شاید بسیاری از ما تجربه خارش و سوزش هر چند سطحی و کوتاه مدت را در ناحیه مقعد خود داشته باشیم. بنابراین کاملا قابل درک است که چنین علائم ناخوشایندی میتواند تا حد زیادی کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد. بیماری زخم مقعد یا شقاق، یکی از عارضه های نشیمنگاهی رایج است که با نشانه هایی مثل خونریزی، درد، سوزش و خارش در ناحیه مقعد بروز پیدا می‌کند و باید هرچه زودتر درمان شود. در ادامه به بررسی کامل اینکه شقاق چیست و چرا به آن مبتلا می‌شویم خواهیم پرداخت.
بیماری شقاق مقعدی و دلایل ایجاد آن
شقاق مقعدی پارگی‌های کوچکی در دیواره مخاطی مقعد است که می تواند به شدت دردناک باشد. بیشتر شقاق مقعدی به دلیل زور زدن در هنگام اجابت مزاج، یبوست یا اسهال مکرر ایجاد می‌شود. این عارضه در هر دو جنس زن و مرد به یک اندازه شایع است و اغلب افراد ۱۵ تا ۴۰ ساله را مبتلا می‌کنند.
زنانی که زایمان می کنند هم در معرض خطر بیشتری برای ایجاد شقاق مقعدی به دلیل فشار بر پرینه هستند. اسپاسم اسفنکتر مقعد یا ایسکمی موضعی میتواند افراد را مستعد ابتلا به شقاق مقعدی یا بدتر کند.
شقاق مقعدی غیر معمول ممکن است در افراد مبتلا به بیماری کرون، بیماری های مقاربتی (به ویژه HIV، سیفلیس و هرپس سیمپلکس)، سرطان مقعد، ترومای موضعی، سل یا شیمی درمانی ایجاد شود.
عوامل ایجاد شقاق یا فیشر مقعدی یا به صورت مستقیم باعث ایجاد این عارضه می‌شوند و یا عامل زمینه ساز این بیماری هستند. هرچند نمی‌توان نقش تغذیه و سبک زندگی را در ایجاد این بیماری نادیده گرفت.
اصلی‌ترین عامل این بیماری مقعدی معمولا زخم مجرای داخلی مقعد بخاطر اجابت سخت و خشک است, هر چند مدفوع نرم یا اسهالی هم میتواند باعث آن شود.
معمولاً، شقاق مقعدی به دلیل برخی علائم مشابه با هموروئید، توسط بیمار یا پزشک مراقبت های اولیه به اشتباه به عنوان هموروئید تشخیص داده می‌شود. این تاخیر در تشخیص ممکن است منجر به تبدیل شدن یک شقاق حاد به یک شقاق مزمن شود که در نتیجه درمان آن دشوارتر است.
انواع شقاق حاد و مزمن
شقاق مقعدی ممکن است حاد یا مزمن باشد (معمولاً بیش از ۱۲-۸ هفته طول می کشد) شقاق حاد ممکن است به شکل یک پارگی ساده در مقعد بروز پیدا کند، در حالی که شقاق مزمن ممکن است دارای تورم و بافت اسکار باشد.
به گفته bpac.org.nz بهبودی خود به خود در یک سوم افراد معمولاً در عرض شش هفته اتفاق می‌افتد. شقاق مقعدی که بیشتر از این مدت باقی بماند مزمن در نظر گرفته می‌شود و برای درمان نیاز به روش های پزشکی لیزر و جراحی دارد.
درمان شقاق مزمن معمولا دشوارتر است، زیرا ممکن است یک توده خارجی مرتبط با پارگی، به نام برچسب یا تگ پوستی (همان گوشت اضافه) درست در داخل یا دهانه مقعد، ایجاد کند.
گلیسریل تری نیترات و پماد آنتی فیشر موضعی در حال حاضر به عنوان یک گزینه درمانی برای افرادی که حداقل به مدت سه هفته دچار شقاق مقعدی شده اند، در دسترس است.
اما استفاده از داروها و پماد شقاق فقط به مدت یک هفته و با تشخیص پزشک توصیه می‌شود و در صورتی که بهبودی حاصل نشود، فیشر مزمن است و باید به سراغ درمان های جدی تر بروید.
درمان شقاق یا فیشر
رایج ترین درمان برای شقاق مقعدی حاد شامل تغییر در عادات اجابت مزاج و رژیم غذایی سرشار از فیبر و همچنین استفاده از مکمل های فیبر بدون نسخه (در مجموع ۲۵ تا ۳۵ گرم فیبر در روز) است.
نرم کننده های مدفوع و افزایش مصرف آب ممکن است برای تقویت حرکات نرم روده و کمک به روند بهبودی ضروری باشد. ممکن است برای مدفوع شل و مکرر به داروهای ضد اسهال نیاز باشد. بی حس کننده های موضعی مانند لیدوکائین را می توان برای درد مقعدی استفاده کرد و حمام وان گرم (حمام سیتز) به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه چندین بار در روز (به ویژه پس از اجابت مزاج) تسکین دهنده است و باعث آرامش عضلات مقعد می شود و به روند بهبودی کمک می کند.
اما هنگامی که بیمار دارای شقاق مزمن تر است، ممکن است نیاز به روش های جدی تر برای درمان بیماری باشد و پزشک یکی از روش های عمل جراحی یا لیزر شقاق را پیشنهاد دهد.