مهلت پرداخت دیه، بسته به اینکه جرم موجب دیه، عمد بوده یا شبه عمد و خطای محض، متفاوت است. مهلت پرداخت دیه در جرائم عمدی و ضرب و جرح، یک سال قمری و در خصوص جرائم شبه عمد و خطای محض، به ترتیب، دو سال قمری و سه سال قمری، از زمان وقوع جنایت می باشد. در موارد توافق و مصالحه بر دیه و عدم تعیین مدت زمان، مهلت پرداخت دیه، ظرف یک سال از زمان تراضی بر دیه است.
دیه، جریمه مالی است که قانون گذار، برای مجازات جنایت هایی که بر جان و یا اعضای بدن دیگران وارد شده، در نظر گرفته است. البته، مجازات دیه، زمانی اعمال می شود که به یک دلیل قانونی، امکان قصاص وجود نداشته باشد یا طرفین دعوی، بر گرفتن دیه، به جای قصاص فرد مرتکب، تراضی و توافق نمایند.
قانونگذار، به طور دقیق، میزان دیه انواع آسیب های وارده به اعضای بدن را مشخص کرده است. در مواردی که امکان تعیین مقدار دیه آسیب اعضای بدن، ممکن نباشد، ارش، با نظر پزشکی قانونی، تعیین می شود. همانطور که میزان دیه آسیب هر عضو، در قانون مشخص است، مدت زمان پرداخت دیه نیز مورد توجه قانون گذار بوده که بسته به عمد بودن یا نبودن جرم، شرایط متفاوتی خواهد داشت.
از این رو، در این مقاله، قصد داریم در خصوص مهلت پرداخت دیه در جرائم عمدی و ضرب و جرح، جرائم شبه عمدی و خطای محض توضیح دهیم؛ سپس، مدت زمات پرداخت دیه، در موارد توافق بر دیه را بررسی کنیم. چنانچه پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.
مهلت پرداخت دیه تا چه زمانی است؟
ماده 17 قانون مجازات اسلامی، در تعریف دیه، مقرر می دارد: "دیه، مالی است که در شرع مقدس، برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضا و منافع و یا جنایت عمدی، در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، به موجب قانون، مقرر می شود." بر اساس این ماده، دیه، یکی از انواع مجازات های مورد پیش بینی قانون گذار، در جرائم می باشد که باید توسط مسئول پرداخت دیه، در مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح یا جرایم غیر عمدی، به مجنی علیه یا اولیای دم، داده شود.
برای پاسخ به این پرسش که مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه چه زمانی است؟ باید به قانون مجازات اسلامی، رجوع کرد. قانون مجازات اسلامی، در مواد 488 تا 491، مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه و ترتیب پرداخت دیه را مشخص کرده است. مطابق مواد قانون مجازات اسلامی، مدت زمان پرداخت دیه، بسته به نحوه وقوع جنایت، متفاوت خواهد بود و می تواند یک سال قمری، دو سال قمری یا سه سال قمری، از تاریخ وقوع جنایت باشد. بر اساس قانون، نحوه وقوع جرم، می تواند به یکی از حالت های زیر باشد:
عمد: جرم عمد، جرمی است که مرتکب آن، هم، قصد انجام فعل را داشته و هم، قصد نتیجه؛ یعنی با علم آگاهی و با سوء نیت، اقدام به ارتکاب عمل مجرمانه می نماید.
شبه عمد: هر گاه مرتکب جرم، قصد فعل را داشته باشد اما قصد نتیجه را نداشته باشد، به عبارتی، بدون سوء نیت، مرتکب جنایت شود، جرم شبه عمد خواهد بود.
خطای محض: هر گاه جنایت، در خواب و بیهوشی یا به وسیله شخص صغیر و مجنون واقع شود، خطای محض است. همچنین، زمانی که مرتکب، نه قصد فعل (انجام رفتاری نسبت به مجنی علیه) داشته باشد نه قصد نتیجه، جنایت واقع شده، خطای محض خواهد بود.
در ادامه، به توضیح مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح، شبه عمدی و خطای محض، خواهیم پرداخت.
حتما بخوانید: دیه چیست و در چه مواردی باید پرداخت شود
مهلت پرداخت دیه در جرائم عمد
در قسمت قبل، توضیح دادیم که مدت زمان پرداخت دیه، در قانون مجازات اسلامی، مورد پیش بینی قرار گرفته است و گفتیم که مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح، جرائم شبه عمد و خطای محض، متفاوت می باشد. در این قسمت، قصد داریم در خصوص مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح، صحبت کنیم. برای پاسخ به این پرسش که مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح تا چه زمانی است، باید بین جرم عمدی موجب دیه و جرم عمدی موجب قصاص که می توان، بر گرفتن دیه، بجای قصاص، تراضی کرد، تفکیک قایل شد.
ماده 488 قانون مجازات اسلامی، در خصوص مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه، چنین مقرر می دارد: مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمد موجب دیه، یک سال قمری، از زمان وقوع جنایت خواهد بود، مگر اینکه به نحو دیگری تراضی شده باشد. بر اساس این ماده، مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه، یک سال قمری، از زمان وقوع جنایت است، اما می توان به نحو دیگر نیز تراضی نمود.
مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه، یک سال قمری، از زمان وقوع جنایت است. واریز نکردن دیه، در مهلت قانونی آن، عواقب عدم واریز، نظیر صدور حکم جلب یا توقیف اموال را برای فرد، در پی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: راه های اثبات دیه
مهلت پرداخت دیه در جرائم شبه عمد
در قسمت قبل، در خصوص مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه، توضیح دادیم و گفتیم که مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی، یک سال قمری، از تاریخ وقوع جنایت است. از آنجا که مدت زمان پرداخت دیه، با توجه به اینکه جرم، به صورت عمد، صورت گرفته باشد یا شبه عمد و خطای محض، متفاوت است، در این قسمت، قصد داریم در خصوص مدت زمان پرداخت دیه، در خصوص جرائم شبه عمد، از منظر قانون مجازات اسلامی، توضیح دهیم.
همانند مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه، مدت زمان پرداخت دیه در جرائم شبه عمد نیز در ماده 488 قانون مجازات اسلامی، مورد پیش بینی، قرار گرفته است. ماده 488 قانون مجازات اسلامی، در بند (ب) خود، در خصوص مدت زمان پرداخت دیه جنایات شبه عمد، مقرر می دارد: مدت زمان پرداخت دیه جرائم شبه عمد، دو سال قمری، از زمان وقوع جنایت خواهد بود مگر اینکه طرفین، به نحو دیگری، تراضی نمایند.
همچنین، در ماده 489 قانون مجازات اسلامی، نحوه پرداخت دیه، در جرائم شبه عمد، مشخص شده است. بر اساس ماده 489 قانون مجازات اسلامی، مرتکب جرم شبه عمد منجر به دیه باید، ظرف هر سال، نصف مبلغ دیه را بپردازد و معیار، قیمت زمان پرداخت است، مگر آنکه بر یک مبلغ قطعی، توافق شده باشد.
مدت زمان پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم شبه عمد، دو سال قمری، از زمان وقوع جنایت خواهد بود، مگر اینکه طرفین، به نحو دیگری، تراضی نمایند. واریز نکردن دیه، در مهلت قانونی آن، عواقب عدم واریز، نظیر صدور حکم جلب یا توقیف اموال را برای فرد، در پی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: دیه آسیب منجر به فوت
مهلت پرداخت دیه در خطاء محض
در قسمت های قبل، در خصوص مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه و مدت زمان پرداخت دیه جرائم شبه عمد، توضیح داده و گفتیم که مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه، یک سال قمری و مدت زمان پرداخت دیه در جرائم شبه عمد، دو سال قمری، از تاریخ وقوع جنایت می باشد. در این قسمت، قصد داریم در خصوص مدت زمان پرداخت دیه، در جنایات خطای محض، صحبت کنیم.
همانند مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه، مدت زمان پرداخت دیه جنایات خطاء محض نیز در ماده 488 قانون مجازات اسلامی، مورد پیش بینی قرار گرفته است. بر اساس بند (پ) این ماده، مهلت پرداخت دیه در خطای محض، ظرف سه سال قمری، از تاریخ وقوع جنایت خواهد بود، مگر اینکه به نحو دیگری تراضی شده باشد. واریز نکردن دیه، در مهلت قانونی آن، عواقب عدم واریز، نظیر صدور حکم جلب یا توقیف اموال را برای فرد، در پی خواهد داشت.
همانند نحوه پرداخت دیه جرائم شبه عمد، نحوه پرداخت دیه جرائم خطای محض نیز در ماده 489 قانون مجازات اسلامی، مورد پیش بینی قرار گرفته است. بر اساس ماده 489 قانون مجازات اسلامی، "در جنایت خطای محض، پرداخت کننده، باید ظرف هر سال، یک سوم دیه را بپردازد" و معیار، قیمت زمان پرداخت است، مگر آنکه بر یک مبلغ قطعی، توافق شده باشد.
مهلت پرداخت دیه، در خطاء محض، ظرف سه سال قمری، از تاریخ وقوع جنایت خواهد بود، مگر اینکه به نحو دیگری تراضی شده باشد. واریز نکردن دیه، در مهلت قانونی آن، عواقب عدم واریز، نظیر صدور حکم جلب یا توقیف اموال را برای فرد، در پی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: دیه نفس چیست
توافق در مهلت پرداخت دیه
پس از توضیح در خصوص مهلت پرداخت دیه بعد از رای دادگاه، در جرائم عمدی و ضرب و جرح عمدی موجب دیه و مدت زمان پرداخت دیه در جرائم شبه عمد و خطای محض، در این قسمت، قصد داریم در خصوص مدت زمان پرداخت دیه، در مواردی که طرفین، به جای قصاص، بر دریافت دیه، تراضی و مصالحه می نمایند، صحبت کنیم.
اولیای دم یا قربانی، می توانند با مرتکب جرم، توافق کنند که به جای اجرای مجازات قصاص، در مواردی که مجازات قصاص به عنوان مجازات اصلی در نظر گرفته می شود، دیه به عنوان مجازات جانشین جرم، در نظر گرفته شود. در این صورت، مبلغ دیه و مدت زمان پرداخت دیه، با توافق و تراضی طرفین، مشخص خواهد شد.
سوالی که مطرح می شود، این است که در صورت عدم تعیین مدت زمان پرداخت دیه، توسط طرفین، مهلت پرداخت دیه، چگونه خواهد بود؟ بر اساس ماده 491 قانون مجازات اسلامی، چنانچه اولیای دم یا مجنی علیه، هنگام تراضی بر دریافت دیه، به جای اجرای مجازات قصاص، مدت زمان پرداخت دیه را مشخص نکنند، مدت زمان پرداخت دیه، توسط مرتکب جرم، یک سال از تاریخ تراضی خواهد بود.
در صورت عدم تعیین مدت، هنگام توافق بر دریافت دیه به جای قصاص، مدت زمان پرداخت دیه، توسط مرتکب جرم، یک سال از تاریخ تراضی خواهد بود. واریز نکردن دیه، در مهلت قانونی آن، عواقب عدم واریز، نظیر صدور حکم جلب یا توقیف اموال را برای فرد، در پی خواهد داشت.
در ادامه بخوانید: تغلیظ دیه چیست
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مهلت پرداخت دیه در کانال تلگرام حقوق کیفری عض شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مهلت پرداخت دیه پاسخ دهند.
سوالات متداول
1- مهلت پرداخت دیه در قانون چقدر است؟
مهلت پرداخت دیه بر اساس قانون مجازات اسلامی بسته به اینکه جرم عمد باشد یا شبه عمد و خطای محض متفاوت است که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.
2- مهلت پرداخت دیه در جرایم عمدی موجب دیه چقدر است؟
مهلت پرداخت دیه در جرایم عمدی موجب دیه یک سال قمری از تاریخ وقوع جرم است مگر اینکه اصحاب دعوی طور دیگری تراضی کرده باشند که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.
3- مهلت پرداخت دیه در جرایم شبه عمد چقدر است؟
مهلت پرداخت دیه در جرایم شبه عمد بر اساس قانون ظرف دو سال قمری از تاریخ وقوع جرم است که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.
منبع : مدت زمان پرداخت دیه