چاقی کودک معضلی بسیار جدی و غیرقابل چشم‌پوشی‌ست. این مسئله در کودکان و نوجوانان در سال‌های اخیر به فراوانی دیده می‌شود و گفته می‌شود چیزی در حدود یک سوم کودکان اضافه وزن دارند. این درست است که کودکان با مشکلات مشابهی با بزرگسالان در خصوص اضافه وزن مواجه نیستند، اما این معضل خطرات کمی نیز برایشان ندارد. به ویژه این‌که چاقی می‌تواند کودکان را راهی آینده‌ای پر از بیماری‌های مختلف قلبی، دیابت و سختی‌های یک زندگی ناسالم کند. به همین خاطر خیلی از والدین نمی دانند اضافه وزن فرزندشان طبیعی است یا نیاز به اقدامات اساسی برای جلوگیری از آسیب های آن نیاز است؟
اهمیت این موضوع ما را بر آن داشته است تا در این مطلب به طور دقیق و کاملاً مفصل به این مسئله، علائم، عوارض و نکات مهم در رفع آن بپردازیم:
چرا باید نگرانی چاقی کودک باشیم
گاهی والدین تصور می‌کنند که چاقی در کودک مسئله‌ای جدی نیست و به مرور زمان و پس از رشد و رسیدن کودک به سن بلوغ از بین خواهد رفت. اما لزوماً این‌طور نیست و کودک شما هم در زمان کودکی و هم در آینده می‌تواند به واسطه چاقی و اضافه وزن با مشکلاتی مواجه خواهد شد.
در حقیقت می‌توان گفت چاقی کودک یک بیماری کاملاً جدی تلقی می‌شود و زمانی می گوییم که کودک اضافه وزن دارد که وزنش به تناسب سن و قدش بالاتر از حد معمولی باشد. بسیاری از کودکانی که چاق هستند، با اضافه وزن وارد بزرگسالی می‌شوند. به ویژه اگر یکی از والدین آن‌ها چاق باشد. چاقی همچنین می‌تواند سبب پایین آمدن اعتماد به نفس کودک او و حتی افسردگی شود. همچنین این شرایط می‌تواند کودک را دچار معضلاتی جدی همچون کلسترول بالا، دیابت، فشار خون و … در آینده یا حتی حال کند.
تشخیص چاقی کودک
توجه کنید که لزوماً چند کیلو بیشتر بودن وزن کودک از حد طبیعی به معنای چاقی وی نیست. گاهی استخوان‌بندی و ساختار فیزیکی کودک می‌تواند به گونه‌ای باشد که شما به اشتباه تصور کنید که وی دچار چاقی است. همچنین نگهداری چربی در بخش‌های مختلفی از بدن در مراحل مختلف رشد امری طبیعی‌ست و اینها حتماً به معنای چاقی کودک نیست.
به هر صورت اگر شما از این بابت احساس نگرانی می‌کنید و کودکتان را مستعد اضافه وزن می‌دانید، می‌توانید با بررسی شاخص BMI و راهنمایی‌های مربوط به آن، موضوع را دقیق‌تر بررسی کنید. همچنین علاوه بر این شیوه، آزمایشاتی نیز برای تشخیص چاقی کودک وجود دارند که انجام آن‌ها می‌توان کمک کننده باشد.
شما می‌توانید با پزشک کودک خود در این خصوص مشورت کنید. پزشک کودک با توجه به نمودار رشد، سابقه‌ی اضافه وزن و قد میانگین خانواده، سن کودک و عوامل مختلف دیگری چاقی کودک را تشخیص داده و شما را برای کنترل و رفع آن راهنمایی خواهد کرد
چرا کودکان چاق می‌شوند؟
چاقی کودک همچون چاقی بزرگسالان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. سبک زندگی، فعالیت کم، غذای نامناسب و عواملی از این دست از جمله مواردی هستند که باعث چاقی کودک می‌شوند. البته در این میان نقش عوامل ژنتیکی و هورمونی را نیز نمی‌توان دست کم گرفت. در ادامه با عوامل اضافه وزن و مسائلی که احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند بیشتر آشنا می‌شویم.
تاثیر رژیم غذایی بر چاقی کودک
خوردن زیاد غذاهای مضر برای چاقی کودک، مثل غذاهای پرکالری، فست‌فودها، غذاهای فراوری شده نظیر کیک‌ها و کلوچه‌ها، تنقلات، آجیل و … می‌تواند تاثیر بسیار شدیدی در چاقی و اضافه وزن داشته باشد. آب‌نبات‌ها و دسرها دیگر عوامل خوارکی در زیاد شدن وزن هستند. همچنین تحقیقات یکی از مهم‌ترین عوامل بروز این مشکل را نوشیدنی‌های قنددار مثل آب‌میوه‌ها و نوشابه‌ها می‌دانند.
فعالیت کم و چاقی
در کودکان نظیر بزرگسالان فعالیت جسمی کم می‌تواند سبب چاقی شود. این مسئله زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهد که کودک کالری زیادی مصرف کند و با کم‌تحرکی سبب ذخیره شدن آن‌ها در بدن شود. نشستن بیش از حد در مقابل تلویزیون، انجام پیوسته‌ی بازی‌های ویدئویی نظیر بازی با کامپیوتر یا گوشی به جای بازی با انواع اسباب بازی ورزشی عواملی هستند که کودک را به کم‌تحرکی ترغیب می‌کنند.
چاقی ارثی کودک
اگر در خانواده‌ی شما چاقی موروثی‌ست و افراد به طور ژنتیکی چاق می‌شوند، باید بیشتر مراقب کودک خود باشید. سعی کنید به تحرک وی توجه بیشتری نشان دهید و در فعالیت‌های او کارهایی با تحرک بیشتر بگنجانید. همچنین رژیم غذایی او را نیز کنترل کنید، چرا که عادات بد غذایی می‌تواند سبب چاق شدن سریع کودکان مستعد به چاقی شود.
چاقی کودک بر اثر عوامل روانشناسی
تاثیر شرایط روانی و حالات روحی بر چاقی و اضافه وزن امری ثابت شده است. لذا می‌توان گفت استرس، شرایط خانواده و والدین و مشکلات مختلفی از این دست می‌توانند خطر چاقی کودک را افزایش دهند. پرخوری برای مبارزه با بی‌حوصلگی، استرس، احساسات ناخوشایند و شرایطی این چنینی می‌تواند کودک را به سمت اضافه وزن سوق دهد.
عوامل اقتصادی و اجتماعی
شرایط محیطی بر سرنوشت کودکان و مسیر زندگی آن‌ها تاثیر می‌گذارند. برای مثال وجود غذاهای مختلف در دسترس کودک سبب چاقی وی شود، در حالی که عدم وجود چنین شرایطی برای فردی دیگر او را از چاقی مصون نگه می‌دارد. در برخی موارد نیز وجود نداشتن امکان بازی و فعالیت‌های فیزیکی برای ورزش و در دسترس نبودن مکانی امن برای فعالیت‌های مفید بدنی می‌تواند سبب چاقی کودک شود.
عوارض چاقی کودک
همان‌طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم، اضافه وزن کودک می‌تواند سبب بروز مشکلات مختلفی برای وی شود. این مشکلات در حیطه‌های مختلف جسمی، عاطفی و اجتماعی خودشان را نشان می‌دهند. عدم توانایی کودک در برخی فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند اعتمادبه‌نفس وی را به شدت کاهش دهد. همچنین این پروسه می‌تواند کودک را از اجتماع دور کرده و توانایی او را در برقراری ارتباط کاهش دهد. در ادامه عوارض جسمی چاقی را بیشتر می‌شناسید:
عوارض جسمی اضافه وزن کودک
کودک مبتلا به اضافه وزن امکان مواجه شدن با بیماری‌های مختلف را پیش رو دارد و عدم توجه به این مسئله می‌تواند او را با خطرهای جدی روبه‌رو کرده و سلامت جسمی‌اش را به شدت به مخاطره بیندازد.
دیابت نوع 2: یکی از اتفاقات ناخوشایندی که کودکان کم‌تحرک و چاق ممکن است با آن روبرو شوند ابتلا به دیابت نوع 2 است.
سندروم متابولیک: چاقی کودک وی را مستعد ابتلا به بیماری‌هایی همچون بیماری‌های قلبی، دیابت یا دیگر مشکلات سلامتی می‌کند. فشار خون بالا، تری‌گلیسیرید بالا، کلسترول HDL و چربی اضافه شکم از جمله پیامدهایی هستند که انتظار کودک چاق را در صورت بی‌توجهی و عدم کنترل چاقی می‌کشند.
کلسترول و فشار خون بالا: رژیم غذایی نامناسب می‌تواند باعث مبتلا شدن فرزندتان به چنین بیماری‌هایی شوند. چنین عواملی می‌توانند باعث تجمع پلاک‌ها در رگ‌ها شده و این موضوع منجر به باریک شدن رگ‌ها و مشکلات عروقی شده و در سنین بالا فجایعی همچون حمله قلبی یا «سکته» را به همراه خواهد داشت.
آسم: یکی از مشکلاتی که اضافه وزن کودک می‌تواند به همراه داشته باشد آسم است. لذا بهتر است هر چه زودتر نسبت به درمان اضافه وزن و برنامه‌ریزی برای کاهش وزن اقدام کنید تا کودک با چنین بیماری خطرناکی دست‌به‌گریبان نشود.
اختلالات خواب: آپنه انسدادی خواب یا وقفه تنفسی معضلی بسیار جدی‌ست که کودک را دچار مشکلات زیادی در خوابیدن می‌کند و سبب آزار وی شده و خواب راحت را از او می‌گیرد.
بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD): تجمع رسوبات چربی در کبد دیگر عارضه‌ای‌ست که چاقی در کودکان با خود به همراه دارد. از جمله اتفاقاتی که در اثر این مسئله ممکن است رخ دهد، زخم شدن کبد و آسیب آن است.
شکستگی استخوان: گفتنی‌ست که در کودکان چاق شکستگی استخوان بیشتر مشاهده می‌شود.
بیماری پوستی: ابتلا به بیماری‌های پوستی مانند بثورات گرمایی، عفونت‌های قارچی و آکنه دیگر مسائلی هستند که می‌توانند سلامت کودک چاق را با خطر مواجه کنند.
پیشگیری و درمان چاقی کودک
این بسیار مهم است که به مواردی که در بالا گفته شد به دید یک امر قطعی نگاه نکنید. اینها احتمالاتی هستند که در صورت سهل‌انگاری شما می‌توانند آینده‌ی فرزندتان را تهدید کند. لذا بهتر است آرامش خود را حفظ کنید و شروع به برنامه‌ریزی برای پیشگیری از چاقی کودکتان یا کاهش وزن او کنید. در ادامه مهم‌ترین نکاتی را که باید در این زمینه در نظر داشته باشید به شما یادآور می‌شویم.
راه‌حل‌های پیشگیری و کاهش وزن را در پیش بگیرید
شما بی‌شک می‌دانید که چه چیزی می‌تواند وزن کودکتان را کاهش دهد یا او را از خطر چاقی حفظ کند. این را می‌دانید چرا که ما در بخش‌های قبل عوامل چاقی را برایتان به صورت دقیق گفته‌ایم. تنها کاری که شما باید انجام دهید دوری از این عوامل و انجام اموری‌ست که کوتاهی از آن‌ها باعث چاقی می‌شود.
برای مثال یک برنامه‌ی غذایی سالم اولین مسئله‌ای‌ست که باید در این زمینه رعایت کنید. انجام بازی‌های پر تحرک و فیزیکی و یا بازی‌های دسته جمعی و حتی بازی با اسباب بازی فکری به جای بازی‌های ویدئویی یکی دیگر از این موارد است.
یادتان باشد که کودک را همراهی کنید
اگر قصد برنامه‌ریزی برای کاهش وزن کودک دارید، نباید برای او به صورت مجزا برنامه‌ریزی کنید. این مسئله بر اعتماد به نفس او تاثیری بسیار منفی خواهد گذاشت. بلکه برنامه‌ریزی‌ها را برای کل خانواده تنظیم کنید. خوردن غذای سالم برای همه، انجام تفریحات و بازی‌ها و ورزش‌ها برای همه و به صورت دسته‌جمعی. این مسئله به کودک قوت قلب بیشتری نیز می‌دهد.
یادتان باشد کودک چاق به دلیل شرایط فیزیکی خود ممکن است نتواند برخی از فعالیت‌ها را به خوبی انجام دهد. لزومی ندارد کودک را تشویق به انجام این امور کنید. برای مثال بهترین ورزش برای کودکان چاق می‌تواند شنا، دوچرخه سواری و پیاده‌روی باشد.
کافی‌ست با گام‌های ابتدایی ساده و به دور از سختی فرایند را برای او تسهیل کرده و راه همواری را برای کاهش وزن او انتخاب کنید.
اختاپوس