برای گشت و گذار در اصفهان تنها کافیست که یک جفت کفش ورزشی پا کنید و تک به تک کوچه‌های اصفهان را بگردید. گاهی حتی خانه‌های معمولی بافت شهری نیز، زیبا و دیدنی هستند. در هر کوچه که سرک بکشید، یک جاذبه دیدنی منحصر به فرد انتظار شما را می‌کشد. گاهی این سبک گشت و گذار در اصفهان، بهتر از دیدن جاذبه‌های مهم و تاریخی خواهد بود. اگر این روش را برای اصفهان گردی انتخاب کرده باشید، در میان همین کوچه و پس کوچه‌ها، با خانه‌ای زیبا به نام خانه معتمدی اصفهان رو به رو خواهید شد. خانه‌ای که بسیاری آن را به نام خانه ملا باشی می‌شناسند. خانه‌ای غریب در محله پاقلعه که هنوز هم حس و حال گذشته خود را حفظ کرده است. حال با سفرزون همراه باشید تا این خانه غرق در نور و رنگ را بهتر بشناسید.
ملاباشی در چه دورانی زندگی می‌کرد؟
ساخت این خانه به دوران صفویه باز می‌گردد. اما خانه ملاباشی در دوره ظل السلطان معروف شد. زمانی که ظل السلطان در اصفهان قدرت را به دست داشت و همه از دست او به خداوند شکایت می‌کردند. ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه بود. اما به دلیل غیر قجری بودن مادرش، نمی‌توانست به سلطنت برسد. ناصر الدین شاه هم به همین دلیل او را عازم اصفهان کرد تا در آنجا قدرت را بر دست بگیرد.
ظل السلطان نیز به دلیل کینه‌ای که از زندگی به دل داشت، تا می‌توانست بر مردم اصفهان ظلم و جفا کرد. او خسارت زیادی به مردم و روستاییان وارد نمود. حتی تلاش داشت تا بخش زیادی از طبیعت اصفهان را نابود کند. او با شکار‌های بی‌رویه خود، نسل چند نمونه حیوان را در اصفهان به صورت کلی منقرض کرد. او لشگری کوچک از اتریش و آلمان را به صورت مزدوری در اختیار خود در آورده بود تا بر مردم ستم کند.
بالا گرفتن اختلاف و ورود ملاباشی
پناه بردن همسر ظل السلطان به خانه مشروطه باعث ایجاد آشوب در شهر شد. به همین دلیل ناصر الدین شاه، ملا باشی را به این شهر فرستاد تا وضعیت را آرام کند. او توانست به وضعیت سامان ببخشد و به همین دلیل در بین مردم اصفهان چهره معقول و معتبری پیدا کرد. پس از مدتی که ناصرالدین شاه شاهد موفقیت ملا باشی بود، تصمیم گرفت که خانه‌ای برای وی تهیه کند. او نیز خانه ملاباشی را انتخاب کرد زیرا نزدیک خانه مشروطه بود. از آن پس، خانه ملا باشی تبدیل به خانه‌ای برای رفع اختلافات مهم شد.
چرا خانه معتمدی اصفهان ؟
بسیاری از افراد هنوز این خانه را به نام خانه ملاباشی می‌شناسند و تعجب می‌کنند که چرا آن را خانه معتمدی صدا می‌زنند. با وجود اینکه این خانه به ملاباشی تعلق داشته، اما در سال ۱۳۸۰ شمسی، آقای معتمدی این خانه را خریداری نمود. او کسی بود که خانه ملاباشی قدیمی را بازسازی کرد و تبدیل به چیزی نمود که امروزه شاهد آن هستیم. این خانه جریان زندگی درونش را به آقای معتمدی مدیون است. از طرفی با تلاش‌های وی، نهایتا در ۲۵ خرداد سال ۱۳۸۱، این خانه با شماره ثبت ۵۸۸۳ وارد فهرست آثار ملی ایران شد. همچنین اکثر اسباب و اثاثیه این خانه نیز به آقای معتمدی تعلق دارد. به همین دلیل این خانه، لایق نام خانه معتمدی اصفهان است.
معماری خانه معتمدی اصفهان ، نمادی کامل از معماری ایرانی
زمانی که این خانه برای ملاباشی، ریش سفید اصفهان خریداری شد، مثل امروز بزرگ و زیبا نبود. در آن دوران تنها دو اتاق پنج دری و یک اتاق زمستان نشین در این خانه وجود داشت. بیشتر اهمیت این خانه، به دلیل موقعیت سیاسی آن بود. جالب است بدانید که این خانه نه تنها به خانه مشروطه نزدیک بود، بلکه فاصله کمی هم با خانه ملک التجار، یکی از ثروتمندان اصفهان داشت.
این خود ملاباشی بود که در مدت عمر خود، این خانه را به نوعی بازسازی نمود. ملاباشی بود که به این خانه یک اتاق ۹ دری اضافه کرد. این اتاق ۹ دری همان اتاقی است که امروزه از آن به عنوان زیباترین بخش ساختمان یاد می‌کنند. کلیت معماری این ساختمان به دوران قاجار تعلق دارد. اما اگر کمی دقت داشته باشید، خواهید دید که در آن عناصری از معماری زندیه نیز به چشم می‌خورد.
به صورت کلی خانه معتمدی اصفهان از دو طبقه تشکیل شده. همچنین حیاطی زیبا، سه ورودی و دو اتاق کار دارد. اتاقی که در غرب حیاط قرار دارد، مخصوص کار ملاباشی بوده و مراجعین را در آنجا ملاقات می‌کرده است. یکی از بخش‌های بارز معماری خانه معتمدی اصفهان، ارسی است که ۹ درب دارد. در بالای این ارسی، کنگره‌ای چوبی به چشم می‌خورد که با شیشه‌های رنگی تزئین شده. تابش نور در این شیشه‌ها می‌تواند فضایی کاملا خیال‌انگیز ایجاد کند.
خانه معتمدی اصفهان از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
خب در اینجا قصد داریم تا شما را با بخش‌های مختلف خانه معتمدی اصفهان آشنا کنیم. از درب کوچه ملک که وارد خانه معتمدی اصفهان می‌شوید، وارد حیاط خواهید شد. پس معرفی خانه را با حیاط آغاز می‌کنیم.
حیاط بیرونی
آقای معتمدی در زمان خرید این خانه، بیشترین هزینه را صرف بازسازی حیاط بیرونی کرد. حیاط بیرونی به دلیل بلاهای طبیعی مختلف، همانند باران اسیدی و طوفان، بیشترین آسیب را دیده بود. به همین دلیل باید هزینه زیادی صرف بازسازی آن می‌شد. پله‌های دسترسی به طبقات بالا و همچنین ایوان نیز در حیاط بیرونی واقع شده‌اند. همانطور که اشاره کردیم، دفتر کار ملاباشی نیز در کنار همین حیاط قرار داشته.
آقای معتمدی عتیقه های زیبایی را در حیاط بیرونی قرار داده که در زیر درخشش نور، پرتوهای زیبایی را از خود متصاعد می‌کنند.
حیاط اندرونی
در گذشته خانه‌ها دارای حیاط بیرونی و حیاط اندرونی بودند. در مورد خانه ملاباشی، متاسفانه حیاط اندرونی کاملا از بین رفته بود. اما آقای معتمدی از بازسازی آن صرف نظر نکرد. یکی از دیدنی‌های منحصر به فرد حیاط اندرونی، نقاشی‌های زیبایی است که بر روی دیوارها به چشم می‌خورند. این‌ها را می‌توان یادگار دوران زندیه دانست.
عکس‌های پرتره زیادی را روی دیوارها می‌توان مشاهده کرد. جالب است بدانید که چنین تصاویری کاملا تحت تاثیر معماری غربی بوده‌اند. در این دوران هنر غرب، مخصوصا اروپا، تاثیر زیادی بر هنر ایران داشته است. جالب است بدانید که اتاق ۹ دری معروفی که ملاباشی ساخته نیز در همین حیاط است. با وجود گذشت این همه سال، هنوز هم درب چوبی این اتاق، متعلق به همان دوران است. با ورود به حیاط اندرونی، انگار وارد تاریخ گذشته شده‌اید.
شاه نشین
در خانه‌های قدیمی، همیشه بخشی را به شاه نشین اختصاص می‌دادند. این بخش را می‌توان زیباترین بخش خانه دانست. درب ورودی اتاق، یک ارسی ۹ دری زیبا با شیشه‌های رنگی است. تزئینات موجود در این اتاق واقعا خیره کننده است. در خانه‌های قدیمی، همیشه شاه نشین را به بهترین نحو ممکن می‌ساختند و مخصوص مهمان یا حضور خود صاحب‌خانه بوده. جالب است بدانید با وجود اینکه زمان و هزینه زیادی صرف بازسازی شاه نشین خانه معتمدی اصفهان شده، اما باز هم بخش‌های زیادی از آن هنوز دست نخورده باقی مانده و یادگار دوران زندیه و صفویه است.
همانطور که اشاره کردیم، علاوه بر اتاق ۹ دری، یک اتاق پنج دری نیز داخل این خانه ساخته شده بوده. این اتاق پنج دری نیز هنوز قابل بازدید است. نکته قابل توجه در مورد معماری این اتاق، دو پنجره‌ای است که در بالای آن قرار گرفته. جالب است بدانید که در گذشته خانم‌ها از همین دو پنجره شاهد مراسم عزاداری حسینی داخل خانه بودند. به این ترتیب بدون اینکه دیده شوند، می‌توانستند شاهد مراسم باشند. البته ناگفته نماند که این دو پنجره محل عبور و مرور غلامان و نوکران نیز بوده است. این دو پنجره هنوز هم وجود دارند و جزء بخش‌های زیبای اتاق پنج دری به شمار می‌آیند.
در حال حاضر چه استفاده‌ای از خانه معتمدی اصفهان می‌شود؟
امروزه بسیاری از ابنیه تاریخی در حال تبدیل شدن به اماکن تفریحی، رفاهی و اقامتی هستند. شاید برخی از افراد و دوست داران آثار تاریخی با این عمل مخالفت کنند. اما مسئولین و صاحبان این ابنیه بر این باور هستند که با این کار می‌توانند درآمدی کسب کنند که صرف حفظ خود آن بنا شود.
این تغییر و تحول نیز برای خانه معتمدی اصفهان در حال رخ دادن است. مسئولین این خانه تصمیم بر این دارند که آن را تبدیل به یک مکان اقامتی کنند. اما اتاق ۹ دری و پنج دری قرار است قابل بازدید برای عموم باشد. البته شاید واقعا با این کار بتوانند به بقای خانه زیبای ملاباشی کمک شایان توجهی کنند.
اطلاعات بازدید از خانه معتمدی اصفهان
آدرس خانه معتمدی: شهر اصفهان، محله پاقلعه ، خیابان ملک، کوچه ملاباشی، خانه اول دست راست.
همانطور که اشاره کردیم، این خانه در اختیار آقای معتمدی است. به این ترتیب می‌توان گفت که مالک اصلی این خانه فردی حقیقی بوده و تحت مالکیت سازمان میراث فرهنگی نیست. به همین دلیل در مورد هزینه بازدید یا ساعت کار نمی‌توان با دقت صحبت کرد. جالب است بدانید که ساعت بازدید خاصی برای این خانه وجود ندارد و هزینه ورودی را نیز بر اساس ظاهر شما تعیین می‌کنند! البته اعتراضی هم نمی‌توان به این موضوع داشت. انگار که یک فرد معمولی خانه خود را برای بازدید قرار داده و مبلغی دل بخواه را برای آن تعیین می‌کند.
آخرین بار در تابستان ۹۸، مبلغ ورودی به ازای هر نفر، ۳۰ هزار تومان بود. البته ممکن است این نرخ برای برخی دیگر ۵۰ هزار تومان و برای برخی دیگر ۱۵ هزار تومان باشد! به هر صورت اگر قصد بازدید از این خانه زیبا را دارید، بهتر است بین ساعات ۹ صبح تا ۱۹ عصر مراجعه نمایید و انتظار هزینه ورودی بالا و غیر منطقی را داشته باشید!