وکیل کسی است که از طرف شخص دیگری، اعم از حقوقی یا حقیقی به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور میشود. وکالت یک عقد جایز است که در چهارچوب مقررات قانونی مدنی منعقد میشود و طرفین آن وکیل و موکل نامیده می‌شوند.
نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل می‌گفتند، عنوان وکیل الرعایا هم از همین‌جا برخاسته است. می‌توان به منظور اطمینان شخص در برخی موارد و پرونده‌های حساس، برای وکیل انتخابی حد و مرز مشخص کرد که در چه زمینه‌ای اجازه وکالت دارد و در چه زمینه‌ای خود شخص باید برای کار حضور داشته باشد.
در ایران و عموم کشورهای تصدی شغل وکالت دادگستری علاوه بر لزوم دارا بودن تحصیلات مربوط دانشگاهی، مستلزم اخذ مجوزهای لازم و گذراندن دوره‌های کارآموزی در کانون‌های وکلا است. وکالت یک نوع عقد از عقود است که بین موکل و وکیل ، بسته میشود و وکیل به جای موکل، کار مورد را انجام میدهد. مثلاً علی به صادق وکالت میدهد به اینکه زمینی برای او بخرد، علی موکل است و صادق وکیل. صادق به نیابت از علی کار را انجام میدهد؛ و موکل محدوده‌ای را که برای صادق مشخص کرده، وکیل حق تجاوز و تعدی از آن را ندارد.
به طور کلی در این مقاله توضیحات جامعه‌ای در رابطه با انواع وکیل خواهیم داد که می‌تواند کمک شایانی در انتخاب وکیل در انواع پرونده‌های حقوقی، کیفری، ملکی و … کند.
انواع وکیل و وظایف آنها
همانطور که در ابتدا ذکر کردیم انواع مختلف وکیل و وکلا برای پرونده‌های مختلف وجود دارد. افراد نیز باید حتماً از وکیل ایرانی در لندن مرتبط با موضوع پرونده خود کمک بگیرند زیرا در غیر این صورت وکیل انتخابی به راحتی نمی‌تواند مشکل پرونده را حل نماید. در ادامه توضیحاتی در رابطه با انواع وکیل و کارهای آنان خواهیم داد.
وکیل رسمی دادگستری
افراد هنگام مواجه با چالش‌ها و مشکلات حقوقی باید به نکته مهمی توجه کنند که آن انتخاب وکیل مناسب برای پرونده خویش است. در این مواقع افراد باید پرونده خود را به دست کسی بسپارند (( دارای تحصیلات حقوق باشد، در آزمون وکالت شرکت کرده باشد و موفق به کسب پروانه وکالت شده باشد.)) به کسی که دارای چنین شرایطی باشد(( وکیل رسمی دادگستری میگویند.))
بنابراین وکیل کسی است با داشتن پرانه وکالت و با عضویت در یکی از کانون‌های وکالت دادگستری از طرف اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی، دولتی یا غیردولتی، دفاع از حقوق موکل و پاسخ به ادعاها و دلایل آنها را در دادسراها، دادگاه‌ها، ادارات ثبت املاک قبول میکند و کار وکالت انجام میدهد.
در واقع بسیار زیاد دیده شده که افرادی خودشان را در جایگاه یک وکیل قرار می‌دهند و یا حتی در یک دفتر بسیار شیک کار می‌کنند و موکلین هم متأسفانه علارغم تحقیق مناسب درمورد تحصیلات، تجربه و داشتن پروانه وکالت، از طرف شخص وکیل و صرفاً با در نظر گرفتن تحصیلات حقوق اقدام به عقد قرارداد می‌کنند. اما باید بدانند کسی که صرفاً دارای تحصیلات حقوق است به هیچ عنوان وکیل نامیده نمی‌شود.
وکیل مدنی
در انواع مختلف وکیل، وکیلی تحت عنوان وکیل مدنی نیز وجود دارد. پرونده مدنی زمانی به وجود می‌آید که بین حقوق و تعهدات شخصی افراد و گروه‌ها اختلافاتی باشد و هیچ یک از طرفین با یکدیگر به توافق نرسند. غالباً این نوع پرونده‌ها در برابر اشخاص، شرکت‌های تجاری، سازمان‌ها و حتی دولت هستند.
حتی اگر خسارت وارد شده عمدی یا غیر عمدی باشد، فرد این حق را دارد که ادعای خسارت کند. اما در صورت عمدی بودن خسارت می‌تواند در دادگاه و یا به‌صورت توافقی در بیرون از دادگاه، بابت خسارت مبلغ بیشتری بگیرد.
در دعاوی مدنی هر یک از طرفین دعوا اجازه دارند حداکثر تا دو وکیل به دادگاه معرفی کنند. وکلای مدنی طرفین باید دارای شرایطی باشند که به موجب قانون راجع به وکالت در دادگاه‌ها برای آنان مقرر شده است.
وکیل مع الواسطه
در بسیاری از موارد پیش آمده است فرد شرایط لازم برای انتخاب وکیل و عقد قرارداد با او را ندارد، درنتیجه این کار را به فرد دیگری منتقل می‌کنند تا از جانب او وکیل اختیار کند. به چنین وکیلی که توسط فرد دیگری انتخاب میشود (( وکیل مع الواسطه)) میگویند. وکیل مع‌الواسطه معمولاً برای رسیدگی به امور جزایی و یا محکومیت‌های مالی انتخاب میشود که موکل به دلیل حبس توانایی انتخاب وکیل را ندارد.
انواع وکیل را به چند دسته می توان تقسیم کرد؟
وکیل دادگستری: به وکیلی که تحصیلات خود را در مقاطع لیسانس و بالاتر در رشته های حقوق، مبانی و فقه گذرانده است و در آزمون کانون وکلای دادگستری در میان رقابت سرسخت و سنگین رقبا موفق به کسب رتبه بالایی شده است وکیل پایه یک دادگستری می گویند. انواع وکیل پایه یک دادگستری بعد از گذراندن دوره کارآموزی پروانه وکالت کسب می کنند و می توانند به پرونده های حقوقی گوناگونی رسیدگی نمایند.
به شما پیشنهاد می کنیم مطلب وکیل دیوان را نیز مطالعه نمایید.
وکیل مدنی: امروزه در موارد بسیاری برای امور حقوقی و یا اداری فردی را به عنوان وکیل مدنی اختیار می کنند. برای این کار وکیل و موکل باید به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند و برای موضوع مورد نظر خود وکالت نامه ای را تنظیم نمایند. از جمله این وکالت ها که توسط وکیل مدنی و موکل تنظیم می شود می توان به وکالت برای طلاق، خرید و فروش خانه، فسخ اجاره و رسیدگی به امور سازمان ها و ادارات دولتی اشاره کرد.
وکیل مع الواسطه: در بسیاری از موارد فرد شرایط لازم برای انتخاب وکیل را ندارد، در نتیجه این کار را به فرد دیگری می سپرد تا از جانب او وکیل اختیار کند. به چنین وکیلی که توسط فرد دیگری انتخاب می شود وکیل مع الواسطه می گویند. وکیل مع الواسطه معمولا برای رسیدگی به امور جزایی و یا محکومیت های مالی انتخاب می شود که موکل به دلیل حبس توانایی انتخاب وکیل را ندارد.
انواع وکیل دادگستری
وکیل انتخابی
وکیل انتخایی وکیلی است که شخص آن را با انتخاب خود برمیگزیند و با انعقاد قرارداد وکالت از او می خواهد وکالت او را برای دفاع از حقش در مراجع قضایی برعهده بگیرد.
وکیل تسخیری
درصورتی که که دعوایی کیفری جریان داشته و علیرغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، بدلیل امتناع متهم از اخذ وکیل و یا نداشتن بضاعت مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده است به تشخیص دادگاه ، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته میشود. عنوان وکیلی که به این ترتیب وارد پرونده می گردد،وکیل تسخیری است.
وکیل معاضدتی
طبق قانون مدنی همه افراد در مراجع قضایی باید برای خود وکیل داشته باشند، اما زمانی که که شخص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکیل داشته باشند ولی بدلایلی امکان گرفتن وکیل نداشته باشند ، با تشخیص عسرو حرج موکل از سوی دادگاه و یا تشخیص کمسیون معاضدت کانون وکلا، در این موارد وکیلی بصورت رایگان دفاع از حقوق شخص معسر را برعهده می گیرد. عنوان وکیل یاد شده در این موارد، وکیل معاضدتی است.
وکیل قراردادی(تعبینی)
وکالت تعیینی که به آن وکالت قراردادی ویا تعبینی به وکالتی اطلاق میشود که هر یک از اصحاب دعوا برای دفاع و اقامه‌ی دعوا و تعقیب آن به وکیل دادگستری اعطا می‌کنند.
وکیل اتفاقی
وقتی شخصی تحصیل کرده رشته حقوق باشد ولی شغل او وکالت نباشد، بخواهد بصورت اتفاقی برای حل مشکلاتی که بستگان نزدیک او در مراجع قضایی دارند ، خارج از چرخه و آزمونهای سخت کانون وکلای دادگستری ، از این کانون برای همان مورد خاص پروانه وکالت موردی بگیرد ، با طی مراحل قانونی و پرداخت هزینه مربوطه می تواند به این امر اقدام کند. شخصی که با این روش وکالت موردی برای دفاع از حقوق بستگانش گرفته است را وکیل اتفاقی می گویند.
وکیل سازمانی
در راستای اجرای قانون حمایت قضایی از کارکنان دولت و نیروهای مسلح ، درصورتیکه کارکنان دولتی اعم از کشوری و لشگری در امور خدمتی خود دچار مشکل حقوقی و قضایی شوند ، سازمان محل خدمت وی، می تواند کارشناسان حقوقی خود راجهت دفاع از حقوق کاکنانی که دچار مشکل شده اند، به عنوان وکیل همان کارکنان به مراجع قضایی معرفی نمایند و یا به آنها مشاوره حقوقی بدهد. کارشناسان حقوقی که در این خصوص وکالت کارکنان اداره متبوع خود در مراجع قضایی جهت دفاع از آنها را بر عهده می گیرند، وکیل سازمانی نامیده می شوند.
وکیل قوه قضائیه
وکیل قوه قضائیه (ویا وکیل ماده ۱۸۷) به اشخاصی اطلاق میشود که در اجرای ماده ۱۸۷ قانون برنامه پنج ساله سوم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشور از مرکزی بنام مرکز امور مشاوران حقوقی و کارشناسان قوه قضائیه پروانه وکالت دریافت می کنند.
وکیل کارآموز
اشخاص تحصیل کرده در رشته های حقوق پس از قبولی در آزمون های ورودی دشوار کانون وکلای دادگستری می بایست مدتی را پیش وکیل با تجربه به عنوان کارآموز سپری نمایند. این افراد می توانند در همان مدت کارآموزی زیر نظر سرپرستان خود، در مسائلی که خیلی سنگین نباشد به امر وکالت هم بپردازند. به وکلایی که در دوران کارآموزی به وکالت می پردازند، وکیل کارآموز و یا کارآموز وکالت می گویند.
وکیل حمایتی (وکیل ایثارگران)
زمانی که بسیجیان و افراد ایثارگر در موضوعات حقوقی و قضائی با مشکلاتی رو به رو می شوند، وکلای قضائی که در اجرای قانون حمایت قضایی و یا قانون سپاه از دفتر حمایت قضایی پروانه دریافت نموده اند، به عنوان وکیل ایثارگران و بسیجیان در مراجع قضایی حاضر شده و خود را با نام وکیل حمایتی یا وکیل ایثارگران معرفی می کنند.
موارد انقضای وکالت
طبق ماده ۶۷۸ قانون مدنی وکالت به طرق زیر انقضا می یابد:
عزل موکل که وکیل را از وکالت عزل کند.
مرگ یا جنون وکیل یا موکل
سفه وکیل و موکل
پایان یافتن موضوع وکالت
وکیل انتخابی:
موکلان در برخی شرایط بنا به نیاز خویش قصد دارند وکلایی اخذ کنند تا به آن ها در روند پرونده شان کمک کنند، به این وکلا، وکلای انتخابی میگویند.
وکیل تسخیری:
گاهی موکل توان مالی برای اخذ وکیل جهت دفاع از پرونده خود را ندارد، به همین دلیل قانون گذار دستور میدهد تا وکیلی به رایگان در اختیار وی قرار گیرد.
نکته1: وکیل تسخیری به معنای این نیست، که شما میتوانید کاملا به صورت رایگان وکیل اخذ نمایید! بلکه قانونگذار باتوجه به نوع شغل شما یک بازه زمانی مشخص میکند تا به صورت ماهانه هزینه های پرونده تان از جمله اخذ وکیل و… را بپردازید.