بیماری ایدز (AIDS) یک نوع بیماری ویروسی است که از طریق ورود ویروس نقص ایمنی (HIV) به بدن ایجاد می‌شود. این ویروس دستگاه ایمنی بدن را موردحمله قرار می‌دهد و باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن خواهد شد. بیماری معمولاً دارای سه مرحله عفونت حاد، دوره نهفتگی و سندرم نقص ایمنی اکتسابی است. هرکدام از این مراحل دارای علائم و نشانه‌های خود هست. ویروس ایدز از سه طریق تماس جنسی، قرار گرفتن در معرض خون یا بافت آلوده و از طریق مادر به فرزند در دوران بارداری، زایمان یا تغذیه با شیر مادر انتقال پیدا می‌کند. تشخیص این بیماری پس از بروز علائم و نشانه‌های بیماری از طریق آزمایش انجام می‌شود. آزمایش ایدز معمولاً به همه افرادی که در معرض خطر قرار دارند توصیه می‌گردد. رعایت برخی اصول بهداشتی به جهت پیشگیری از ابتلا به این بیماری در کاهش خطر ابتلا تأثیرگذار خواهد بود. با توجه به اینکه تاکنون هیچ نوع درمان و یا واکسنی برای این بیماری ساخته نشده است رعایت اصول بهداشتی امری لازم و ضروری است.
راههای انتقال ایدز
راههای انتقال ویروس HIV موارد زیر میباشند :
باید یادآور شد که هیچ‌گونه خطر انتقال ویروس از طریق مدفوع، ترشحات بینی، بزاق، خلط، عرق، اشک، ادرار، یا استفراغ وجود ندارد مگر اینکه با خون‌آلوده شده باشند.
تماس جنسی
شایع‌ترین حالت انتقال HIV تماس جنسی با فرد آلوده است. این‌گونه انتقال در هرگونه رابطه جنسی (زن ـ زن، مرد ـ مرد و زن ـ مرد) دیده‌شده است. معمولاً خطر انتقال از مقاربت بیشتر است. خطر ابتلا از طریق سایر روشها مانند آمیزش جنسی دهانی بسیار کمتر است اما صفر نیست.
خون
دومین عامل شایع انتقال ویروس HIV از طریق خون و فرآورده‌های خونی است. در اکثر مواقع انتقال اچ آی وی از طریق استفاده از سرنگ مشترک در معتادان به مواد مخدر تزریق نظیر هروئین اتفاق می‌افتد. حتی زخم در اثر فرورفتن سرسوزن، انتقال خون یا فرآورده‌های خونی آلوده یا تزریق‌هایی که با استفاده از تجهیزات پزشکی استریل نشده انجام می‌شود نیز عامل انتقال این بیماری است.
مادر به فرزند
انتقال HIV از مادر به فرزند در اکثر موارد در دوران بارداری، هنگام زایمان یا از راه شیر مادر انجام می‌شود. این راه سومین راه شایع انتقال اچ آی وی در دنیا محسوب می‌گردد.
اعتیاد تزریقی
خطر قرار گرفتن در معرض اچ آی وی در افرادی که مواد تزریق می‌کنند، بسیار بالاست. استفاده از وسایل تزریق مشترک ضدعفونی نشده، خطر انتقال ویروس‌هایی مانند اچ آی وی و هپاتیت C که از طریق خون منتقل می‌شوند را به‌شدت افزایش می‌دهد. سوزن، سرنگ و وسایل تزریق مشترک آلوده، سه برابر بیشتر از رابطه جنسی اچ آی وی را انتقال می‌دهند. ضدعفونی کردن وسایل تزریق بعد از هر بار استفاده، خطر انتقال را پایین آورده اما آن را کاملاً از بین نمی‌برد.
خال‌کوبی/ سوراخ کردن
هر چیزی که باعث ورود خون یک فرد دیگر به جریان خون شما شود خطرناک است. اگر ابزارها استریل نشوند، درصورتی‌که فرد قبلی که از آن‌ها استفاده کرده است به اچ آی وی مبتلا بوده باشد، خطر انتقال اچ آی وی به فرد بعدی از طریق خال‌کوبی و سوراخ کردن وجود دارد.
مراحل و علائم ایدز
عفونت ویروسی HIV در سه مرحله اتفاق می‌افتد که بدون انجام درمان، در طول زمان بدتر خواهد شد و درنهایت سیستم ایمنی بدن را از بین می‌برد.
مرحله اول: عفونت حاد
اکثر مردم وقتی آلوده به ویروس HIV می‌شوند به‌سرعت متوجه نمی‌شوند، اما کمی بعد ممکن است علائمی را نشان دهد این‌زمانی است که سیستم ایمنی بدن شما مبارزه می‌کند، معمولاً در عرض 2 تا 6 هفته پس‌ازاینکه ویروس را گرفتید. علائم مرحله اول ویروس :
سردرد
اسهال
تهوع و استفراغ
خستگی
درد ماهیچه‌ها
گلودرد
تورم غدد لنفاوی
جوش یا بثورات قرمز که خارش ندارد، معمولاً بر روی تنه هستند
تب
مرحله دوم: عفونت مزمن
بعدازاینکه سیستم ایمنی نبرد با HIV را از دست می‌دهد و می‌بازد، نشانه‌های ایدز از بین می‌رود؛ پزشکان این را دوره نامنظم یا بالینی پنهان می‌نامند. اکثر افراد نشانه‌هایی را نمی‌بینید یا احساس نمی‌کنند و شما ممکن است متوجه نشوید که آلوده‌شده‌اید و می‌توانید HIV را به دیگران منتقل کنید. این مرحله می‌تواند 10 سال یا بیشتر طول بکشد. در طی این مدت، HIV بدون درمان، سلول‌های td-cd4 را نابود می‌کند و سیستم ایمنی بدن شمارا از بین می‌برد.
مرحله سوم: ایدز
ایدز مرحله پیشرفته عفونت ویروسی HIV است؛ این معمولاً زمانی است که تعداد سلول‌های t-cell cd4 کمتر از 200 باشد. اگر شما نمی‌دانستید که قبلاً به HIV آلوده‌شده‌اید، ممکن است بعد از برخی از این علائم، متوجه اش شوید. علائم مرحله سوم ویروس HIV
خستگی تمام‌وقت
تورم گره‌های لنفاوی گردن یا کشاله ران
تبی که بیش از 10 روز طول بکشد
عرق شبانه
کاهش وزن نامشخص
لکه‌های قرمز روی پوست شما که از بین نمی‌روند
تنگی نفس
اسهال شدید و طولانی‌مدت
عفونت‌های مخمری دردهان، گلو و واژن
کبودی یا خونریزی که دلیلش را نمی‌دانید
افراد مبتلابه ایدز که دارو مصرف نمی‌کنند فقط حدود 3 سال زنده می‌مانند، حتی اگر آن‌ها عفونت خطرناکی بگیرند اما با درمان مناسب و یک شیوه زندگی سالم، می‌توانید یک زندگی طولانی‌مدتی داشته باشید.
علائم ایدز در مردان و زنان
از مهم‌ترین علائم ایدز در مردان: راش بدن، تب، گلودرد، سردرد شدید، خستگی، تورم غدد لنفاوی، زخم دردهان و یا بر اندام‌های جنسی، دردهای عضلانی، احساس درد تمامی اعضای بدن، تهوع و استفراغ، تعریق شبانه. معمولاً مردانی که در مراحل آخر نفوذ ویروس HIV و ابتلا به بیماری ایدز هستند علائم بیماری سرماخوردگی ازجمله سردرد، گلودرد، عفونت‌های قارچی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال مداوم، خستگی مزمن، کاهش وزن سریع، سرفه و تنگی نفس، تب مزمن، لرزه، تعریق بدن، خارش، زخم، آفت دردناک دردهان یا بینی، تورم غدد لنفاوی در زیر بغل، کشاله ران یا گردن، از دست دادن حافظه، سردرگمی و اختلالات عصبی را از خود نشان می‌دهند و درصورتی‌که عدم اقدام اورژانسی برای کنترل بیماری، امید به زندگی چندانی ندارند.
علائم ایدز در زنان: HIV در زنان به روش‌های متفاوتی در هر فرد تأثیر می‌گذارد. اگر شما یک زن مبتلابه HIV هستید، ممکن است تغییراتی درسیکل قاعدگی شما ایجاد شود یا عوارض جانبی متفاوتی از مردان نسبت به داروهای اچ آی وی داشته باشید. اچ آی وی همچنین می‌تواند مشکلات بهداشتی دیگری را برای زنان، ایجاد کند. علائم اچ آی وی و بعضی از عفونت‌های منتقله از راه جنسی شامل
تب‌خال ناحیه تناسلی:
شیوع تب‌خال در افراد مبتلابه HIV می‌تواند طولانی‌تر و بیشتر اتفاق بیفتد و ممکن است شدیدتر و دردناک‌تر باشد. اگر تعداد سلول‌های CD4 فرد کم باشد، زخم‌ها ممکن است بدتر شوند
ترشحات واژن
ترشحات واژن که به‌طورمعمول باعث خارش و سوزش در ناحیه تناسلی می‌شوند. جزء عفونت‌های شایع واژن هستند و به‌راحتی در اکثر زنان درمان می‌شود، اما در زنان مبتلابه HIV می‌تواند بیشتر اتفاق بیفتد.
اچ آی وی و چرخه قاعدگی
فرد مبتلا ممکن است خونریزی‌های سبک‌تر یا سنگین‌تر، دوره‌های ازدست‌رفته و سندرم شدید قبل از قاعدگی (PMS) را داشته باشید.
سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم سرطانی است که در گردن رحم، از قسمت پایین‌تر و باریک رحم شروع می‌شود. یکی از مواردی که باعث پیشرفت سرطان دهانه می‌شود ابتلا به ایدز است.
آزمایش تشخیص ایدز
تشخیص عفونت اچ آی وی، در بیشتر موارد از راه شناسایی آنتی‌بادی ویروس صورت می‌پذیرد. به‌طورمعمول از تست‌های آزمایشگاهی که حساسیت بالایی برای شناسایی بیماران دارند، استفاده می‌شود؛ یعنی تست‌هایی که بتوانند فرد آلوده را به‌درستی، به‌عنوان فرد اچ آی وی مثبت شناسایی کنند. به این تست‌ها، تست‌های غربالگری می‌گوییم. دو روش اصلی برای تشخیص اچ آی وی وجود دارد:
تست‌های آنتی‌بادی مانند الایزا، تست‌های سریع، وسترن بلات و ریپا
تست‌های شناسایی ویروس مانند تست آنتی‌ژن اچ آی وی، پی سی آر و کشت ویروس
تست‌های آنتی‌بادی
آنتی‌بادی‌های علیه ویروس اچ آی وی را شناسایی می‌کنند و قادر به کشف مستقیم ویروس نیستند. با ورود ویروس به بدن، سیستم ایمنی فرد با تولید آنتی‌بادی در مقابل عفونت اچ آی وی واکنش نشان می‌دهد. از وجود این آنتی‌بادی‌ها برای شناسایی عفونت اچ آی وی استفاده می‌شود.
تست‌های شناسایی ویروس
برخلاف تست‌های آنتی‌بادی، تست‌های ویروس‌شناسی، عفونت اچ آی وی را با شناسایی مستقیم ویروس، تشخیص می‌دهند. این تست‌ها شامل تست شناسایی آنتی‌ژن ویروس، تست‌های مبتنی بر اسیدهای نوکلئیک و کشت ویروس هست. این تست‌ها به دلیل پیچیدگی و هزینه‌ی بالا، به‌ندرت مورداستفاده قرار می‌گیرند.
تست های HIV چقدر دقیق هستند؟
به طور کلی، آزمایش های فعلی HIV بسیار دقیق هستند. نتایج آزمایش منفی بیش از 99.9 درصد دقت دارند. دقت تست HIV به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
نوع آزمایش مورد استفاده
چقدر زود یک فرد پس از قرار گرفتن در معرض HIV آزمایش می شود
چگونه بدن یک فرد به HIV پاسخ می دهد
هنگامی که یک فرد برای اولین بار به HIV مبتلا می شود، عفونت حاد در نظر گرفته می شود. در مرحله حاد، تشخیص آن دشوار است. با گذشت زمان، مزمن می شود و تشخیص آن با آزمایش آسان تر می شود.
راههای پیشگیری از ایدز
راههای پیشگیری مرتبط با روابط جنسی:
ویروس عامل ایدز در ترشحات آلت تناسلی مرد قبل از انزال، مایع منی و ترشحات دستگاه تناسلی زنانه وجود دارد و در هنگام تماس جنسی منتقل می‌شود. به‌علاوه، خطر انتقال در تماس جنسی مقعدی بسیار بیشتر از سایر انواع تماس‌های جنسی است، همین‌طور هر فردی که با افراد مختلفی رابطه جنسی برقرار کند درخطر بسیار بالاتری از ابتلا به ایدز قرار می‌گیرد. توصیه‌شده است که هرگونه رابطه جنسی خصوصاً در افرادی که مشکوک به ابتلا به عفونت HIV، رفتارهای جنسی پرخطر (تعداد شرکای جنسی) هستند، از ابتدا تا انتها با استفاده از کاندوم انجام شود.
راههای پیشگیری غیر مرتبط با روابط جنسی
هرگونه تزریق باید با وسایل تزریق استریل(سرنگ و سوزن، قاشق، فیلتر و ...) حتماً انجام شود.
هرگز نبایستی دوباره از سوزن‌هایی که قبلاً برای خال‌کوبی و سوراخ کردن گوش و ... توسط دیگران مصرف‌شده است استفاده شود.
هیچ‌گاه نباید از تیغ اصلاح دیگران استفاده کرد. حتماً باید در هنگام مراجعه به آرایشگاه از اینکه تیغ اصلاح قبلاً استفاده‌نشده مطمئن شد.
حتماً باید برای اقدامات پزشکی و دندانپزشکی به بهداری یا مراکز بهداشت و درمان مراجعه شود.
تغذیه سالم و مناسب می‌تواند در تقویت سیستم دفاعی بدن افراد مبتلابه ایدز، پیشگیری از ابتلا به مشکلات ناشی از این بیماری و تسریع در بهبودی کمک کند. برای داشتن این تغذیه سالم و مناسب بهتر است تحت نظر متخصص تغذیه بود تا برنامه غذایی اصولی و درست ارائه دهد.