ترک الکل واژه‌ای است که شاید آن را نسبت به سایر مواد اعتیادآور به دفعات کمتری شنیده باشید. بسیاری از افراد این تصور را دارند که تنها موارد مخدر و دخانیات باعث وابستگی و سوءمصرف می شود، ولی در واقع الکل یکی از بدترین مواد اعتیادآور شناخته شده است. احتمال بسیاری وجود دارد که افراد پس از مصرف مداوم و یا حتی چند بار مصرف هم دچار وابستگی به الکل شوند. برای آشنایی با تاثیر الکل در بدن، عوارض و مدت زمان ترک الکل، و شناسایی بهترین روش‌های ترک الکل تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
الکل چیست؟
الکل یک ماده‌ی روان‌گردان است که مصرف آن رفتار افراد را دچار تغییر می‌کند. این ماده خودآگاهی مصرف‌کننده را تغییر داده و او را وادار به انجام کارهایی خواهد کرد که در زمان هوشیاری آن‌ها را انجام نخواهد داد. افراد با مصرف الکل احساس سرخوشی آنی را تجربه می‌کنند و گاهی برخی برای تکرار مجدد این لذت آنی، به مصرف با دفعات و میزان بیشتر روی آورده و پس از مدتی متوجه می‌شوند که وابسته به مصرف الکل شده‌اند. برای الکل دو نوع اعتیاد تعریف شده که شامل اعتیاد کوتاه‌مدت و اعتیاد بلندمدت است.
اعتیاد کوتاه مدت: این نوع اعتیاد ناشی از مصرف الکل برای مدت کم می‌باشد. در واقع، افراد معمولا پس از مصرف الکل، برای حفظ حالت سرخوشی که قبلا به آن اشاره کردیم، تمایل به مصرف به مقدار بیشتری دارند. این حالت به اعتیاد کوتاه مدت الکل معروف است.
اعتیاد بلندمدت: یکی دیگر از انواع اعتیاد به الکل، اعتیاد بلندمدت است که به تمایل شدید افراد برای مصرف و در واقع سوءمصرف الکل در بلندمدت گفته می‌شود. این احتمال برای برخی افراد وجود دارد که حتی پس از چند بار مصرف الکل به اعتیاد بلندمدت دچار شوند. در این نوع اعتیاد، افراد با عدم مصرف الکل با مشکلات جسمانی و روان‌شناختی مانند تهوع، بدن درد و … مواجه شده و کنترل رفتارشان را از دست می‌دهند. البته ذکر این نکته ضروری است که از دلایل اعتیاد به الکل می‌توان اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات جنسی و فرار از مشکلات زندگی را نام برد. بنابراین متاسفانه افرادی که به چنین مشکلاتی مبتلا باشند، بیشتر در خطر اعتیاد و وابستگی به الکل قرار خواهند داشت.
اعتیاد به الکل چه علائمی دارد؟
اقدام به ترک الکل نیازمند آگاهی از اعتیاد به الکل است. بنابراین بهتر است ابتدا با علائم فردی که دچار اعتیاد و وابستگی به الکل شده، مطلع باشیم.
از علائم اعتیاد به الکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- نشانه‌های شادی مقطعی
- انزوا، اضطراب، بی‌حوصلگی
- پرخاشگری و حساسیت زیاد
- اعتماد به نفس پایین
- اختلال در حافظه و تصمیم‌گیری
- تاری دید و مشکل تعادل
- عدم تمرکز و صحبت کردن بریده
- عدم انجام تعهدات شخصی و کاری
اعتیاد به الکل چه عوارضی به دنبال دارد؟
عوارض مصرف الکل در بلندمدت شامل ابتلا به انواع سرطان‌ها، ضعف در سیستم ایمنی بدن و احتمال عقب‌ماندگی ذهنی در جنین مادران باردار دچار سوءمصرف است.
از جمله عوارض مصرف الکل عبارتند از:
- خواب آلودگی، تهوع و اسهال
- التهاب لوزالمعده
- افزایش فشار خون و سکته قلبی
- کم‌خونی
- سردرد و لکنت زبان
- ناراحتی معده و سیروز کبدی
- مشکلات تنفسی
- دوبینی و آسیب شنوایی
- عدم هوشیاری و تصمیمات غیر منطقی
- کاهش قدرت ادراک و واکنش به محرک‌ها
- مشکلات جنسی
- از دست دادن حافظه
- اغماء
بهترین روش‌های ترک الکل
روش‌های ترک اعتیاد به الکل شامل مراحلی مانند کاهش و قطع مصرف یا سم‌زدایی، استفاده از دارو و پیشگیری از بازگست به مصرف است. در کلینیک تخصصی ترک اعتیاد روزمهر یک برنامه سم‌زدایی تدریجی به عنوان اولین و مهم‌ترین قدم و با توجه به شرایط خاص هر فرد و مقدار و مدت مصرف الکل ارائه می‌شود. مرحله سم‌زدایی معمولا بین سه تا چهار هفته به طول می‌انجامد. در ادامه متداول‌ترین داروهای ترک الکل و اثرات و عوارض آن‌ها را مرور می‌کنیم.
۱. داروی دی‌سولفیرام برای ترک الکل
این دارو با تغییر روش تجزیه الکل در بدن، به فرد برای ترک الکل کمک می‌کند. در واقع، اگر فرد همزمان با مصرف داروی دی‌سولفیرام الکل مصرف کند، دچار بدحالی می‌شود. بنابراین تمایل کمتری به مصرف الکل خواهد داشت. البته مصرف این دارو برای همه‌ی بیماران مناسب نیست و ممکن است برخی با مشکلاتی مواجه شوند که نیاز به مشاوره با پزشک متخصص دارد. به هر حال دی‌سولفیرام برای افرادی دارای انگیزه بالای برای ترک الکل، داروی موثری است.
۲. داروی آکامپروسات برای ترک الکل
داروی آکامپروسات نوعی قرص ترک الکل است که علائم ناشی از قطع مصرف الکل را در فرد از بین می‌برد. این علائم شامل بی‌خوابی، اضطراب، ناراحتی و افسردگی هستند که در برخی بیماران تا چند ماه پس از ترک الکل هم ادامه دارند. این دارو به برقراری مجدد تعادل میان انتقال دهنده‌های عصبی مغز کمک می‌کند و ناهنجاری‌های مغزی را کاهش می‌دهد. البته نقطه ضعف داروی آکامپروسات اجبار به مصرف آن به میزان سه دفعه در روز، و هر هر دفعه دو قرص است. چون در صورت فراموشی وعده‌های مصرفی فرد دچار مشکل می‌شود. این قرص زمانی بهترین تاثیر را در ترک اعتیاد الکل خواهد داشت که بیمار پیش از شروع درمان، مصرف الکل را قطع کرده باشد.
۳. داروی نالتروکسان برای ترک الکل
مناسب‌ترین دارو در درمان سوءمصرف و ترک الکل، نالتروکسان می‌باشد. در صورتی که فرد همزمان با مصرف نالتروکسان الکل مصرف کند، احساس لذت به او دست نخواهد داد. به علاوه این دارو، تمایل به مصرف الکل را از بین می‌برد. نالتروکسان به دلیل به صفر رساندن ارتباط میان الکل و احساس سرخوشی و لذت، به عنوان بهترین داروی ترک الکل شناخته شده است. همانند داروی آکامپروسات، نالتروکسان هم در افرادی که مصرف الکل را حداقل چهار روز پیش از آغاز فرایند درمان قطع کرده باشند، بهترین نتیجه را دارد. مصرف داروی نالتروکسان باید به صورت قرص (روزانه) یا آمپول (ماهی یک بار) باشد.
برای رفع مشکلات مربوط به فراموشی دوز مصرفی و تسهیل مصرف دارو برای بیماران، در کلینیک تخصصی ترک اعتیاد روزمهر، کاشت داروی نالتروکسان توسط جراح متخصص انجام شده و در واقع درمان قطعی بدون درد و خماری برای بیمار انجام می‌گردد. البته همراه با مصرف نالتروکسان، بیمار می‌بایست تحت نظر روانپزشک و روانشناس درمان خود را ادامه دهد و از دیگر روش‌های درمانی همراه با مصرف داروی ترک اعتیاد در برنامه درمانی خود بهره بگیرد.
یکی از مهم‌ترین مراحل در درمان و ترک اعتیاد به الکل پیشگیری از بازگشت به مصرف است. تحقیقات اعلام کرده‌اند که بیش از 60 درصد بیماران در صورت عدم شرکت در جلسات گروهی و فردی روان‌درمانی دچار بازگشت به مصرف خواهند شد. همان‌گونه که گفتیم در همه‌ی انواع ترک اعتیاد و به خصوص در ترک الکل، توجه به ترک ذهنی و روان‌شناختی اهمیت بسیاری دارد. متخصصان و مشاوران به کمک روان‌درمانی، دلایل ابتلای فرد به اعتیاد را شناسایی و سعی در برطرف نمودن این دلایل می‌کنند. به علاوه ضروری است مشکلات و موانع ترک‌های ناموفق قبلی (در صورت وجود) مشخص شود تا بیمار برای مقابله ذهنی در برابر محرک‌های وسوسه‌انگیز آماده گردد.
برای ترک الکل چه زمانی باید اقدام کرد؟
اولین علائم هشدار‌دهنده‌ی اعتیاد به مصرف الکل، عدم توانایی کاهش یا کنترل مصرف است. در این بازه زمانی فرد متوجه افزایش روزانه مصرف الکل هم از نظر دوز و هم از نظر دفعات مصرف می‌شود، ولی با وجود مشاهده‌ی مشکلات جسمی یا روان‌شناختی که در اثر مصرف الکل بیشتر می‌شود، قادر به کاهش مصرف خود نیست. در واقع در این حالت فرد تعهدات و فعالیت‌های شغلی، خانوادگی و اجتماعی خود را دچار مشکل می‌بیند، ولی دچار وابستگی به مصرف بیشتر برای احساس مجدد سرخوشی شده است. هنگامی که چنین علائمی را در خودتان یا نزدیکانتان مشاهده کنید، لازم است هرچه سریع‌تر برای ترک اقدام نمایید.
علائم و عوارض ترک الکل چیست؟
زمانی‌که فرد مصرف الکل را قطع کند، به طور متوسط طی 6 تا 8 ساعت دچار علائم ترک الکل شامل موارد زیر می‌شود. البته با انتخاب و اجرای روش مناسب برای درمان و ترک الکل می‌توان شدت این عوارض را تا حد زیادی کاهش داد. عوارض ترک مصرف الکل عبارتند از:
- تمایل زیاد به مصرف مجدد الکل
- بدن درد و رعشه
- تعریق و تهوع
- اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی
- بی‌قراری، تحریک‌پذیری و تشنج
- هذیان‌گویی و توهم
- فشار خون و افزایش ضربان قلب
- گشاد شدن مردمک‌ها
- کاهش اشتها، بی‌خوابی
- دلیریوم ترمنس (هذیان ترک الکل و عدم کنترل فرد بر رفتارش)
ترک الکل چند روز زمان می‌برد؟
مدت زمان لازم برای درمان سوءمصرف و ترک الکل به شرایطی مانند سن فرد مصرف کننده، دوز مصرفی و مدت زمان مصرف، شرایط جسمانی، مشکلات روان‌شناختی و میزان همکاری خود فرد بستگی دارد و به طور کلی دوره‌ی بستری بیمار یک تا سه هفته زمان خواهد برد. البته در صورت درمان سرپایی هم برای برخی بیماران وجود دارد.
تغذیه و خودمراقبتی برای ترک الکل
در طی فرایند ترک الکل احتمالا بسیاری از بیماران به تغذیه خود توجه نمی‌کنند. ولی استفاده از مواد مغذی در این زمان اهمیت بسیاری دارد، چون مصرف الکل تاثیر زیادی بر سوخت و ساز بدن و ایجاد مشکلات گوراشی برای فرد دارد. بنابراین در طی دوره و پس از درمان اعتیاد به الکل، لازم است به نکات تغذیه‌ای زیر توجه داشته باشید.
تا می‌توانید آب بنوشید
در مورد علائم ترک الکل قبلا توضیحاتی به شما ارائه دادیم، معمولا این علائم طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت پس از آخرین مصرف شما شدیدتر می‌شود و هم‌چنین به بی‌اشتهایی هم منجر خواهد شد. بنابراین، تا می‌توانید مایعات و مخصوصا آب مصرف کنید. آب‌رسانی به بدن باعث جلوگیری از کم آبی شده و در موفقیت فرایند سم‌زدایی تاثیر زیادی دارد.
از یک رژیم غذایی متعادل استفاده کنید
استفاده از همه‌ی گروه‌های غذایی به میزان متعادل در این دوره اهمیت زیادی دارد. از گروه‌های غلات، پروتئین، میوه و سبزیجات به میزان متعادل استفاده کنید تا کالری مورد نیاز بدنتان به بهترین وجه تامین شود.
از مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی غافل نشوید.
زمانی‌که در یک مرکز ترک اعتیاد بستری هستید، متخصصان این مراکز معمولا به منظور کاهش علائم ترک، داروهایی برایتان تجویز می‌کنند. به علاوه پزشکان متخصص، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای دفع سموم (مانند مولتی ویتامین‌ها، ویتامین‌های گروه B، C، ویتامین E و کلسیم) را برای شما تجویز می‌کنند.
سخن نهایی
اولین روشی که برای ترک الکل به ذهن بسیاری از مصرف‌کنندگان خطور می‌کند، ترک الکل در منزل است. البته این روش برای بیمارانی که سابقه‌ی مصرف کم و علائم خفیفی دارند، قابل انجام است. ولی افرادی که دارای سابقه‌ی مصرف الکل زیاد در روز هستند و برای مدت طولانی الکل مصرف کرده‌اند لازم است حتما تحت نظر پزشک متخصص فرایند درمان سوءمصرف الکل را طی کنند. ترک خودسرانه، ناگهانی و غیراصولی می‌تواند به تشنج و یا حتی مرگ منجر شود. بنابراین لازم است ترک الکل به صورت تدریجی بر مبنای برنامه تعیین شده توسط متخصص ترک اعتیاد انجام شود و بیمار حتما به یک روانشناس به عنوان مشاور به صورت منظم مراجعه کند. اگر قصد دارید از بهترین روش ترک الکل، مناسب با شرایط جسمانی و روان‌شناختی‌تان استفاده کنید، حتما با مشاوران ما در مرکز تخصصی ترک اعتیاد روز مهر تماس بگیرید و از راهنمایی و مشاوره رایگان کارشناسان ما استفاده کنید.