شاید تا به حال واژه تله های زندگی به گوشتان خورده باشد، تله های زندگی که به آن طرحواره نیز می گویند، عینک هایی هستند که ما از طریق آن ها دنیای اطراف خود را مشاهده می کنیم. این تله ها از کودکی در افراد شکل گرفته و تا بزرگسالی ادامه دارد. عموم تصمیمات و انتخاب های افراد بر اساس طرحواره های سازگار و ناسازگارشان است.
بنابراین طرحواره های یا تله های زندگی نقش اساسی در زندگی ما داشته و نیاز به شناخت آن ها است. این تله های زندگی 18 گروه بوده و در همه افراد یافت می شود. تنها تفاوت در میزان شدت این طرحواره ها در افراد مختلف است. در صورتی که هر یکنسبت به نرمال جامعه بالاتر باشد، منجر به ناسازگاری شده و تاثیرات منفی به بار می آورد. در این مقاله به بررسی تله های زندگی پرداخته شده است.
طرحواره یا تله های زندگی
تله های زندگی یا طرحواره ها سازه های روانشناختی بوده که شامل افکار، باور ها و هیجانات افراد در مورد خود، دیگران و دنیای اطرافشان است. در واقع یک چارچوب و قالب فکری برای هر فرد بوده که کار های او را پیش بینی کرده و جهت دهنده رفتار های وی است. این طرحواره های همانطور که ذکر شد 18 تا بوده و در همه افراد با شدت های مختلف هست. برای تشخیص این تله های زندگی و میزان آن تست طرحواره وجود دارد.
افراد با مراجعه به روانشناس و تشخیص طرحواره های خود می توانند به طرحواره درمانی بپردازند و تله هایی که در آن ها پر رنگ بوده و نقش تعیین کننده دارد را کمرنگ کنند. زیرا این طرحواره ها در انتخاب شغل، همسر آینده، دوست، قواعد زندگی و سبک های مقابله ای در زندگی تاثیر مستقیم دارند.
حتما بخوانید: تست شحصیت شناسی mbti
علت تله های زندگی چیست
عوامل به وجود آورنده تله های زندگی یا طرحواره ها از کودکی تاثیر گذاشته و تا بزرگسالی همراه فرد است اما خوشبختانه قابل تغییر هستند. در این جا برخی علت های پر رنگ شدن برخی تله ها مطرح شده است.
تجربه های اولیه در زندگی
آسیب های دوران کودکی مانند کودک آزاری و یا مورد تجاوز جنسی قرار گرفتن
تامین بیش از اندازه برخی نیاز های افراد
تاثیر رفتار اطرافیان و همسالان
دلبستگی نا ایمن کودک
هیجانات دوران کودکی
نقش والدین در شکل گیری این طرحواره های بسیار پر رنگ است.
حتما بخوانید: تاثیر کودک آزاری
انواع طرحواره های زندگی
همانطور که ذکر شد، هجده طرحواره یا تله زندگی در افراد وجود داشته که با تست میزان هر کدام مشخص می شود. این طرحواره ها با هم ارتباط و همپوشانی بسیاری دارند. در این جا به طور مختصر هر 18 طرحواره در 5 حوزه شرح داده شده است.
1جدایی و طرد
رها شدگی
افراد با تله رها شدگی تصور می کنند که دیگران آن ها را رها کرده و ماندگار نیستند، افکار آن ها به این صورت بوده که روابط شکننده است، از دست دادن دیگران اجتناب ناپذیر است و در نهایت تنها می ماند. این افراد خشم زیادی نسبت به کسانی که فکر می کند ترکشان کرده دارند. مدام گوش به زنگ هستند که دیگران او را رها کنند و اضطراب زیادی تحمل می کنند. گاهی این افراد در کودکی اضطراب جدایی داشتند.
محرومیت هیجانی
افراد با طرحوراه محرومیت هیجانی تصور کرده که هیچ کس آن ها را دوست ندارد. این باور و انتظار که نیازهای اولیه شما هرگز برآورده نخواهد شد. حسی که هیچ کس از شما مراقبت، راهنمایی، حمایت یا همدلی نخواهد کرد. این افراد احساس تنهایی کرده و نیازهای هیجانی خود را بی ارزش و بی اعتبار می دانند.
بی اعتمادی و سوء استفاده
افراد با طرحواره بی اعتمادی، توانایی اعتماد کردن به دیگران نداشته و نمی خواهند. این باور را داشته که دیگران دروغ گو، بد رفتار، خودخواه و آسیب رسان هستند. این افراد به واسطه افکار بی اعتماد خود استرس و اضطراب زیادی داشته و احساس نا امنی می کنند. این افکار و احساسات در افراد با اختلال پارانویا نیز دیده می شود.
انزوای اجتماعی یا بیگانگی
در طرحواره انزوای اجتماعی این افکار که فرد از بقیه جهان جدا افتاده است، با دیگران متفاوت است و عضو هیچ گروهی نیست، در فرد وجود دارد. این افراد در فعالیت های جمعی شرکت نکرده و احساس متفاوت بودن داشته، خجالتی هستند و گاهی حس حقارت دارند. دوستان کم داشته و با دیگران رفت و آمد کمی دارند. در افراد با این تله زندگی مقایسه کردن خود با دیگران نیز زیاد دیده می شود.
نقص یا شرم
در طرحواره نقص و شرم فرد احساس ناقص بودن، دوست داشتنی نبودن، پستی و بی ارزشی می کند. به دنبال همه این ها احساس خجالت همراه است. این افراد حساسیت بیش از حد به انتقاد، طرد و سرزنش دارند. این احساس نقص یا درونی بوده و یا بیرونی مانند احساس چاقی است. بنابراین این افراد اعتماد به نفس بسیار پایین نیز دارند.
حتما بخوانید: افزایش اعتماد به نفس
2استقلال و عملکرد مختل
وابستگی یا بی کفایتی
اعتقاد به این که فرد نمی تواند مسئولیت های روزمره خود را به نحو شایسته ای انجام دهد در افراد به این تله زندگی دیده می شود. تصور این که بدون کمک دیگران توانایی حل مسئله، مراقبت از خود و تصمیم گیری درست را ندارند. بنابراین وابسته دیگران در امور خود حتی برای خرید یک لباس ساده می شوند.
آسیب پذیری در برابر بیماری و ضرر
این افراد فکر می کنند که همیشه حادثه در کمین است و ترس آن را داشته که نمی توانند از اتفاقات ناگوار جلوگیری کنند و یا کنترلی بر روی آن داشته باشند. این اتفاقات شامل بیماری های جسمی، حوادث محیطی و ... می باشد. برای مثال این افراد ترس از پرواز داشته و یا سوار آسانسور نمی شوند تا اتفاقی برای آن ها رخ ندهد. بنابراین در رفتار خود بسیار محتاط و وسواس گونه عمل می کنند.
خود تحول نایافته یا گرفتار
افراد با تله خود تحول نایافته این فکر را داشته که هویت و فردیت جدا از یک یا چند شخص دیگر را ندارند، این طرحواره اغلب به صورت احساس پوچی و سر درگمی، جهت نداشتن و بی هدفی و یا در موارد شدید به صورت شک و تردید در موجودیت و ساختار وجودی فرد بروز می کند. این افراد معمولا ارتباط عاطفی بسیار عمیقی با یکی از اعضای خانواده دارند.
شکست
در این طرحواره فرد تصور شکست خوردن در زمینه های مختلف زندگی را دارد، باور بر این دارد که او بی عرضه و بی استعداد بوده و نسبت به دیگران با موفقیت کمتری رو به رو می شود. این افراد موفقیت های خود را نمی بینند و در مقایسه با دیگران آن ها را موفق تر می دانند. آن ها نقاط ضعف خود را پر از تر نقاط قوتشان می بینند به همین عزت نفس پایینی دارند.
تله های زندگی
3محدودیت های مختل
استحقاق و بزرگ منشی
افراد با این تله زندگی خود را بالاتر از دیگران دیده و حق به جانب هستند، این افراد معتقدند که باید به همه خواسته های خود دست یابند. پذیرفتن نه گفتن از دیگران برای این افراد سخت بوده و خود را خاص می پندارد. نیاز های خود را در اولویت دیده و تمام خواسته های خود را معقول می پندارند.
خودانضباطی و خویشتن داری ناکافی
افراد با این طرحواره در زندگی شخصی و شغل خود قادر به تاخیر انداختن ارضای کوتاه مدت خواسته های شان برای دستیابی به هدف های بلند مدت نیستند. این افراد خویشتن داری و خود انظباطی ندارند. بنابراین بدون برنامه ریزی بوده و به صورت تکانشی رفتار می کنند.
4دیگر جهت مندی
اطاعت
این افراد معمولا از خواسته های دیگران اطاعت کرده و خواسته و نیاز خود را نادیده می گیرند، بنابراین اجازه تسلط یافتن دیگران بر خودشان را می دهند. آن ها ترس از ترک یا تنبیه شدن توسط دیگران را داشته بنابراین در صورت سوءاستفاده بقیه جلو آن ها نمی ایستند. این امر منجر به سرکوبی برخی احساسات از جمله خشم در آن ها می شود.
ایثار
این افراد با گذشتن از حق و حقوق خود و یا خواسته های خود به دیگرن لطف می کنند یا به قولی ایثار می کنند. این افراد کار مراقبت از دیگران را به عهده می گیرند، تمرکز افراطی بر ارضای نیازهای دیگران در زندگی روزمره که به قیمت عدم ارضای نیازهای خود فرد تمام می شود.
تایید طلبی
این افراد زمانی احساس ارزش می کنند که دیگران آن ها را تایید کنند، بنابراین به جای تمرکز بر واکنش های خود بر واکنش های دیگران تمرکز می کنند. این افراد به منظور داشتن احساس خوب و ارتقای اعتماد به نفس خود وابسته به تایید و تمجید دیگران هستند.
5گوش به زنگی و بازداری
منفی گرایی یا بد بینی
افراد با این طرحواره فکر کرده که زندگیشان غیر قابل کنترل است، آن ها منفی گرا و بدبین بوده و نیمه پر لیوان را نمی بینند. ین افراد به درد ها و بدبختی ها و مشکلات بیشتر از خوبی ها و موفقیت ها فکر می کنند. بنابارین مدام منتظر اتفاقات بد هستند.
تنبیه
این طرحوراه در افراد این گونه بوده که آن ها مدام منتظر تنبیه بابت اشتباهاتشان هستند و معتقدند خودشان و دیگران در صورت بروز اشتباه باید مجازات و تنبیه شوند. بنابراین خطای دیگران را به سختی بخشیده و در همدلی با دیگران مشکل دارند. این افراد در صورت اشتباه کوچک خود را لایق تنبیه شدن می دانند.
بازداری هیجانی
افراد دارای این طرحواره از نظر هیجانی و صحبت درباره هیجانات بسیار بازدارنده عمل میکنند. از لحاظ هیجانی سطحی هستند.این افراد هیجانات خود را کنترل می کنند و به شدت اهل منطق هستند و در بیان و ابراز احساس ضعیف.
معیار های سرسختانه
باور این افراد مبنی بر این است که فرد برای رسیدن به معیارهای بلند پروازانه دربارە رفتار و عملکرد خود، باید کوشش فراوانی به خرج دهد و این کار معمولا برای جلوگیری از انتقاد صورت می گیرد. این افراد کمال گرا بوده و باید و نباید های زیادی در ذهن خود دارند.
در ادامه بخوانید: افزایش عزت نفس
سوالات متداول
1- ✔️ تله های زندگی چیست؟
✔️ طرحواره های یا تله های زندگی باور ها و چارچوب های ذهنی است و نیاز به شناخت آن ها است که در متن مقاله شرح داده شده است.
2- ✔️ علت تله های زندگی چیست؟
✔️ عوامل به وجود آورنده تله های زندگی یا طرحواره ها از کودکی تاثیر گذاشته که در متن مقاله توضیح داده شده است.
3- ✔️ انواع طرحواره های زندگی چیست؟
✔️ هجده طرحواره یا تله زندگی در افراد وجود داشته که با تست میزان هر کدام مشخص می شود و در مقاله ذکر شده است.
منبع : تله های زندگی