گفته می شود.
ذرات تیتانیوم با عملکرد سلولی تداخل می کند و باعث بالا بردن التهاب می شود. التهاب باعث خوردگی و تغییر ترکیب و عملکرد میکروبها می شود. میکروبها هم باعث التهاب و خوردگی می شوند. در حقیقت یک چرخه ای ایجاد می شود که هرکدام باعث تشدید دیگری می شوند.
منبع: https://kasradental.com