گونه قارچ در سال ۱۹۷۶ توسط جاندیک وکپور از طبیعت جمع‌آوری‌شده که به خاطر طعم مطبوع و سهولت رشد خیلی زود به‌صورت گونه تجاری معرفی و مورد استقبال قرار گرفت. قارچ صدفی ماده غذائی بسیار ارزشمند و خوش‌طعم و ارزان قیمتی است که به‌راحتی در سبد خانوارها می‌تواند جای بگیرد و با تولید و مصرف اهداف مختلفی را تأمین کرد که عمده آن ایجاد اشتغال و درآمد، کاهش ضایعات، افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت تغذیه و سلامت جامعه است.
اصول نگهداری و پرورش قارچ خوراکی بسیار ساده و ارزان‌قیمت است. درواقع رمز اصلی این کار در گرو به‌کارگیری آموخته‌های فراگیران در کارگاه‌های آموزشی است که در صورت توجه بسیار زیاد به بهداشت و ضدعفونی ابراز و محل کار و انجام دقیق و کامل مراحل مختلف پرورش از هر کیلو اسپان قارچ (بذر) بیش از سه کیلوگرم محصول تولید می‌رود و تا ۳ بار(فلش) قابل‌برداشت است. چنانچه این پروژه ساده را بتوان در مناطق مستعد روستایی فعال نمود مصرف سرانه قارچ در کشور به نحو مؤثری بالا می‌رود.
به‌خصوص اینکه این پرورش قارچ دکمه ای (پرورش قارچ خوراکی)در بستری از ضایعات کشاورزی پرورش می‌یابد که این امر قیمت تمام‌شده آن را پایین آورده و اقشار کم‌درآمد جامعه توان خریداری آن را خواهند داشت.
برای شروع کار، نیازمند شناخت اصول کامل از پرورش قارچ دکمه ای ، شرایط اقلیمی ،بهداشت ، تغذیه و … است. دوره های آموزش پرورش قارچ دکمه ای راشا افق ،اطلاعات کاملی دراختیار شما قرار می دهد.
مهم‌ترین ضایعات کشاورزی که به‌کاربرده می‌شوند و پس از ادغام با اسپان فراوری می‌رود ، کمپوست نام می‌گیرد شامل
- بقایای غلات شامل کاه و کلش گندم و برنج
- برگ خرما، با گاس نیشکر، شاخه‌های آفتابگردان
- بقایای حاصل از فرآیند داده‌های روغنی
- البته رایج‌ترین ضایعات استفاده از کاه و کلش گندم و برنج است
ولی باید توجه داشت که ساخت کمپوست اولیه توسط کارخانه‌ها ساخته میشود و به‌صورت بسته‌بندی در اختیار پرورش‌دهنده قرار می‌گیرد.
آموزش پرورش قارچ دکمه ای خوراکی در منزل
به‌طور کلی طرز پرورش قارچ خوراکی مخصوص به خود آن است و می‌توان آن را در محیط تاریک پرورش داد و به‌جز نور مستقیم آفتاب، هر مقدار نور را تحمل می‌کند. درهرصورت در محل پرورش قارچ دکمه ای علاوه بر آنکه، بایستی تهویه هوا به‌خوبی انجام گیرد، درجه هوای محیط پرورش نیز باید بین ۲۳ – ۲۷ درجه نگهداری شود. علاوه بر این محل پرورش بایستی کاملاً تمیز، قابل شستشو و فاقد درز یا محلی برای پرورش باکتری‌ها، حشرات و قارچ‌های مضر باشد.
برای کاشت و پرورش قارچ در منزل، ابتدا نوع قارچی که می‌خواهید پرورش دهید را انتخاب کنید.
کاشت قارچ صدفی (Oyster)، دکمه‌ای سفید (White button) و شیتاکه (Shiitake: قارچ دارویی خوراکی)، در خانه بسیار ساده است. روش کاشت هر سه نوع قارچ یکسان، اما بسترهای کاشت متفاوتی دارند.قارچ‌های صدفی، در بستر کاه و پوشال یا تفاله‌ی قهوه، قارچ شیتاکه، در پوشال‌های خشک درختان و قارچ دکمه‌ای، در کودهای کمپوست، بهترین رشد رادارند.
درواقع بستر کشت مختلف، نیازهای تغذیه‌ای مختلفِ هرگونه‌ی قارچ را نشان می‌دهد. البته هر سه نوع قارچ را می‌توان به‌راحتی در بستر کاه و یا پوشال کاشت که اگر از پوشال استفاده کردید، مطمئن شوید از چوب‌های سالم باشد. اما به دلیل بازار پررونق پرورش قارچ خوراکی در ایران و جهان راجع به این نوع آموزش کامل‌تری ارائه می‌رود.
زمان و مکان مناسب برای پروش قارچ خوراکی :
زمان مناسب برای کاشت و پرورش قارچ خوراکی در خانه بین ماه‌های مهر تا آذر است اما اگر امکانات تهویه هوا و متعادل نمودن درجه حرارت محیط محل پرورش و کشت وجود داشته باشد می‌توان قارچ را در ماه‌های دیگر سال هم کشت و پرورش داد. کشت قارچ شرایط مخصوص به خود را دارد و می‌توان قارچ را در محیطی تاریک پرورید و به‌جز نور مستقیم آفتاب، هر مقدار نوری را تحمل می‌کند.
و در مورد مکان مناسب برای کشت و پرورش قارچ دکمه ای، شما به یک سالن نیاز دارید که بسته به میزان تولید قارچ اندازه آن متفاوت است. اما به‌طور میانگین برای پرورش پنج‌تن قارچ به یک سالن چهل متری نیاز است. در پرورش قارچ خوراکی، عایق‌کاری سالن برای جلوگیری از اتلاف گرما و سرما، قفسه‌بندی و آماده‌سازی و نصب تجهیزات باید انجام شود.
علاوه بر این تهویه در محیط کشت باید به‌طور یکنواخت باشد و نباید روی سطح کشت را بیش‌ازحد نیاز هوا داد و تهویه باید در تمام نقاط اتاق به‌طور یکسان پخش شود. در هنگام تولید قارچ، محیط اتاق احتیاج به رطوبت کافی نیز دارد و متوسط بهترین درجه رطوبت برای کاشت قارچ بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است.
باید تهویه هوا به‌خوبی انجام گیرد، درجه هوای محیط پرورش قارچ دکمه ای نیز باید بین ۲۳ تا ۲۷ درجه نگهداری شود. همچنین محل پرورش باید کاملاً تمیز، قابل شستشو و بدون وجود درز یا محلی برای پرورش باکتری‌ها، حشرات و قارچ‌های مضر باشد.
فضای لازم برای راه‌اندازی یک سالن 8 تنی
حداقل فضایی که برای 8 الی 9 تن کمپوست (در یک سالن پرورش قارچ خوراکی در منزل) لازم است، به صورتی که مقدار قارچی که به دست می‌آید بتواند هزینه‌ها را جبران کند، بسته به زمان، میزان 2 تن تا 2٫5 تن قارچ می‌توان از آن برداشت کرد.
۵ متر عرض و حداقل 10 متر طول و ارتفاع ۳ متر، برای 8 الی 9 تن کمپوست کافی است و هرچه این ابعاد بیشتر شود، زمینه برای تولید بیشتر خواهد شد .
پیش سالن برای کاشت قارچ خوراکی
برای سالن پرورش قارچ خوراکی باید اتاقک کوچکی با ابعاد ۲*۲ یا ۵/۱*۵/۲ داشته باشیم. این اتاقک برای این هدف است که هوا را در این مکان با کولر سردکنیم و بعد وارد سالن شود یا هوا را با بخاری گرم‌کنیم و بعد به سالن بفرستیم و یا در زمان‌های برداشت از این اتاقک به‌عنوان یک انبار کوچک استفاده کنیم.
قفسه‌بندی برای کاشت قارچ
در سالن پرورش قارچ دکمه ای قفسه‌بندی برای این ابعاد سالن ۵*10، دو ردیف قفسه با عرض ۱۴۰ سانتی‌متری در طول 9 متر با ۳ طبقه می‌توان در نظر گرفت. فاصله بین طبقات معمولاً ۶۵-۷۰ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌رود. قفسه‌بندی در سالن پرورش قارچ خوراکی بهتر است از لوله‌های گالوانیزه انتخاب شود و باسیم گالوانیزه بسته شوند.
سیستم گردش هوا
سیستم گردش هوا در سالن پرورش قارچ خوراکی را می‌توان از وسط یا کناره‌های سالن گذاشت. در واحدهای کوچک به دلیل اینکه سیر کوله وجود ندارد و فقط ورود هواداریم، هوادهی از وسط است و کانال هوا را باید از وسط راهرو بکشیم.
باید یک اگزوز خروجی در انتهای سالن تعبیه کنیم که با هوای آزاد ارتباط داشته باشد و اگر به هوای آزاد ارتباطی نداشته باشد باید از طریق کانالی آن را به هوای آزاد خروجی دهیم.
نکات مهم پرورش قارچ خوارکی
چنانچه ذکر شد محل پرورش قارچ دکمه ای (پرورش قارچ خوارکی) باید کاملاً تمیز و بهداشتی باشد.
از تابش مستقیم نور آفتاب به سالن پرورش بایستی جلوگیری شود و درواقع نوردهی ، موردنیاز فضای کاشت بایستی نور معمولی اتاق (پنجره – لامپ) باشد
دمای بین ۲۳ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد در نیمی از دوره قابل‌قبول است.
رطوبت محیط با یک دستگاه ساده تولید رطوبت تهیه شود.
جهت استفاده بهینه و اقتصادی از محیط کشت از قفسه‌بندی استفاده شود.
فواصل طبقات قفسه‌ها حاوی کیسه‌های پلاستیکی بسترهای کاشت بر روی قفسه‌ها باید حداقل ۵۰ سانتی‌متر باشد.
در این دوره گام به گام با مراحل مختلف پرورش، تکثیر و نگهداری و پروش قارچ خوراکی ( پرورش قارچ دکمه ای ) آشنا شده و در رابطه با مدیریت تغذیه و پرواربندی، مدیریت بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها و موارد دیگر مطالب بسیار مفید و کاربردی مطرح می‌گردد.