تصرف عدوانی به نوعی و به زبان ساده تر همان غصب کردن ملک دیگری است با این تفاوت که غصب، عام تر است یعنی این که غصب هم در مال منقول رخ می دهد و هم در مال غیر منقول اما تصرف عدوانی، مخصوص غصب مال غیر منقول است.
حال این تصرف عدوانی یا تصرف کردن غیر مجاز و غیر قانونی ممکن است در ملک دیگری باشد یا در ملک مشاعی باشد که خود شخص نیز در آن سهم دارد در هر حال تصرف عدوانی در ملک مشترک و مشاع هم قابل اتفاق افتادن است
همانطور که گفته شد تصرف کردن در ملک (یا خانه یا زمین یا آپارتمان و هر مال غیر منقول) که مالک آن کسی دیگر است و یا در تصرف کسی دیگر است بدون دلیل قانون مسئولیت آور و نیز جرم به حساب می آید.
ملکی را چند مالک داشته باشد مشاع یا مشترک است. ب ای مثال اگر شما با دوست خود زمینی را بخرید شماها مالک مشاع و مشترک آن زمین هستید و یا اینکه اگر ملکی به ارث برسد شما و باقی وراث مالکین مشاع آن خواهید بود.
حال با این توضیحات باید گفت این تصرف در ملک مشترک هم غیر قانونی است و عدوانی به حساب می آید اما چرا تصرف در سهم خود در ملک مشترک تصرف عدوانی است؟
فرض کنید در آپارتمانی چند طبقه شما هم مالک یک طبقه یا مستاجر آن هستید حال شخصی در قسمت های مشاع مثل حیاط با انباری مشترک یا قسمت های مشترک دیگر تصرف می کند و اجازه تصرف به دیگری هم نمی دهد با کار های خود (مثل کاسبی راه انداختن یا اشغال کردن آن به شکلی دیگر) در اینجا می شود رفع تصرف عدوانی وی را از دادگاه تقاضا کرد.
اما در ملک مشاع همچنان که ممکن است تصرف عدوانی شکل بگیرد و می توان رفع تصرف عدوانی را درخواست کرد؛ می توان خلع ید فرد از آنجا را نیز تقاضا کرد.
باید گفت که ملک و مال مشاع تا زمانی که تقسیم نشده؛ برای شرکا، دارای احکام خاصی است و آنها نمی توانند بدون اجازه دیگر شرکا در مال تصرف مادی کنند مثلا اگر خانه باشد نمی توانند در آن خانه سکونت کنند مگر آن که باقی شرکا اجازه بدهند.
زیرا آن خانه مشاع، سهم تمام شرکا است و فرد در هر جایی از آن قدم بگذارد قسمتی از آن برای شریک اوست و نمی تواند بگوید که من در این قسمت سکونت و تصرف می کنم زیرا تا زمانی که تقسیم نشده نقطه به نقطه آن مال شرکا ست و سهم جدایی ندارند که قابل تصرف کردن باشد.
ممنوعیت تصرفات شریک در خصوص تصرفات مادی است نه حقوقی. به عبارتی فرد می تواند سهم خود را از ملک مشاع بفروشد. برای مثال اگر مالک ۳ دانگ باشد می تواند بفروشد اما خریدار هم همین وضعیت را خواهد داشت یعنی خریدار هم شریک سایرین خواهد شد تا زمام تقسیم ملک مشاع.
دادسرای ناحیه ۵ تهران علیه آقای ر.ر. فرزند ر. به اتهام تصرف عدوانی و تخریب قفل کیفر خواست صادر نموده است (ص۴۸). شاکی مدعی است مالک سه دانگ آپارتمان به پلاک ثبتی ۴۰۰۱۳/۱۲۴ بخش … تهران است و مشتکی – عنه مالک سه دانگ دیگر پس از صدور حکم طلاق و خلع ید مشاعی مشتکی عنه با تخریب قفل اقدام به تصرف عدوانی نموده است (ص۱). متهم اظهار نموده (ص۴۰) کلید منزل جهت فـروش به مشاور املاک داده شده پس از رضایت طرفین به داخل منزل رفته است؛ با توجه به تصویر سند (ص ۲۵ و ۲۴)، اظهارات شهود (ص۱۰و۹)، اجرائیه صادره دادگاه عمومی در خصوص خلع ید (ص۲۸) و صورت جلسه اجرای حکم (ص۳۰ و ۲۹)، دادگاه به استناد مواد ۱۸-۲۲ (بند۵)، ۶۷۷ و۶۹۰ قانون مجازات اسلامی حکم بر رفع تصرف از سه دانگ ملک مذکور و محکومیت آقای ر.ر. به شرح ذیل صـادر می نماید: الف) بابت تصرف عدوانی به پرداخت سه میلیون ریال جزای نقدی، ب) بابت تخریب قفل به پرداخت دو میلیون ریال جزای نقدی بدل از شش ماه حبس تخفیفاً به جهت عدم گزارش سابقه کیفری مؤثر با احتساب ایام بازداشت رأی صادره حضوری و ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدید نظر دادگاه تجدید نظر استان تهران است.