استنکاف یعنی خودداری کردن و امتناع کردن از انجام یا قبول یک امر، آنچه در قانون در این باره داریم ممکن است در موارد مختلف کاربرد داشته باشد. معروفترین استنکاف در قانون در مورد شخص قاضی است که قانون خودداری و استنکاف وی را تخلف حساب کرده همچنین در مواردی دیگر هم استنکاف به کار رفته مثل استنکاف از گرفتن اوراق قضایی و…
در مواد و اصول اولیه آیین دادرسی مدنی داریم که قاضی در دعوای طرح شده در هر حال باید رای و یا حکم صادر کند و به هیچ وجه نمی تواند به هیچ بهانه ای از صدور رای خودداری کند، برای مثال نمی تواند بگوید قانون درباره این پرونده و دعوا ساکت است و یا حکمی در این باره وجود ندارد.
این عذر ها قبول نیست و قاضی باید حتی اگر قانون ساکت باشد در منابع فقه و فتوا های مختلف حکم قضیه را پیدا کند. حال اگر قاضی از صدور رای خودداری کرد اصطلاحا مستنکف یا استنکاف کننده حق شناخته می شود و مجازات خواهد شد.
در هر دعوایی که طرح می شود، دادگاه باید به خوانده ابلاغ نماید و اخطاریه بدهد که علیه شما دعوایی طرح شده و در فلان تاریخ برای دادرسی حاضر شوید.
در گذشته این ابلاغ ها به صورت حضوری و فیزیکی توسط مامور دولت انجام می شد و اگر خوانده برگه ها را تحویل نمی گرفت؛ اصطلاحا گفته می شد که استنکاف کرده است و مامور ابلاغ این امر را در ابلاغیه درج می کرد و به دادگاه اطلاع می داد.
البته در حال حاضر این ابلاغیه ها به صورت الکترونیکی برای فرد و سامانه ارسال می شود و فرد از طریق موبایل و کامپیوتر می تواند به آن دسترسی پیدا کند و سامانه، لحظه ورود و خواندن ابلاغیه را ثبت می کند و فرد بعدا نمی تواند بگوید از وجود ابلاغیه خبر نداشتم.
در حال حاضر که ابلاغ های الکترونیکی انجام می شود فرد باید سامانه را به محض اطلاع چک کند و از ابلاغیه ها با خبر شود و اگر چنین کاری نکند یعنی این که استنکاف کرده است و دادگاه این گونه فرض می کند که فرد ابلاغیه را دیده است.
طبق آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب ۱۳۸۷ و ماده ۱۶ آن: در ابلاغ الکترونیکی، مخاطب نمی تواند اظهار بی اطلاعی کند؛ مگر اینکه ثابت نماید به لحاظ عدم دسترسی یا نقص در سامانه یا سیستم الکترونیک ابلاغ یا شبکه مخابراتی از مفاد ابلاغ مطلع نشده است. خودداری از مراجعه به سامانه ابلاغ، به منزله استنکاف از قبول اوراق اجرایی بوده و ابلاغ محسوب می گردد.