پلاستیک و لاستیک دو ماده بسیار مهم در زندگی بشر محسوب می‌شوند. در واقع با تولید این دو ماده یک انقلاب عظیم در صنعت ایجاد شد که این انقلاب باعث رشد صنایع مختلف در طول دهه‌های گذشته شد و زندگی بشر را تا حد زیادی متحول کرد. یکی از مهم‌ترین تغییرات ایجادشده توسط این دو ماده در زندگی بشر، تولید خودرو بود که به واسطه وجود این دو ماده ممکن شد. هر دو این مواد، از نظر خواص، کاربرد و ظاهر با یکدیگر متفاوت هستند. اما این تفاوت باعث نشده است که تاثیر این دو ماده بسیار مهم در صنعت و توسعه محصولات جدید نادیده گرفته شود.
پلاستیک و لاستیک هر دو از پلیمر تشکیل شده‌اند. پلیمر یک ماکرومولکول است که از اجزای تکرار شونده زیادی ساخته شده است. هر واحد تکراری نشان دهنده مونومری است که برای ساختن پلیمر استفاده می‌شود. برخی از پلیمرها مصنوعی هستند، در حالی که بسیاری از انواع پلیمرها ترکیبات طبیعی هستند. پلاستیک یک پلیمر مصنوعی است، در حالی که لاستیک به عنوان یک پلیمر طبیعی نیز یافت می‌شود، این تفاوت اصلی بین پلاستیک و لاستیک است. در عین حال هر دوی این ترکیبات در تولید اقلام مختلف بسیار مفید هستند.
پلاستیک چیست ؟
پلاستیک یک ماده پلیمری است که با اعمال گرما و فشار امکان قالب‌گیری و شکل‌دهی را دارد. این خاصیت به پلاستیسیته معروف است. ویژگی چکش‌خواری پلاستیک باعث شده است امکان قالب‌گیری آن به اشکال مختلف به راحتی وجود داشته باشد.
جدای از آن، وزن سبک پلاستیک نیز دلیل خوبی برای استفاده از آن در تولید تجهیزات مختلف است. پلاستیک دارای چگالی کم، رسانایی الکتریکی ضعیف، شفافیت و برخی ویژگی‌های دیگر است. پلاستیک‌ها بسیار پایدار هستند و سرعت تخریب کمتری دارند. علاوه بر این پلاستیک جرم مولکولی بالایی دارد که باعث می‌شود در ساخت بسیاری از مواد مانند پوشش‌ها، الیاف مصنوعی و غیره به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
انواع مختلفی از پلیمرهای پلاستیکی وجود دارد. این پلاستیک‌ها را می‌توان بر اساس چندین پارامتر مختلف دسته بندی کرد. ما می‌توانیم پلاستیک‌ها را بر اساس خواص شیمیایی، خواص فیزیکی، ساختار شیمیایی، روش سنتز و غیره طبقه‌بندی کنیم.
برخی از پلاستیک‌های مهم در تجارت و تولید محصولات مختلف عبارتند از: پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی استایرن، PET، PTEF و موارد دیگر. در فرآیند تولید این گونه‌های پلاستیکی، برخی مواد شیمیایی به مواد اصلی افزوده می‌شود. این ترکیبات شیمیایی شامل تثبیت‌کننده‌ها (برای ماندگاری طولانی پلیمر)، پرکننده‌ها (برای بهبود عملکرد)، نرم‌کننده (به منظور بهبود انعطاف‌پذیری) و موارد دیگر است. گاهی اوقات نیز در پایان مراحل تولید از انواع رنگ‌ها نیز برای به دست آوردن رنگ‌های چشم نواز استفاده می‌شود.
کاربرد پلاستیک
از پلاستیک‌ها تقریبا در همه زمینه‌ها از جمله پزشکی، صنایع نساجی، غذا و نوشیدنی (به عنوان مواد بسته بندی) به میزان زیادی استفاده می‌شود. پلاستیک‌ها در عین حال در بسیاری از زمینه‌های دیگر مانند تولید دارو و بسته‌بندی آن، تجارت پوشاک، غیره کاربردهای مختلفی دارند.
پلاستیک‌ها به طور کلی به دو گروه تقسیم می‌شوند که عبارتند از ترموست‌ها و ترموپلاست‌ها.
ترموپلاست چیست ؟
ترموپلاست‌ها نوعی از پلاستیک است که در اثر افزایش دما نرم می‌شود و پس از سرد شدن، مجددا به شکل و میزان سختی اولیه خود باز می‌گردد.
ترموست اما اینگونه نیست و برخلاف ترموپلاست‌ها، این ماده در اثر افزایش دما سخت‌تر می‌شود و پس از سرد شدن مجدد میزان سختی خود را از دست نمی‌دهد. تنها راه تغییر شکل این ماده این است که آن را با حرارت دادن تحت فشار به شکل‌های مختلف و دلخواه درآورد. اما نمی‌توان آن را برای برای دوم تغییر شکل داد.
ترموپلاست‌ها به طور کلی در سه گروه تقسیم‌بندی شده‌اند که به شرح زیر است:
فلوروکربن‌ها : این ماده همانطور که از اسم آن پیدا است، از ترکیب کربن و فلور تولید می‌شود. اولین نوع این ماده به نام تفلون معروف شده است که علاوه بر مقاومت در برابر خوردگی و ساییدگی، ضریب اصطکاک بسیار کمی نیز دارد.
پلی وینیل کلراید : این ماده بسیار سخت است و به دلیل همین میزان سختی، از آن در تولید انواع لوله‌ها و اتصالات استفاده می‌شود.
پلی‌پروپیلن : این ماده نسبت به پلی‌اتیلن از مقاومت بالاتر و بیشتری در برابر حرارت و خورندگی برخوردار است و سختی بیشتری نسبت به آن دارد. به دلیل همین خاصیت این ماده است که از آن برای تولید انواع والو و بطری استفاده می‌شود.
ترموست‌ها نیز در سه گروه مختلف طبقه‌بندی شده‌اند :
سیلیکون‌ها : که دارای مقاومت بسیار بالا و مطلوبی در برابر حرارت و گرما است. سیلسیم از مهم‌ترین مواد تشکیل‌دهنده آن است و خواص آن به گونه‌ای است که ویژگی‌های مکانیکی آن بر اثر حرارت تا حد بسیار ناچیزی تغییر می‌کند. در عین حال این ماده در برابر مواد شیمیایی مقاومت بسیار پایینی دارد.
پلی‌استرها : در برابر مواد شیمیایی مقاومت آن بسیار کم است. از این ماده در کامپوزیت‌ها به صورت الیاف استفاده می‌کنند. کاربرد دیگر آن نیز به همراه شیشه در بدنه اتومبیل و قایق است.
فنولیک‌ها : این ماده در ساخت بدنه دستگاه‌هایی مانند رادیو ، تلفن و پریز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لاستیک چیست ؟
لاستیک یک ماده الاستیک است که یا از گیاهان الاستیک به دست می‌آید یا با استفاده از روغن نفت سنتز می‌شود. بنابراین، دو نوع لاستیک وجود دارد: لاستیک طبیعی و لاستیک مصنوعی. لاستیک به دلیل خاصیت ارتجاعی و برخی ویژگی‌های دیگر در صنایع بسیار پرکاربرد است. این وسیله برای تولید محصولات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لاستیک طبیعی از پلیمرهای ایزوپرن و آب به همراه برخی ترکیبات دیگر تشکیل شده است. جزء اصلی لاستیک طبیعی پلی ایزوپرن است. این ماده پلیمری (الاستومر) موجود در لاستیک طبیعی است. لاستیک طبیعی از لاتکس درخت لاستیک به دست می‌آید. این لاتکس شیری و چسبناک است، و می‌توان آن را از قسمت‌های نزدیک به پوست درخت به دست آورد.
لاستیک طبیعی به دلیل وجود یک پیوند دوگانه در ستون فقرات پلیمر، مستعد ولکانیزه شدن است. ولکانیزاسیون فرآیند تشکیل پیوندهای عرضی بین زنجیره‌های پلیمری با استفاده از گوگرد به عنوان معرف اتصال عرضی است. لاستیک ولکانیزه سفت‌تر و بادوام‌تر از لاستیک طبیعی است.
لاستیک مصنوعی از نفت یا گازهای طبیعی تولید می‌شود. لاستیک‌های مصنوعی در کارخانه‌های شیمیایی با استفاده از پتروشیمی به عنوان نقطه شروع، تولید می‌شوند. به عنوان مثال، از واکنش استیلن و اسید کلریدریک پلی کلروپرن، نوعی لاستیک مصنوعی به دست می‌آید.
طیف گسترده‌ای از محصولات به دست آمده از لاستیک وجود دارد. برخی از نمونه‌ها عبارتند از کفش، لاستیک خودرو، لباس ضد آب، بادکنک، دستکش محافظ و بسیاری چیزهای دیگر.
تفاوت میان لاستیک و پلاستیک از نظر ویژگی‌های منحصر به فرد
پلاستیک دارای انعطاف پذیری است، اما لاستیک خاصیت ارتجاعی دارد.
پلاستیک از روش‌های صنعتی به دست می‌آید، اما لاستیک را می‌توان از دو روش صنعتی و از منابع طبیعی به دست آورد.
پلاستیک با استفاده از نفت خام به عنوان ماده اولیه تولید می‌شود، در حالی که لاستیک به طور طبیعی در درختان لاستیک وجود دارد و به عنوان لاتکس تولید می‌شود یا می‌توان آن را به صورت صنعتی از نفت و گازهای طبیعی تولید کرد.
میزان سمی بودن پلاستیک کم است، اما لاستیک سمی‌تر است.
بیش از ۱۰۰۰۰ نوع پلاستیک وجود دارد، اما دو نوع اصلی ترموست و ترموپلاستیک هستند. در حالی که تنها دو نوع لاستیک شامل لاستیک ارگانیک و مصنوعی وجود دارد.
یکی دیگر از تفاوت‌های مهم کاربرد آنها است، از پلاستیک‌ها تقریبا در هر زمینه‌ای استفاده می‌شود، مانند لباس، غذا، نوشیدنی، ساخت و ساز و بسیاری موارد دیگر. در حالی که لاستیک‌ها بیشتر در تایرهای وسایل نقلیه، اهداف صنعتی و جنگ‌های اولیه تا پیشرفته استفاده می‌شوند.