سلطان ابراهیم کجاست؟

✅ مقابر و آرامگاه ها، یکی از اشکال معماری است، که از دیرباز تاکنون، در ارتباط با آیین و اعتقادات مردم هردوره و هر منطقه بوده است.

✅در ایران دوره ی اسلامی، بناهای آرامگاهی و مذهبی بسیاری وجود دارند که به عنوان امامزاده، مورد زیارت عموم واقع شده اند.

✅ اما در برخی موارد، این گونه بناها، مدفن شخص صوفی یا عالم بزرگی است که مورد احترام مردم هستند.

✅بناهای ساخته شده بر روی مدفن این بزرگان، دارای ساختار معماری و ویژگی هایی است، که حکایت از یک خانقاه دارد.

✅ در استان فارس، تعدادی آرامگاه از این نوع وجود دارد، که اکثرا مربوط به قرون میانه ی اسلامی بوده و عملکرد خانقاهی داشته اند.

✅امامزاده شهداء (سلطان ابراهیم) خرم بید استان فارس، از جمله ی آن هاست که دارای سبک معماری و تزییناتی مشابه آثار معماری ایلخانی و تیموری است؛ اما به جهت عدم وجود شواهدی درخصوص تاریخ ساخت؛ قدمت و عملکرد بنا، ناشناخته مانده است.

✅ در ایران دوره ی اسلامی، شاهد شکل گیری بقعه ها و آرامگاه های بسیاری هستیم ، که گاها پیش از شکل گیری، محل بحث و درس و سکونت عالمان و بزرگان دینی بوده و پس از گذشت دوره ی حیاتشان، مدفن ایشان گردیده است.

✅این بناهای آرامگاهی، علاوه بر اهمیت ساختار معماری و تزیینات، مورد احترام مریدان و معتقدان و مردم منطقه واقع شده و به مرور زمان به عنوان امامزاده، مورد زیارت قرار گرفته اند.

✅در استان فارس، بناهای آرامگاهی بسیاری از این نوع وجود دارد که دارای عملکرد خانقاهی بوده و اکثرا مربوط به قرون میانه ی اسلامی هستند.

✅امامزاده داوود خرقه فیروزآباد، بقعه ی شیخ خلیفه جهرم، بقعه ی شیخ محمد ځنج و امامزاده شاه میرحمزه بوانات از آن جمله اند، که با وجود شناسایی و معرفی برخی از آنها، توسط باستان شناسان و محققان، برخی دیگر هنوز ناشناخته مانده اند.

بیشتر بخوانید : تنگاب فیروزآباد و هرآنچه باید بدانید

✅امامزاده شهداء (بقعه ی سلطان ابراهیم ) خرم بید، یکی از این مجموعه های آرامگاهی است، که علاوه بر ساختار معماری و تزییناتش – که در نگاه نخست، آثار معماری اواخر دوره ی ایلخانی و دوره ی تیموری را به خاطر می آورد.

✅ با توجه به موقعیتش، به نظر می رسد یک خانقاه بوده است؛ اما به جهت عدم وجود آثار و شواهدی که نشان دهنده ی تاریخ ساخت آن باشد، قدمت و عملکرد آن، همچنان ناشناخته مانده است.

✅ بنای امامزاده شهداء منسوب به سلطان ابراهیم، در فهرست آثار ملی به شماره ی ۱۹۳۳ به ثبت رسیده است.

✅ ساختمان این امامزاده از لحاظ تاریخی، معماری و مذهبی به عنوان یکی از شاهکارهای معماری دوران اسلامی در استان فارس، مشابه برخی از آثار اواخر قرون میانه ی اسلامی به ویژه قرون ۸-۹ ه. ق. است.

✅قرارگیری مجموعه ی امامزاده شهداء در مسیر یکی از شاهراه های ارتباطی اصفهان – شیراز، همچنین وجود چهارطاقی ها و قبرستان مجاور آن، همگی نشانگر مرکزیت و اعتبار سیاسی و مذهبی این منطقه، در دوران مختلف تاریخی بوده است.

موقعیت جغرافیایی بنا:

شهرستان صفاشهر، از شهرهای شمالی استان فارس و در اقلیم سرد استان واقع شده و شامل دو قسمت خرمی و ده بید است، که مجموعه امامزاده شهداء ، در ۴ کیلومتری جنوب شهرستان، بخش خرمی و ۵ کیلومتری شمال روستای قاضیان و تفرجگاه قصر یعقوب، به فاصله ی ۱۲ کیلومتری جنوب غرب جاده ی شیراز اصفهان، در چشم انداز سمت چپ جاده، قرار دارد.

✅نقشه و ساختار بنا: به طور کلی، بنا متشکل از دو بخش مرکزی و بخش های جانبی است. به نظر می رسد بخش مرکزی بناء شامل تالار گنبدداری بوده که تخریب گردیده و ایوان های کنونی، در حکم صفه یا شاه نشین های این تالار سرپوشیده، یک فضای چلیپایی را تشکیل می داده اند.

✅ امامزاده شهداء یا بقعه سلطان ابراهیم خرم بید، خانقاهی مربوط به اواسط قرن هشتم تا اواخر قرن نهم هجری قمری به شمار می آمده و در زمان خود، محل زندگی، تدریس و عبادت شیخ صوفی به نام «سلطان ابراهیم، بوده است.

بیشتر بخوانید : کلیسای زور و هر آنچه راجب به آن باید بدانید.

✅موقعیت بنا و عملکرد فضاهای آن نیز نشان دهنده ی آن ست که مکانی برای مسافران و رهگذران بوده است؛ اما در قرون دهم و یازدهم هجری قمری در پی سیاست های مذهبی حکومت صفویه، یعنی قدرت گرفتن عالمان شیعی و گرایش پادشاهان صفوی به پیامبر و امامان شیعه و آزار و اذیت نسبت به فرقه های متعدد صوفیه مریدان و ساکنین این خانقاه نیز، آنجا را ترک گفته و بنای امامزاده متروک شد.

✅تعدادی از منابع، قدمت این اثر را به دوران حکومتی تیموریان و آق قویونلوها رسانیده اند که در این باره نیز، تردیدهایی وجود داشت؛ از سوی دیگر، نقش پررنگ معماران شیرازی در آثار قرن نهم هجری قمری ذهن را به کشف بناهایی از این دوره در منطقه ی فارس معطوف ساخت.

✅با بررسی میدانی و مطالعاتی صورت گرفته بر روی سازه و تزیینات بنا، عناصر معماری و تزیینات آن شامل: مقرنس، معرق، فرم طاقگان و کتیبه ها، سبک معماری آذری را یادآور شد، که با مقایسه و مطابقت، با بناهای قرون هشتم و نهم هجری قمری در منطقه ی فارس و استان های یزد و کرمان و اصفهان، قدمت این اثر ارزشمند مشخص و به دوره ی حکومتی تیموری – ترکمانان منسوب گردید.

منابع :

امامزاده شهداء (سلطان ابراهیم) خرمّی، ده بید فارس؛ خانقاهی از عصر ایلخانی-تیموری، اکرم ابراهیم زاده، احمد صالحی خاکی