پرخاشگری بخش جدا نشدنی از روند طبیعی بزرگ شدن است که بیشتر در سنین پیش از دبستان رواج دارد. اما اگر در همین سنین کودکان آن را کنترل نکنند، تبدیل به عادت رفتاری او می شود و مزاحمت های زیادی در ارتباطات اجتماعی و عاطفی ایجاد می کند. کودکان باید یاد بگیرند برای رسیدن به خواسته ها یا نشان دادن عواطف شان رفتار دیگری را جایگزین تندخویی کنند اما باید دانست آن ها به تنهایی نمی توانند از پس آن برآیند و برای بدست آوردن توانایی کنترل پرخاشگری به کمک فعال والدین نیاز اساسی دارند.
قبل از سن 3 سالگی:
معمولا پرخاشگری کودکان به دلیل تحریک آن ها به پرخاشگری صورت می گیرد و نه تمایل آن ها به این رفتار. کودکان در لحظه زندگی می کنند و زمان برای آن ها به معنی همین الان است. وقتی چیزی می خواهند، کودک از حال خود فقط این را می داند که آن را در همین لحظه می خواهد و اگر موفق نشود تند خویی نشان می دهد.
کودکان در این سن به خوبی یاد می گیرند با تند خویی می توانند جلب توجه کنند و رفتارهای دیگران هنگام پرخاشگری را تقلید می کنند. واژه “نه” کلمه ای است که کودک برای نشان دادن استقلال خود با تاکید از آن استفاده می کند. پرخاشگری فیزیکی مثل گاز گرفتن، زدن یا هل دادن بین 2 تا 3 سالگی بیشتر می شود اما حدود 3 سالگی به تدریج افت می کند.
از 3 سالگی به بعد:
از این سن به بعد کودکان باهوش تر و حسابگر تر عمل می کنند. مثلا حالا آنها نظرات قاطعی درباره بازی های مورد علاقه شان، کسانی که دوست دارند با آنها همبازی شوند یا موضوعات بازی هایشان دارند. در این سن آنها در استفاده از زبان گفتاری مسلط تر هستند و می توانند برای رسیدن به خواسته هایشان با والدین، دوستان و مراقبینشان مذاکره کنند. همچنین کودک به مرور زمان و بر اثر تجربه یاد گرفته می تواند برای بدست آوردن خواسته هایش کلمات زشت بکار برد، به بعضی افراد توهین کند و آن ها را تهدید یا مسخره کند اما از نتایج خوب و بد این رفتارها که در گذشته انجام شده نیز آگاه است، به همین دلیل با یاد آوری این که با رفتارهای مناسب توانسته به خواسته هایش برسد، به تدریج رفتار پرخاشگرانه او کمتر می شود و به تدریج و غیر مستقیم یاد می گیرد رفتار سازگارانه تری برای رسیدن به اهدافش در پیش بگیرد.
کودکان در این سن به خوبی یاد می گیرند با تند خویی می توانند جلب توجه کنند و رفتارهای دیگران هنگام پرخاشگری را تقلید می کنند. واژه “نه” کلمه ای است که کودک برای نشان دادن استقلال خود با تاکید از آن استفاده می کند.
دلایل رایج برای رفتار پرخاشگرانه کودکان :
بد نیست به برخی از دلایل پرخاشگری کودکان، که انعکاس رفتار ما والدین هست نگاهی بیندازیم:
به اندازه کافی به کودک توجه نمی شود یا نیازهای عاطفی او در نظر گرفته نمی شود. بنابراین او هم کمتر مستعد اهمیت دادن به نگرانی های دیگران است.
نمی خواهد چیزی هایش را تقسیم کند. مثلا دختربچه ای که تازه به خرید عروسک رفته، به هیچ عنوان اسباب بازیش را به کسی قرض نمی دهد.
او به طور مکرر شاهد دعواهای خانوادگی است و فکر می کند پرخاشگری عکس العمل عادی است.
او نگران است. وقایعی مثل تولد نوزاد جدید، طلاق پدر و مادر، دعوای مکرر بین اطرافیان، بیماری و یا مرگ کسی می تواند دلایل نگرانی های کودک باشد. در این مواقع کودک سعی می کند خودش را با تغییرات تطبیق دهد و این باعث خستگی و حساس شدن او می شود.
کودک بیش از حد تحریک یا هیجان زده شده، مثلا بعد از بازی های پر تحرک و پر سر و صدا یا بعد از یک جشن تولد پر هیاهو. در این مواقع کودک نیاز دارد تنها باشد، آرامش خود را باز یابد و استراحت کند تا هیجاناتش آرام گیرد.
کودک به طور مکرر یا به شدت تنبیه می شود، که موجب الگو برداری و بالا رفتن میل به پرخاشگری در او می شود.
هنگامی که پرخاشگری می کند به خواسته هایش می رسد، کودک شاهد بوده است به رفتارهای تندخویانه او توجه می شود و از این طریق می تواند به خواسته اش برسد.
در مقابل پرخاشگری کودکان چگونه وارد عمل شویم؟
بسیاری از کودکان برای آن که یاد بگیرند رفتار پرخاشگرانه خود را مهار کنند باید توجه زیادی از طرف والدین یا مراقبین خود بگیرند. صبور باشید، زمان زیادی طول می کشد تا فرزندتان بفهمد چه رفتارهایی قابل قبول و چه رفتارهایی قابل قبول نیستند:
آرامش خود را حفظ کنید و قاطع باشید: حتی اگر دشوار است. به کودک حمله فیزیکی و گفتاری نکنید.
سعی کنید دلیل پرخاشگری او را بفهمید: آیا می خواهد با تند خویی استقلال خود را نشان دهد؟ آیا عکس العمل برای نشان دادن عصبانیتش است؟ تند خویی می کند چون کودکان اطراف او پرخاشگری می کنند؟ پرخاشگری می کند چون شاهد پرخاشگری اطرافیان بزرگسال بوده ؟ یا …
به کودک کمک کنید تا احساساتش را بیان کند، احساسات کودک را با کلماتی که می شناسد بیان کنید، مثلا ” شاید خسته ای” ،” شاید ناراحتی” ، ” شاید دلت می خواست” یا … . همین برخورد صمیمانه پرخاشگری بسیاری از کودکان را کاهش می دهد.
سعی کنید احساس او را توصیف کنید، مثلا بگویید :”انگار از این که اجازه ندادم چیزی که دلت می خواست را بخوری عصبانی هستی”. در این لحظات کودک نیاز دارد که بداند کسی او را می فهمد.
به او اطمینان دهید رفتار پرخاشگرانه او برای هیچکس خوشایند نیست، مثلا کسی به این رفتار نمی خندد.
قانون وضع کنید، مثلا: “ما به دیگران آسیب نمی رسونیم حتی اگر دیگران ما را عصبانی کرده باشند”. کودکان باید یاد بگیرند اجازه ندارند در شرایطی که عصبانی هستند به دوستان و افراد دیگر آسیب نرسانند.
برای آنکه کودک عواقب پرخاشگری را یاد بگیرد رفتار متناسبی با تند خویی او داشته باشیدکه با توضیح مختصر همراه باشد و او را آماده اصلاح رفتارش کند مثلا دلداری دادن دوستی که او را ناراحت کرده، یا او را در مکانی خنثی مثل صندلی یا روی پله بنشانید، یک دقیقه برای هر سال از سن او ( 2 سال، 2 دقیقه).
کودک را نوازش کنید، البته هنگامی که همه چیز آرام شد و کودک آنچه را که باید انجام داد.
منبع : اختاپوس