شقاق مقعدی که با نام Anal fissure هم شناخته می‌شود، یک پارگی خطی یا ترک دردناک در کانال دیستال مقعد است که در کوتاه مدت، معمولاً فقط دیواره خارجی را درگیر می کند و در دراز مدت، به عمق مخاط مقعد را نفوذ می‌کند. میزان شیوع زخم شقاق در زنان و مردان به یک اندازه است.
بنابراین این عارضه به دو نوع شقاق حاد (پارگی سطحی) و شقاق مزمن (پارگی عمقی) تقسیم می‌شود. مانند دیگر بریدگی‌ها یا پارگی‌های کوچک روی پوست، شقاق حاد اغلب در عرض چند هفته خود به خود یا با استفاده از داروها و مراقبت‌های خانگی بهبود می‌یابد. اگرچه ممکن است به راحتی دوباره تکرار شوند، به خصوص اگر توصیه های پزشکی را رعایت نکنید.
با این حال اگر فیشر مزمن دارید که بیشتر از چند هفته از شروع آن گذشته، باید به پزشک مراجعه کنید. زیرا آنها با توجه به علائم و شرایط بیماری، بهترین روش درمان شقاق را برای شما تجویز می‌کنند. عدم موفقیت درمان‌های خانگی و دارویی شقاق، نشانه ای برای درمان شقاق با عمل جراحی و لیزر است. تا کنون هیچ روشی پیدا نشده که میزان تاثیرگذاری آن به اندازه جراحی و لیزر شقاق باشد.
از کجا بفهمیم به شقاق مبتلا شدیم؟
شقاق مقعد به دلیل علائم مشابه با سایر بیماری‌های نشیمنگاهی مثل هموروئید، گاهی به اشتباه تشخیص داده می‌شود. به همین دلیل در صورت مشاهده علائم این بیماری، بهتر است تشخیص قطعی را به عهده پزشک بگذارید.
به طور معمول، بیمار درد شدیدی را در حین اجابت مزاج ایجاد می کند که این درد از چند دقیقه تا چند ساعت پس از آن ادامه می یابد.
درد با هر اجابت مزاج عود می کند و بیمار می ترسد یا از عمل دفع پرهیز می‌کند که منجر به چرخه بدتر شدن یبوست، مدفوع سفت تر و درد مقعدی بیشتر می شود.
تقریباً 70 درصد بیماران خون قرمز روشن را روی دستمال توالت یا مدفوع مشاهده می کنند. گاهی ممکن است چند قطره در کاسه توالت بریزد، اما معمولاً با شقاق مقعدی خونریزی قابل توجهی رخ نمی دهد.
سایر علائم شقاق یا فیشر مقعدی شامل موارد زیر است:
ترک یا پارگی قابل مشاهده در مقعد یا کانال مقعد
سوزش و خارش که ممکن است دردناک باشد
ترشحات بدبو
چه افرادی دچار فیشر می‌شوند؟
همانطور که اشاره کردیم این عارضه در هر سنی (حتی در کودکان) هم ممکن است ایجاد شود. اما بیشتر در افرادی رخ می دهد که یبوست دارند. زمانی که یک مدفوع سفت یا بزرگ، پوشش مجرای مقعد را پاره می کند.
سایر علل احتمالی شقاق مقعدی عبارتند از:
اسهال مداوم
بیماری التهابی روده (IBD)، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
بارداری و زایمان
گاهی اوقات، یک عفونت مقاربتی (STI)، مانند سیفلیس یا تبخال، که می‌تواند کانال مقعد را آلوده و آسیب برساند.
داشتن ماهیچه‌های اسفنکتر مقعد به طور غیر معمول سفت (اسپاسم مقعدی) که می‌تواند کشش را در کانال مقعد شما افزایش دهد و آن را مستعد پارگی کند.
چه راه‌هایی برای درمان شقاق وجود دارد؟
تعدادی از اقدامات خودیاری وجود دارد که پزشک ممکن است برای تسکین یبوست و کاهش درد ناشی از شقاق مقعدی توصیه کند. از بین بردن یبوست به شقاق مقعدی اجازه می‌دهد تا بهبود یابد و احتمال ایجاد شقاق بیشتر در آینده را کاهش دهد.
اقدامات خودیاری و مراقبتی
افزایش مصرف روزانه فیبر با گنجاندن مقدار زیادی از غذاهای پرفیبر در رژیم غذایی خود مانند میوه، سبزیجات و غلات کامل
جلوگیری از کم آبی با نوشیدن آب فراوان
تلاش برای ورزش بیشتر - برای مثال، با پیاده روی یا دویدن روزانه
کار کردن در مکان و زمانی از روز که بتوانید به راحتی وقت خود را در توالت بگذرانید
زمانی که احساس می‌کنید به توالت رفتن معطل نکنید
اگر از دستمال مرطوب استفاده می کنید، از محصولاتی که حاوی معطر یا الکل هستند اجتناب کنید، زیرا این امر می تواند منجر به ناراحتی یا خارش شود - اگر از دستمال توالت استفاده می کنید، از مارک نرم استفاده کنید و از پاک کردن خیلی سخت خودداری کنید.
چند بار در روز، مخصوصاً بعد از مدفوع، کف خود را در یک حمام آب گرم خیس کنید تا ماهیچه های مقعد شل شوند.
برای توصیه های بیشتر به پیشگیری از شقاق مقعدی مراجعه کنید.
داروها
تعدادی از داروهای مختلف وجود دارد که پزشک ممکن است برای کمک به کاهش علائم و بهبود شقاق مقعدی توصیه کند. این داروها شامل پماد آنتی فیشر، دیلتیازم، نیتروگلیسیرین و پماد ام جی و غیره است که بدون تجویز پزشک نباید از آنها استفاده کنید.
در صورتی که بعد از گذشت یک یا دو هفته علائم شما بهبود پیدا نکرد، باید به سراغ روش های درمان سریع و قطعی شقاق بروید که به شرح زیر است:
درمان سریع شقاق مقعدی با لیزر
شاید فکر کنید درمان شقاق مقعدی (درمان فیشر) به طور قطعی نیاز به تیغ و عمل جراحی دارد، ولی امروزه تکنیک درمانی نوین و بسیار اثربخشی تحت عنوان لیزر درمانی به وجود آمده است که در کمتر از یک ساعت بیماری شما را برای همیشه درمان می‌کند. درمان سریع شقاق مقعدی با لیزر، با تاباندن اشعه و پرتوهای لیزر به موضع بیماری و نفوذ این پرتوها به عمق پوست انجام می‌شود.
در روش درمان شقاق با لیزر، کانال مقعدی شما کمی شل می‌شود و با کمک اشعه لیزر زخم و ترک ناشی از این بیماری ترمیم می‌گردد. روش لیزر فیشر یک عمل سرپایی به شمار می‌رود که با بی حسی موضعی انجام می‌شود اما نتایج آن قطعی است.
عمل شقاق با لیزر در مقایسه با جراحی فیشر مزایای بی شماری دارد و به همین دلیل تا این حد مورد استقبال بیماران قرار گرفته است.
روش های جراحی شقاق یا فیشر
روش‌های عمل جراحی فیشر که معمولا تحت بیهوشی و در بیمارستان انجام می‌شوند هنوز هم برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند:
اسفنکتروتومی: طی این عمل جراحی برشی در عضله اسفنکتر ایجاد می‌شود تا باعث کاهش فشار و اسپاسم مقعد و درمان فیشر این بیماری شود.
فیشرکتومی: پوست اطراف مقعد که به دلیل ایجاد زخم فیشر آسیب دیده است، در روش فیشرکتومی با ایجاد یک برش حذف شده و سپس ترمیم خواهد شد. برای افزایش اثربخشی فیشرکتومی، همراه با برش عضله اسفنکتر تزریق بوتاکس هم انجام می شود.