آجانتا، نام مجموعه غارهای اعجاب‌انگیزی است که در نزدیکی شهر جالگائون هند قرار دارد. این غارها، در واقع معابدی بودایی هستند که حدود ۲۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده‌اند. در این منطقه مجموعاً ۳۰ غار اسرارآمیز وجود دارد که درون آن‌ها پر از مجسمه‌ها و نقاشی‌هاییست که با دیدن آن‌ها انگشت به دهان خواهید ماند. هر یک از این نقاشی‌ها و تندیس‌ها راوی داستان یا عقیده‌ای مذهبی در رابطه با آیین بودا هستند. غارهای آجانتا میراثی از انسان‌های گذشته‌اند که به‌کارگیری این میزان از ظرافت، زیبایی و هنر در ساخت آن‌ها، هر بیننده‌ای را به شگفتی وا می‌دارد. با سفرزون قدم به تاریخ بگذارید تا شما را با رمز و رازهای این غارها آشنا کنیم و با هم غرق در داستان‌ها و افسانه‌های کهن شویم.
موقعیت جغرافیایی غارهای آجانتا
غارهای باستانی آجانتا در ۵۶ کیلومتری جنوبِ شهر جالگائون، در یکی از ایالت‌های هند به نام مَهاراشترا قرار دارند. این غارها در خارج از روستایی به همین نام و در بخشی از کوه‌های گهات غربی واقع شده‌اند. معابد زیبای آجانتا در شیب سنگیِ درهای U-شکل و در امتداد رودخانه‌ای به نام وگهور (Waghur) ساخته شده‌اند.
ماجرای کشف غارها
غارها حدود هزار سال زیر جنگل‌های انبوهی پنهان بودند و به صورت مکانی متروکه در آمدند، اما کاملاً اتفاقی پیدا شدند. ماجرا از این قرار است که در سال ۱۸۱۹ میلادی، یک افسر انگلیسی به نام جان اسمیت که به همراه چند تنِ دیگر، برای شکار به این منطقه آمده بودند، در مسیر خود تصادفاً با غارهایی کشف نشده برخورد کردند. غارهایی که نمونه‌ای عالی از هنر مذهبی بودایی هستند. بدین ترتیب پس از قرن‌ها پنهان ماندن، درهای غار دوباره به روی انسان‌ها گشوده شد.
طی چند سال، آوازه‌ی کشف غارها در همه جا پیچید و به هدفی برای سو‌ءاستفاده‌ی افراد سودجو و شکارچیان گنج تبدیل شد. اندکی بعد، توجه باستان‌شناسی به نام جیمز فرگوسن که به شدت به تاریخ معماری و عتیقه‌جات هندی علاقه‌مند بود، به غارها جلب شد. این باستان‌شناس تصمیم گرفت به مطالعه و تحقیق روی این معابد تاریخی که در دل کوه حفر شده‌اند، بپردازد. او غارها را شماره‌گذاری کرد و اقدامات مهم و ارزشمندی را در جهت حفظ این گنجینه‌ی باستانی انجام داد. از جمله‌ی این اقدامات، بازسازی و احیای نقاشی‌های داخل غارها با کمک گرفتن از نقاش، عکاس و عتیقه‌شناسی به نام رابرت گیل بود.
این مجموعه در سال ۱۹۸۳ میلادی وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شد و در حال حاضر توسط و تحت کنترل و نظارت سازمان مطالعات باستانی هند(ASI) نگهداری می‌شود.
تاریخچه‌ی غارهای آجانتا
مجموعه غارهای آجانتا در دو مرحله ساخته شده‌اند. نخستین مرحله به سده‌ی دوم پیش از میلاد و زمان حکومت سلسله‌ی ساتاوانا (قرن دوم پیش از میلاد- قرن ۲ میلادی) برمی‌گردد که غارهای ۸، ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۳و A15 در این زمان احداث شدند. در این دوره، هینه‌یانه که از شاخه‌های دین بودا است، رواج داشت. فعالیت این بخش از آجانتا، تا قرن اول میلادی ادامه پیدا کرد. مرحله‌ی بعدی در قرن‌های ۵ و ۶ میلادی و با حمایت حاکمان امپراتوری واکاتاکا (قرن ۳ تا ۶ میلادی)، و به طور خاص پادشاه هاریسنا (Harisena) انجام شد. در آن زمان، گرایش زیاد اندیشه‌های هند به اسطوره‌سازی سبب پیدایش شاخه‌ی جدیدی از دین بودا به نام مهایانه (Mahayana) شد که اعمال دینی سخت‌تری نسبت به هینه‌یانه داشت.
مرگ ناگهانی هاریسنا باعث متوقف شدنِ ساخت آجانتا گردید.
غارهای سی‌گانه‌ی آجانتا و معماری آن‌ها
مجموعه معابد آجانتا شامل ۳۰ غار است که هر یک ویژگی خاص خود را دارند. ۵ مورد از این غارها چایتیا (سالن‌های مخصوص دعا و مراقبه‌ی راهبان بودایی) و بقیه ویهارا (معبد بودایی) هستند. جزئیات خیره‌کننده و تحسین برانگیزی که در نقاشی‌های دیواری و مجسمه‌های این غارها وجود دارد، آن‌ها را در شمار بهترین غارنگاره‌های باستانی هند قرار داده است. نقاشی‌هایی که با رنگ‌های گرم و زنده‌ی طبیعی و مصنوعی رنگ‌آمیزی شده‌اند. رنگ‌هایی که با گذشت بیش از هزار سال هنوز بخش زیادی از آن‌ها سالم باقی مانده‌اند. تأثیرپذیری از سبک‌های معماری مناطقی چون سریلانکا و تبت در نقاشی‌های غارهای آجانتا کاملاً مشهود است. در بیشتر این مجسمه‌های سنگی و نقاشی‌های دیواری، زندگی بودا و پیروانش و آموزه‌های دینی و فلسفی او را نشان می‌دهد. در ادامه هر یک از غارها را به صورت مختصر معرفی می‌کنیم. شروع نامگذاری غارها، به ترتیب از نزدیک‌ترین غار به روستای آجانتا است.
راه‌های رفتن به غارهای آجانتا
از طریق هواپیما: فرودگاه محلی اورنگ آباد، نزدیک‌ترین فرودگاه به غارهای تاریخی آجانتا است. می‌توانید ابتدا از شهرهای بزرگی چون بمبئی و دهلی خود را به اورنگ آباد برسانید و سپس مسیر ۳۳۳ کیلومتری تا آجانتا را با تاکسی طی کنید.
از طریق قطار: ایستگاه جالگائون که در فاصله‌ی ۵۶ کیلومتری از آجانتا قرار دارد، نزدیک‌ترین ایستگاه قطار به غارهاست. از اکثر شهرهای بزرگ هند، می‌توان از طریق قطار به جالگائون رفت و سپس با استفاده از تاکسی به غارهای آجانتا رسید.
از طریق اتوبوس: می‌توانید ابتدا به طریقی به اورنگ آباد بروید و سپس با استفاده از خطی که مقصد آن بوستان و باغ وحش سیدارت (Siddharth) است، در ورودی مجموعه‌ی آجانتا پیاده شوید.
زمان‌هایبازدید از مجموعه‌ی آجانتا
گردشگران می‌توانند در تمام روزهای هفته به جز دوشنبه، از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر از این غارهای افسانه‌ای دیدن کنند.