معرفی دو صنایع دستی مس پرداز و مس خاتم

در این مقاله به معرفی هنر های مس پرداز و مس خاتم می پردازیم.

هنر مس و پرداز چیست؟

ظروف مس و پرداز از ترکیب دو نوع صنایع دستی به نام های صنایع دستی مسگری و صنایع دستی میناکاری پرداز ساخته می شود. این ابداء که قدمت زیادی نیز ندارد توجه بسیاری از هنر دوستان را به خود جلب کرده است. ظروف مس و پرداز بسیار زود جایگاه خود را در نظر هنر دوستان و دوست داران صنایع دستی باز کرد و به یکی از پر طرفدار ترین صنایع دستی تبدیل شد.

مراحل ساخت ظروف مس و پرداز

• مرحله اول خمکاری مس
• مرحله دوم نقاشی و میناکاری روی مس
• مرحله سوم ساب
• مرحله چهارم پلی استر

مرحله 1 ساخت ظروف مس و پرداز: خم کاری مس

مرحله اول تولید ظروف مس و پرداز خم کاری مس است . در این مرحله ظرف مسی مورد نظر که قرار است بر روی ان نقاشی پرداز صورت بگیرد ایجاد می شود . به این مرحله خم کاری مس میگویند که جزئی از صنایع دستی مس گری است . ظروفی مانند قوری و سماور مسی ، ایینه و شمع دان مسی ، تنگ و جام مسی و … در این مرحله تولید و برای نقاشی کردن بر روی ان ها اماده می شوند.

مرحله 2 ساخت ظروف مس و پرداز: نقاشی پرداز و میناکاری بر روی ظروف مسی

یکی از مراحل ایجاد ظروف مس و پرداز ، نقاشی بر روی مس است . در این مرحله هنرمند نقاش ، طرح هایی را در سبک نقاشی پرداز بر روی ظروف مسی نقاشی می کند . رنگ مورد استفاده در این نقاشی همان رنگ مورد استفاده در میناکاری می باشد . نقاش ، نقش های مورد نظر را با دقت بسیار زیاد و زیبایی منحصر به فردی بر روی مس رسم می نماید . هرچه دقت و ظرافت نقش ها بیشتر باشد ارزش صنایع دستی مس و پرداز بیشتر است.

مرحله ی 3 ساخت ظروف مس و پرداز ساب دادن

در مرحله ی ساب که سومین مرحله تولید ظروف مس و پرداز است ، ظروف مس و پرداز به وسیله ی دستگاه ساب، ساب میخورند و براق می شوند. در حقیقت به وسیله ی دستگاه ساب موارد اضافه و چربی های روی طرح و مس گرفته می شود و طرح کاملا یک دست و براق می شود . این مرحله در تولید یک ظرف مس و پرداز با کیفیت بسیار مهم است.

مرحله 4 ساخت ظروف مس و پرداز: پلی استر زنی

مرحله آخر تولید ظروف مس و پرداز ، زدن پلی استر بر روی ظروف نقاشی شده و ساب خورده است . پلی استر باعث ماندگاری رنگ ، قابل شست و شو شدن رنگ ، و براق تر شدن ظرف مس و پرداز می شود . این مرحله هم بسیار مهم است و اگر پلی استر با کیفیت و یکنواخت بر روی ظروف مس و پرداز زده نشود کیفیت این محصول بسیار کاهش می یابد.

مس و خاتم یا خاتم کاری روی مس چیست؟

محصولات خاتم کاری از گذشته های دور در ایران علاقه مندان زیادی داشته است و خاتم کاری به عنوان یکی از برجسته ترین صنایع دستی ایرانی شناخته میشود. خاتم کاری هنر زیباسازی اشیا به وسیله مثلث های کوچک است. خاتم کار هنرمندی است که بر روی چوب به وسیله رنگ و استخوان و … نقشه ایجاد میکند.

در گذشته خاتم کاری اکثرا بر روی چوب انجام میشد و کل ظرف چوبی مورد نظر با تکه های خاتم روکش میشد اما در سالهای اخیر با تلفیق این هنر زیبا بر روی ظروف مسی، صنایع دستی زیبایی خلق شده اند.در صنایع دستی مس و خاتم (خاتم کاری روی ظروف مسی)، استاد هنرمند از کنار هم قراردادن فلز مس و هنر خاتم کاری یک ترکیب رنگ فوق العاده و بی نظیر ایجاد میکند.

برای ساخت ظروف مس و خاتم، ابتدا ظروف خام مسی ساخته شده و سپس استاد خاتم کار روی ظروف را با خاتم های آماده شده به زیبایی تزئین میکند. ظروف مسی میتوانند آجیل خوری، شکلات خوری، گلدان، سنبلدان، سنگاب، جام و هرچیز دیگری باشد. ترکیب رنگ زیبا و جذاب فلز مس و نقوش خاتم، زیبایی بی بدیلی به این اثر هنری میبخشد. بر عکس خاتم کاری معمول که بر روی چوب انجام میشود، در خاتم کاری روی مس (مس و خاتم)، تمامی ظرف مسی با خاتم پوشانده نمی شود و بخش هایی از کار به صورت مس نمایان است. در محصولات مس و خاتم، قطعات کوچک چوب، مس و استخوان شتر با ظرافتی خاص توسط استاد خاتم کار بر روی ظروف مسی قرار داده می شوند.

مراحل ساخت ظروف مس و خاتم

در این قسمت می خواهیم در مورد خاتم کاری روی مس و روش خاتم کاری روی مس توضیح دهیم. یکی از مهم ترین چیزها در خاتم کاری روی مس انتخاب مواد اولیه خاتم کاری و همچنین وسایل خاتم کاری می باشد.

مواد اولیه خاتم کاری

از مهم ترین مواد ی که در هنر خاتم کاری مورد استفاده قرار می گیرد می توان موارد زیر را نام برد :

• انواع چوب ها
• استخوان
• فلزات
• لاک
• سریشم
• صدف
• نخ پرک

وسایل خاتم کاری

از مهم ترین وسایلی که در خاتم کاری اعم از خاتم کاری روی مس و... استفاده می شود عبارتند از :

چکش، سوهان ، گاز انبر،ظرف رنگرزی،قلم مو،قیچی مخصوص بریدن مفتول های فلزی، پیچ گوشتی، سمباده و...

روش تولید خاتم

در ابتدا لازم است توضیح دهیم که خاتم کاری اعم از خاتم کاری روی مس و... هنری است که دقت و ظرافت هنرمند در آن حرف اول را می زند و چه بسا یک اشتباه هر چند کوچک کل نتیجه ی کار را خراب کند .

ابتدا انواع چوب ها و استخوان هایی را که لازم است تهیه می کنند . از مهم ترین چوب هایی که استفاده می شود می توان موارد زیر را نام برد :

آبنوس ، فوفل،تبریزی،افرا،نارنج،عناب ، بقم و گردو

استخوان هایی که استفاده می شود معمولا استخوان شتر و استخوان اسب می باشد.

بعد از تهیه چوب و استخوان های مورد نظر آن ها را با ابزاهای مخصوصی که وجود دارد به طول وقطری که مورد نظر است برش می دهند و مثلث هایی را با آن ایجاد می کنند. با استفاده از سوهان کاری تمام ضلع هایی رو که مد نظر و مطابق طرح است را درست می کنند .

برای درست کردن خاتم ابتدا باید طرح آن توسط هنرمند خاتم کاری کشیده شود و مثلث های چوبی ،استخوانی وفلزی که ایجاد شده است با استفاده از هنر هنرمند با استفاده از سریشم که یک نوع چسب مخصوص می باشد کنار هم قرار می گیرند و چسبانده می شوند. سپس با نخ آن ها را محکم می کنند. با انجام این کار به اصطلاح پره درست می شود. بعد از چند ساعت از این کار که گذشت نخ ها را باز می کنند و ضلع های طرحی که سوهان کاری شده است و تعدادی از پره هایی که ساخته شده را دوباره کنار هم قرار می دهند و با چسب می چسبانند.

در مرحله بعد که به گل پیچی هم معروف است یک شش ضلعی بسیار منظم ایجاد می شود که به شمسه هم معروف است . اطراف هر کدام از شش ضلعی ، 6 سیم به وسیله چسب چسبانده می شود وبا نخ آن را محکم می کنندو نتیجه آن طرح ستاره ای است که ایجاد می شود. این طرح ها رو تا جایی که لازم باشد تکرار می کنند تا به اندازه ی طرحی که مد نظر هنرمند است در آمده باشد و سپس آن را زیر فشار و پرس قرار می دهند . با انجام چند مرحله برش کاری و چسباندن لایه های چوب (که بسیار نازک هم می باشد) در اطراف آن ، طرح اولیه ای که برای خاتم مورد نیاز است ایجاد می شود.

برگرفته از: akhbarrasmi.com