بی اختیاری مدفوع چیست؟
بی اختیاری مدفوع یا بی اختیاری دفع گاز روده به حالتی گفته می شود که فرد در کنترل مدفوع یا گاز روده را نداشته باشد. این حالت و ناتوانی در کنترل، موجب نشت مدفوع و در نتیجه به وجود آوردن احساس ناخوشایند در افراد می شود. همین موضوع موجب گوشه گیر شدن افراد، یا ایجاد اختلال در فعالیت های روزانه آنها نیز می شود.
خارج شدن مدفوع یا گاز آن به طور غیر ارادی نشان دهنده عدم سلامت بدن فرد و وجود یک بیماری مقعدی مانند بواسیر، فیستول و شقاق یا ضعف عضلات رکتوم می باشد که می بایست تحت معاینه و درمان قرار گیرد.
علت بی اختیاری مدفوع
پدید آمدن اختلال یا سندروم بی اختیاری مدفوع علتهای زیادی را در بر داشته باشد. رکتوم انتهایی ترین بخش دستگاه گوارش و محلی برای نگهداری مدفوع به طور موقت است. بنابراین در صورت وجود اختلال یا بیماری در این ناحیه فرد دچار بی اختیاری مدفوع می شود.
برخی از علتهای بروز بی اختیاری مدفوع عبارت اند از:
کهولت سن: کهولت و افزایش سن یکی از عمده ترین علتهای بی اختیاری مدفوع می باشد. با افزایش سن، رکتوم دچار ضعف عضلات و در نتیجه بی اختیاری در کنترل مدفوع می شود.
وجود بیماری های مقعدی: ابتلا به بیماری های مقعدی نظیر بواسیر، بیرون زدگی مقعدی و فیستول می توانند موجب بروز نشت مدفوع شوند.
آسیب به رکتوم: آسیب ناشی از وارد شدن ضربه، انجام جراحی بواسیر یا بیماری های مقعدی در ناحیه رکتوم می تواند موجب بی اختیاری مدفوع در افراد شود.
برقراری رابطه مقعدی: از آنجایی که مقعد تنها وظیفه دفع مدفوع را دارد، وارد کردن شی خارجی به داخل آن و برقراری رابطه مقعدی موجب گشاد شدن آن و در نتیجه ضعف و آسیب به ناحیه مقعد و در نتیجه بی اختیاری فرد می شود.
سرطان روده: سرطان روده نیز دیگر عامل ایجاد این اختلال است که موجب بروز و نشت دفع گاز روده و مدفوع شود.
یبوست یا اسهال: تکرر اسهال یا یبوست نیز از دیگر دلایل بروز بی اختیاری مدفوع می باشد که سلامتی افراد را تحت تاثیر قرار می دهند.
زور زدن: زور زدن هنگام اجابت مزاج می تواند با مرور زمان موجب ضعف عضلات شده و علاوه بر بی اختیاری مدفوع فرد را به شقاق یا بواسیر مبتلا کند.
علائم
علائمی که بیماران مبتلا به این بیماری تجربه می کنند معمولا یکسان بوده و بسیار عذاب آور است. برای مثال فرد نمی تواند دفع مدفوع خود را کنترل کند و بلافاصله پس از تخلیه، احساس پر بودن و در نهایت فرد دچار نشت مدفوع می شود. البته این علائم تنها به خروج مدفوع خلاصه نشده و می تواند علائم و نشانه های دیگری نیز به همراه داشته باشد.
برخی از این علائم عبارت اند از:
درد های شکمی
اسپاسم مقعدی
نفخ
یبوست و اسهال
احساس پر بودن
سوزش و خارش مقعد
التهاب
بی اختیاری در دفع گاز روده
خروج ترشحات مقعدی
بی اختیاری مدفوع در چه افرادی شایع تر است؟
به طور کلی بی اختیاری مدفوع در سالمندان، به دلیل ضعف عضلات مقعدی و و کهولت سن بیشتر به چشم خورده و افراد بیشتری را تحت تاثیر قرار می دهد. البته این عارضه در کودکان و بزرگسالان نیز به چشم خورده و ممکن است در نتیجه عوامل دیگری پدید آید.
بنابراین بی اختیاری مدفوع ممکن است در برخی افراد شایع تر باشد، این افراد عبارت اند از:
افرادی که رابطه مقعدی دارند
سالمندان
افرادی که جراحی ناحیه نشیمنگاهی انجام دادند
افرادی که به طور مکرر به یبوست یا اسهال دچار هستند
خانمهایی که زایمان های طبیعی داشته اند
کودکان مبتلا به ضعف عضلات
برای درمان بی اختیاری مدفوع به چه دکتری مراجعه کنیم؟
هنگامی که شاهد مشاهده علائم بی اختیاری مدفوع هستید، در بهترین حالت مراجعه به متخصص کولورکتال است. متخصص کولورکتال با بررسی عضلات اسفنکتر و مقعد، نسبت به انجام برخی آزمایش های مربوطه اقدام می نماید.
این آزمایش ها شامل مواردی مانند کولونوسکوپی، آندوسکوپی، سونوگرافی و… بوده که به دکتر بیماری های مقعدی در تشخیص بیماری کمک شایانی می کند.
نحوه تشخیص
نحوه تشخیص بی اختیاری مدفوع به گونه ای است که پزشک با بررسی و معاینه دستگاه گوارش افراد سعی در یافتن علت عارضه دارد. تعداد دفعات دفع، نوع مدفوع، تغذیه ای که دارید، سوابق جراحی، بیماری های مقعدی که حتی قبلا به آن مبتلا بوده اید، داشتن رابطه مقعدی، همه و همه از جمله عوامل و مسائلی هستند که پزشک به منظور تشخیص بیماری از شما می پرسد.
معاینه فیزیکی و انجام آزمایش، مرحله ای پس از پرسش و پاسخ میان بیمار و پزشک می باشد. بنابراین برخی از اصلی ترین راه های تشخیص و آزمایش های مورد نیاز عبارت اند از:
سونوگرافی
آندوسکوپی
آزمایش نمونه گیری از مدفوع
تصویربرداری مغناطیسی
سیگموئیدوسکوپی
ام آر آی
روشهای درمان
روشهای متعددی امروزه برای درمان بی اختیاری دفع گاز روده یا مدفوع وجود دارد. انجام عمل جراحی رکتوم و لیزر دو نمونه از بهترین روشها برای درمان این عارضه به شمار می روند. اسفنکتروپلاستی، جا به جایی عضله، تحریک عصب، تزریق و کولوستومی از نمونه روشهای جراحی درمان بی اختیاری مدفوع می باشند. البته بهترین و نوین ترین روش همیشه لیزر بوده که بدون هیچگونه عوارض بیماری را درمان می کند.
دارو
مصرف دارو یا قرص برای بی اختیاری مدفوع در قالب قرصهایی برای کنترل و بهبود بیماری هایی مانند یبوست یا اسهال هستند. بنابراین زمانی که عضلات مقعد شما دچار آسیب شده باشد و بی اختیاری ناشی از آن باشد مصرف دارو یا قرص تاثیری در درمان ندارد.
درمان بی اختیاری با راه های خانگی
بسیاری از افراد شدت وخامت بیماری را جدی نگرفته و اقدام به بکارگیری روشهای خانگی و و طب سنتی و گیاهی می کنند. برخی از این راه ها عبارت اند از:
استفاده از ورزش کگل که موجب تقویت عضلات کف لگن می شوند.
تنظیم زمان اجابت مزاج و عدم نگهداری آن
پرهیز از برقراری رابطه مقعدی
پرهیز از زور زدن هنگام اجابت مزاج
بهره گیری از رژیم غذایی مناسب و حاوی فیبر برای درمان وکنترل یبوست و اسهال
استفاده از روشهای طب سنتی و دارو گیاهی