همچنان که در بیان نورانی امام صادق(ع) تصریح شده است حفظ اخلاص عمل از انجام دادن آن سخت تر می باشد. در روایت دیگری نقل شده است که فردی سؤال کرد: « مَا اَلإِبْقَاءُ عَلَی اَلْعَمَلِ؛ نگهداری از عمل چیست؟» آن حضرت(ع) در قالب یک تمثیل فرمودند: « یَصِلُ اَلرَّجُلُ بِصِلَةٍ وَ یُنْفِقُ نَفَقَةً لِلَّهِ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ فَکُتِبَ لَهُ سِرّاً ثُمَّ یَذْکُرُهَا وَ تُمْحَی فَتُکْتَبُ لَهُ عَلاَنِیَةً ثُمَّ یَذْکُرُهَا فَتُمْحَی وَ تُکْتَبُ لَهُ رِیَاءً؛ مردی صله‌ای می‌کند و خرجی در راه خدای یگانه و بی‌شریک می‌نماید و ثواب کار خیر در نهانی برای او نوشته می‌شود، سپس آن را یاد آوری می‌کند از دفتر کار خیر نهانی، محو می‌شود و در دفتر کار خیر عیانی نوشته می‌شود و باز آن را اظهار می‌کند آن عمل از دفتر او پاک شده و یک عملِ ریاء و خودنمائی برای او نوشته می‌شود.»( اصول کافی ، ج۲، ص۲۹۶) اگرچه به این عمل از نظر اخلاقی سُمْعَه (رساندن خبر عمل خوب خود به گوش دیگران) گفته می شود ولی چون مانند ریا فاقد قصد قربت است، به معنای عام آن محسوب می‌شود و موجب بطلان عمل می گردد.
بنابر این احسن الاعمال، کاری است که خالص برای خدا باشد و انجام دهنده، انتظار جزای مادی (پاداش نقدی یا معوض) و معنوی (تقدیر و تشکر) نداشته باشد آن چنان که در بیان نورانی قرآن، از زبان حضرت علی (ع) و خانواده اش در قضیه احسان به مسکین و یتیم و اسیر نقل شده است:« وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی حُبِّهِ مِسْکِینًا وَ یَتِیمًا وَ أَسِیرًا* إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لانُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَ لاشُکُورًا؛ و غذای [خود] را با اینکه به آن علاقه [و نیاز] دارند به مسکین و یتیم و اسیر می دهند.[و می گویند] ما شما را برای خدا اطعام می کنیم و هیچ پاداش و تشکری از شما نمی خواهیم.»(سوره دهر، آیات 9-8)
رسیدن عمل به درجه نیکوترین اعمال جزو خواسته هایی است که امام زین العابدین(ع) در آغاز دعای مکارم اخلاق از خدا می خواهد: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ بَلِّغْ بِإِیمَانِی أَکْمَلَ الإِیمَانِ وَ اجْعَلْ یَقِینِی أَفْضَلَ الْیَقِینِ وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَی أَحْسَنِ النِّیَّاتِ وَ بِعَمَلِی إِلَی أَحْسَنِ الاَعْمَال؛ بار خدایا! بر محمد و آل محمد درود فرست و ایمان من را به پایه کامل‌ترین ایمان برسان و یقین و باور من را برترین باورها قرار ده و نیت من را به بهترین و زیباترین نیتها پایان ده و عمل و کارکرد من را به پسندیده‌ترین کارها و عملکردها ختم بفرمای...»