هر فردی در زندگی خود احتمالا چندین بار کاری را انجام داده که بعدا از انجام آن پشیمان شده و احساس ناراحت کننده ای را تجربه کرده است. این ناراحتی و درگیری ذهنی که با نام عذاب وجدان شناخته می شود یک احساس پیچیده است که مزایا و معایبی دارد.
احساس عذاب وجدان به خودی خود می تواند برای بشر مفید و سازنده باشد و او را به سوی انجام کار های خوب سوق داده و از انجام کار های مضر دور کند. اما اگر حس عذاب وجدان به صورت شدید و مداوم وجود داشته باشد احتمالا صدمات جدی به جسم و روان فرد وارد می کند.
در این مقاله تعریفی از احساس عذاب وجدان ارائه خواهیم کرد تا آن را بهتر بشناسید و در ادامه نیز علت های به وجود آمدن عذاب وجدان و راه های جلوگیری از این احساس به طور کامل بیان شده اند. پس اگر در زندگی خود همواره احساس عذاب وجدان می کنید مطالعه این مقاله می تواند برایتان بسیار مفید باشد.
عذاب وجدان چیست
در پاسخ به سوال "عذاب وجدان چیست" لازم است که اول با عنصر وجدان آشنا شوید. در اصل وجدان یک فرایند شناختی است که بر مبنای نظام اخلاقی و ارزش های افراد و همچنین معاشرت و روابط با دیگران شکل می گیرد.
به طور کلی زمانی که شخصی کاری را به صورت عمدی یا تصادفی انجام می دهد که با ارزش ها و اخلاقیات شکل گرفته در ذهنش در تعارض باشد وجدان شروع به فعالیت می کند و احساس پشیمانی و نوعی احساس گناه را به فرد القا می کند.
بنابراین می توان گفت عذاب وجدان احساسی است که معمولا بعد از انجام دادن یک عمل اشتباه یا انجام ندادن یک فعالیت درست که معمولا به ارزش ها و اخلاقیات فرد مربوط می شود؛ بروز می کند. عذاب وجدان هم ذهن و روانتان را درگیر می کند هم به صورت تظاهرات جسمی مانند دل پیچه، تهوع، سردرد و غیره خود را نشان می دهد.
حتما بخوانید: راه مقابله با نا امیدی از زندگی
علت عذاب وجدان چیست
اگرچه با وجدان بودن به عنوان یک ویژگی مثبت شناخته می شود، اما این ویژگی مثبت در بعضی افراد تبدیل به یک حالت بیمار گونه و وسواسی می شود. علت بروز بیش از حد این احساس در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد که در این بخش از مقاله به این علت ها اشاره شده است. علت عذاب وجدان عبارت است از:
۱ اضطراب: افرادی که اضطراب زیادی دارند به احتمال بیشتری اعمال خود را حتی اگر واقعا خالی از مشکل باشند؛ بسیار منفی ارزیابی کرده و احساس عذاب وجدان و پشیمانی می کنند.
۲ دین و باور های مذهبی: دین یک راهگشا برای زندگی بهتر است اما برخی از افراد که به صورت افراطی در دین غرق می شوند گاهی حتی مستحبات دین را گناه می پندارند و با هر اقدامی که به لحاظ شرعی صحیح و به دور از معصیت و گناه است، دچار احساس عذاب وجدان می شوند.
۳ تجربیات دوران کودکی: دوره کودکی و تجربیات آن تاثیرات عمیقی بر انسان می گذارد که حتی تا دوران بزرگسالی و پیری نیز ادامه پیدا می کند. افرادی که کودکی خود را در خانه هایی سپری می کنند که همواره توسط دیگر اعضای خانواده مقصر شناخته می شوند و یا معمولا از ترس تنبیه یا سرزنش مجبور به پنهان کاری در مقابل والدین می شوند؛ احتمالا برای هر موضوع بی اهمیتی، عذاب وجدان های شدیدی را در بزرگسالی خود تجربه خواهند کرد.
بیشتر بخوانید: احساس گناه در کودکی
۴ فرهنگ جامعه: هر جامعه ای فرهنگ و قوانین منحصر به فرد خود را دارد. در جوامعی که فرهنگشان از قوانین سفت و سخت تشکیل شده باشند، بسیاری از امور جزئی گناه تلقی شده و همواره احساس عذاب وجدان را به افراد جامعه القا می کنند. بنابراین از آنجایی که فرهنگ جامعه تان یک بعد شخصیتی تان را تشکیل خواهد داد، هر کاری که مخالف با عرف و فرهنگ جامعه انجام دهید، منجر به احساس عذاب وجدانتان خواهد شد.
۵ فشار اجتماعی: هر چقدر که فردی احساس کند که زیر ذره بین دیگران و اطرافیان قرار دارد بیشتر در مورد اقداماتش احساس عذاب وجدان را تجربه خواهد کرد. فردی که به واسطه مسئولیتی که در قبال دیگران دارد، در مورد کار هایی که انجام می دهد مورد قضاوت آنها قرار می گیرد، به احتمال بیشتری برای اعمالی که انجام می دهد یا در انجامشان کوتاهی می کند مورد بازخواست قرار گرفته و احساس عذاب وجدان خواهد کرد.
۶ افسردگی: افرادی که مبتلا به افسردگی هستند، دیدگاه متفاوتی نسبت به دنیا و اتفاقاتی که در اطرافشان رخ می دهند؛ دارند. به عنوان مثال آن ها هر شکستی را بدون در نظر گرفتن محدودیت های محیطی و شرایط خاص به خودشان نسبت می دهند، شکست ها را پایدار می دانند به این معنی که باور دارند همواره با شکست مواجه خواهند شد و این موضوع هرگز تغییر نخواهد کرد و همچنین از هر اتفاق بد کوچکی در ذهنشان یک فاجعه می سازند. بنابراین، این افراد بیشتر در معرض احساس عذاب وجدان شدید قرار می گیرند.
حتما بخوانید: تست افسردگی بک
راه های جلوگیری از عذاب وجدان چیست
احساس عذاب وجدان همیشه بد نیست و حتی گاهی اوقات واقعا مثمر ثمر است. به این معنی که احساس بد بعد از اشتباه می تواند منجر به تغییرات مثبت در فرد شود، مانند عذر خواهی کردن یا تصمیم گیری های موثر تر و مفید تر در آینده.
بنابراین احساس عذاب وجدان یک هدف بزرگ را دنبال می کند و آن هدف این است که به ما نشان دهد که کجا اشتباه کرده ایم و لازم است از آن درس بگیریم. اما وقتی این احساس عذاب وجدان را بدون دلیل منطقی و مرتبا و با شدت زیاد تجربه می کنیم، این هدف سازنده را از دست خواهد داد. در این حالت احساس عذاب وجدان می تواند باعث مشکلات جسمی و کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس شود.
زندگی کردن با این احساس مداوم که مرتکب اشتباهی شده اید علاوه بر این که بسیار طاقت فرساست، به اضطراب زیادی منجر می شود و در طولانی مدت می تواند آسیب های جدی به شما وارد کند. به همین دلیل لازم است که بدانید که چگونه می توانید از این عذاب وجدان جلوگیری کنید. در این بخش از مقاله راه های جلوگیری از عذاب وجدان را برایتان شرح داده ایم.
به دنبال شواهد برای تایید خود باشید.
به عنوان مثال اگر از بابت این که برای فرزندان و همسرتان به قدر کافی خوب نیستید احساس عذاب وجدان می کنید؛ سعی کنید تمام کار هایی را که مرتبا برای آن ها انجام می دهید را لیست کرده و همراه خود داشته باشید. سپس هر زمانی که احساس عذاب وجدان به سراغتان آمد به لیستی که تهیه کرده اید یک نگاه بیندازید و خود را از این حس رها کنید.
بیشتر بخوانید: روش های افزایش عزت نفس
قدردان خودتان و همه کار هایی که انجام می دهید باشید.
یک دفترچه برای خودتان بردارید و نام آن را دفترچه "قدرشناسی خود" بگذارید. در پایان هر روز حداقل سه کاری را که در آن روز انجام داده اید که به نحوی به صلاح خودتان یا اطرافیانتان بوده است را در آن یادداشت کنید. در آخر هفته آن چه را که نوشته اید بخوانید. این کار به شما کمک می کند تا به جای تمرکز بیش از حد بر اشتباهاتتان، به کار های نیکی که در طول هفته انجام داده اید توجه کنید.
نظر دیگران را بپرسید.
اگر فکر می کنید که به خاطر تصمیم اشتباه شما در شرایط خاصی یک فاجعه به بار آمده است، نظر دیگران را در این باره جویا شوید. شرایط را برایشان شرح دهید و از آن ها بخواهید که بگویند اگر در وضعیت و شرایط شما قرار داشتند چه تصمیمی می گرفتند. در این صورت احتمالا خواهید دید که تصمیم شما به خودی خود مشکلی نداشته و شرایط باعث ایجاد مشکل شده است پس خود را گناهکار نخواهید دانست و احساس عذاب وجدان نخواهید کرد.
همچنین پرسیدن نظر دیگران یک فایده دیگر دارد به عنوان مثال گاهی اوقات شما فکر می کنید که دیگران از شما انتظاراتی دارند که در صورتی که موفق به انجام آن ها نشوید دلشان خواهد شکست. در این شرایط نیز می توانید نظر واقعی آن ها را بپرسید؛ گاهی این وظایف و اقدامات تنها در نظر شما بسیار بزرگ و حیاتی هستند درحالی که برای طرف مقابلتان اهمیت زیادی ندارند؛ پس لازم نیست که از بابت انجام ندادن آن ها احساس عذاب وجدان کنید.
تفکر "سیاه یا سفید" را مهار کنید.
تفکر همه یا هیچ که با عنوان تفکر صفر و یک یا تفکر سیاه و سفید نیز شناخته می شود نوعی از خطاهای شناختی محسوب می شود. اگر فکر می کنید که اگر در نقش خود با عنوان همسر، پدر یا مادر کامل نیستید پس بدترین فرد روی کره زمین به حساب می آیید؛ تفکرتان کاملا سیاه یا سفید است.
این یک باور اشتباه است بنابراین سعی کنید یک رنگ خاکستری را در میان این سیاه و سفید پیدا کنید و دست از کمال گرایی بردارید. به عنوان مثال شاید شما همسر کاملی نباشید و نقص هایی داشته باشید اما برای فرزندانتان یک پدر فوق العاده هستید و یا در شغل و حرفه تان کاملا موفق هستید. این ها نکات مثبتی هستند که برای جلوگیری از عذاب وجدان می توانید بر آن ها تمرکز کنید.
در ادامه بخوانید: انرژی منفی چیست
کلام آخر
عذاب وجدان یک احساس است که همه افراد در طول زندگی خود بار ها آن را تجربه می کنند. این احساس بر پایه ارزش ها و اخلاقیات افراد شکل می گیرد و می تواند از بسیاری از جهات سازنده بوده و باعث رشد و تکامل بشر در جهت صحیح شود.
اما اگر عذاب وجدان به یک حالت وسواس گونه تبدیل شود می تواند تمام زندگی فرد را مختل کرده و به مشکلات روانی و جسمی زیادی منجر شود. بنابراین لازم است که افراد بتوانند این احساس را کنترل کنند تا از آسیب های آن در امان بمانند.
سوالات متداول
1- ✔️ تعریف احساس عذاب وجدان چیست؟
✔️ عذاب وجدان نوعی احساس پشیمانی و گناه بعد از انجام دادن یک کار اشتباه یا انجام ندادن یک کار صحیح است که در مقاله به طور کامل و با جزئیات توضیح داده شده است.
2- ✔️ علت بروز عذاب وجدان چیست؟
✔️ افراد به دلایل متفاوتی به عذاب وجدان دچار می شوند از جمله اضطراب، افسردگی، تجربیات کودکی و دیگر مواردی که در مقاله بیان شده اند.
3- ✔️ راه های جلوگیری از احساس عذاب وجدان چیست؟
✔️ برای جلوگیری از احساس عذاب وجدان راه کار هایی وجود دارد مانند قدردانی از خود، پرسیدن نظر دیگران، دوری از تفکر همه یا هیچ و غیره که در مقاله به تفصیل بیان شده اند.
منبع : عذاب وجدان چیست