طرحواره ها یا تله های زندگی یک نوع نظریه در حوزه روانشناسی بوده که برای افراد 18 نوع تله در نظر می گیرد، این تله ها در عموم افراد هست، اما میزان آن متفاوت است، برخی افراد برخی طرحواره ها را پر رنگ تر داشته و در آن حوزه آسیب می بینند. یکی از 18 طرحواره زندگی، تله استحقاق است.
همانطور که از اسمش مشخص است، افراد دارای طرحواره استحقاق، حق به جانب بوده و دارای بزرگ منشی هستند، این افراد پر توقع بوده و به واسطه این مسئله با مشکلات بسیار زیادی برخورد می کنند. البته اطرافیان آن ها هم در موارد حاد اذیت می شوند. در این مقاله در مورد طرحواره استحقاق اطلاعات کاملی ارائه شده است.
طرحواره استحقاق چیست
جمله معروف افراد با طرحواره استحقاق این بوده که من باید به تمام خواسته هایم دست پیدا کنم. همانطور که پیداست این افراد تصور می کنند از حق و حقوق خاص تری نسبت به بقیه برخوردارند، بنابراین در بسیاری مواقع از قوانین تبعیت نمی کنند. خواسته های زیاد خود را معقول دانسته و در اولیت می دانند. بنابراین وقتی به خواسته های خود نمی رسند، دچار خشم و عصبانیت ناشی از ناکامی می شوند.
آن ها خود را ملزم به انجام رفتار متقابل در برابر لطف دیگران نمی دانند و به عبارتی وظیفه دیگران می دانند، همچنین برای رسیدن به خواسته ها و نیاز های خود دیگران را کنترل کرده و بازی روانی راه می اندازند. بنابراین همدلی در افراد دارای طرحواره استحقاق بسیار پایین است. از دیگر رفتارهای معمولی آن ها شامل رقابت شدید، اعمال خودخواهانه، نادیده گرفتن قوانین و مقررات و تحمیل عقیده و دیدگاه خود به دیگران است. آن ها همچنین حوصله کار تکراری را ندارند.
گاهی افراد دارای طرحواره استحقاق، شخصیت کاریزماتیک داشته و از این موضوع برای کنترل افراد آسیب پذیرتر یا برای دستکاری دیگران در جهت طرز فکر خود استفاده می کنند. این نوع طرحواره دو نوع دارد:
1استحقاق از نوع خودشیفته: به این نوع استحقاق شکننده نیز می گویند که در جهت جبران احساس عمیق شرم و بی کفایتی بوده و با طرحوراه نقص و شرم یا محرومیت هیجانی ارتباط نزدیک دارد. این افراد بدون توجه به پیامدهای کارهایشان طبق احساسات و تمایلاتشان عمل می کنند.
2استحقاق از نوع خالص: این نوع طرحواره استحقاق مخصوص افرادی است که از زمان کودکی اجازه انجام هر کاری را داشته و او را لوس بار آورده اند. قوانین در خانواده این افراد جدی گرفته نشده و محدودیت های کمی اعمال می شده است. بنابراین این نوع تربیت منجر به احساس خاص بودن در فرد شده است.
حتما بخوانید: طرحواره رها شدگی
علائم طرحواره استحقاق
برای تشخیص طرحواره زندگی استحقاق در خود نیاز به شناخت علائم و نشانه های آن است، در صورتی که بیشتر جمله های زیر در مورد شما صدق کند، شما به احتمال زیاد به صورت آسیب زا درگیر این تله هستید.
پذیرفتن جواب نه برای من سخت است.
احساس می کنم نباید قوانین و محدودیت های عادی جامعه را رعایت کنم.
پذیرش اشتباهم برای من سخت است چون معمولا حق با من است.
من معتقدم که نیازها و احساسات من از دیگران مهمتر است.
من همیشه خودم را در اولویت قرار می دهم.
دیگران به من گفته اند که بسیار کنترل کننده و سلطه جو هستم.
طاقت این که به من بگویند چه کار کن، ندارم.
من احترام کمی برای اقتدار و دستورات قائل هستم.
من احساس می کنم که به نوعی نسبت به اکثر افرادی که می شناسم برتر هستم.
به نظرم باید زمانی که میخواهم، هر کاری که دوست دارم را انجام دهم.
حتما بخوانید: اعتماد به نفس کاذب
علت طرحواره استحقاق
عوامل متعددی در شکل گیری طرحواره های زندگی دخیل است، در شکل گیری طرحواره استحقاق نیز نوع فرزند پروری والدین و لوس کردن مداوم کودک، عدم وجود قانون گذاری مناسب و اعمال محدودیت در خانه و یا جدی نگرفتن قوانین و سرپیچی راحت زا آن ها می تواند از علت های رایج ایجاد طرحواره استحقاق در کودک شده و کودک در بزرگسالی خود تمایلی به رعایت قوانین ندارد . آن ها را به راحتی زیر پا می گذارد.
به این کودکان کنترل میل و خواسته ها آموزش داده نشده و صبر ندارند و اجازه بروز خشم به نحو نادرست نیز به آن ها داده شده است. گاهی کودکان این رفتار ها را از والدین خود الگو برداری می کنند و لزوما تربیت کودک به طور مستقیم این طرحواره را آموزش نداده است.
همانطور که پیش تر ذکر شد یکی از عوامل ایجاد این تله زندگی، وجود طرحواره دیگری به نام محرومیت هیجانی و یا شرم و بی کفایتی است که فرد برای جبران این کمبود ها در دام تله زندگی استحقاق می افتد. این افراد گاهی هم با والدین بسیار سختگیر بزرگ شده که بسیار خودپسند نیز بوده اند.
تاثیر طرحواره استحقاق بر زندگی
طرحواره استحقاق نیز مانند دیگر طرحواره ها تاثیرات زیادی بر حوزه های مختلف زندگی می گذارد که در این جا شرح داده شده است.
روابط بین فردی بی ثبات:
همانطور که مشخص است به دلیل محق بودن و نگاه بالا به پایین در افراد با تله استحقاق، همدلی آن ها پایین بوده و افراد دیگر احساس راحتی در کنار آن ها ندارند. همچنین به دلیل توقع این افراد از دیگران برای خدمت گذاری به آن ها معمولا دوستانشان به مرور از او دوری می کنند.
مشکلات در رابطه عاطفی:
این افراد در بسیاری مواقع با افرادی که دارای طرحواره ایثار هستند، آشنا شده و گاهی ارتباط خوبی می گیرند. اما به طور کلی به دلایل ذکر شده قبلی، توقع زیاد فرد، خود را بهتر دانستن، بد رفتاری با شریک عاطفی و بسیاری موارد دیگر با مشکلات بسیار زیادی رو به رو می شوند.
تاثیرات روانی:
افراد دارای طرحواره استحقاق معمولا دچار افسردگی به صورت پنهان یا آشکار بوده و احساس تنهایی شدیدی می کنند. آن ها معمولا از احساسات خود آگاه نبوده و موفقیت هایشان از یک جایی دیگر برای آن ها کافی نیست.
حتما بخوانید: ازدواج با فرد پرخاشگر
درمان طرحواره استحقاق
همیشه بهترین راه برای درمان تله ها از جمله طرحواره استحقاق ، طرحواره درمانی توسط فرد متخصص است. این تله یکی از سخت ترین تله ها برای تشخیص و درمان است زیرا معمولا نسبت به درمان مقاوم هستند. این افراد به دلیل سود هایی که با این طرحواره به دست آورده اند و خواسته هایی که همیشه براورده شده است، علاقه ای به درمان ندارند. همچنین این افراد به دلیل عدم باور به اشتباه بودن اعمالشان درمان را نمی پذیرند و معتقد بوده که مشکل از سمت دیگران است.
معمولا افراد با تله استحقاق به اصرار دیگران برای درمان اقدام می کنند و روانشناس باید برای تغییر مدام از زیان های این طرحواره به آن ها یاد آور شود. این مهم ترین کار درمانگر است. همچنین او همدلی، نگرانی بابت مشکلات دیگران و زیان های استفاده ابزاری از دیگران را به او یادآور می شود. به دلیل خودبزرگ بینی در این افراد، درمانگر سعی کرده تا دیدگاهشان را واقعی تر کرده تا نقاط ضعف و نقاط قوت را با هم ببینند.
در ادامه بخوانید: نشانه های آدم مغرور
سوالات متداول
1- طرحواره استحقاق چیست؟
افراد دارای طرحواره استحقاق، حق به جانب بوده و دارای بزرگ منشی هستند که در متن مقاله توضیح آن ارائه شده است.
2- علائم طرحواره استحقاق چیست؟
برای تشخیص طرحواره زندگی استحقاق در خود نیاز به شناخت علائم و نشانه های آن است که در متن مقاله شرح داده شده است.
3- علت طرحواره استحقاق چیست؟
عوامل متعددی در شکل گیری طرحواره های زندگی دخیل است، در شکل گیری طرحواره استحقاق نیز همینطور بوده که در متن مقاله مطرح شده است.
منبع : طرحواره استحقاق چیست