هر نامی خود از جایی نشات می گیرد و معنا و فلسفه ای خاص پشت آن می باشد و میتوان گفت علاقه و اهداف والدین نیز در این امر موثر می باشد.
نام ها هم مثل بسیاری از امور دیگر از قواعد و مقرراتی خاص پیروی می کنند.
در اینجا لازم است یادآور شد وقتی از اسم و نام سخن میگوییم منظور نام افراد حقیقی است و اموری مانند تخلص، نام تجاری تابع این مقررات نیست.
القاب قدیمی هم مثل فخر الدوله، فخر السلطنه، امین الملک و… که قبلا رایج بوده طبق قانون الغای القاب سال ۱۳۰۴ لغو شده است.
انتخاب نام خانوادگی برخلاف نام کوچک کمی محدودیت دارد.
برای مثال شخص نمی تواند نام خانوادگی شخصی دیگر را که در یک حوزه زندگی می کنند برای خود انتخاب کند و فرد در دین زمینه حق تقدم دارد و اگر کسی نام خانوادگی وی را انتخاب کرد می تواند در دادگاه اقامه دعوا کند و الزام به تغییر آن را بخواهد.
پس در نام کوچک محدودیت وجود ندارد و قانون گذار تنها اسامی نامناسب را ممنوع می کند.
اما در نام خانوادگی محدودیت هست و پس از فوت فرد هم به وراث می رسد و وراث می توانند همگی به کسی که خواهان انتخاب این نام است اجازه بدهند اما نکته این است که همگی باید این اجازه را بدهند.
لیست نام های ممنوعه طبق قانون ثبت احوال
۱- ممنوعیت انتخاب القاب قدیمی که نشان گر اشرافیت است مثل اعتماد السطنته و…
۲- ممنوعیت استفاده از اسامی مستهجن و زننده.
۳- طبق تبصره ۱ ماده ۲۰ قانون ثبت احوال: انتخاب نام هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نام های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است.
برای مثال نام چنگیر ممنوع به شمار میرود. مثل عبدالات، عبدالعزی.
۴- ممنوعیت انتخاب نام های خارجی مثل الیزابت، ادوارد و…
۵- اسامی مرکب اشکالی ندارد اما اگر این اسامی مرکب بی ربط باشند ممنوعیت دارد مثل سعید بهزاد، حسین کاظم، شهره فاطمه. اما برای مثال نام فاطمه زهرا یا محمد مهدی اشکالی ندارد.
۶- انتخاب عناوین به عنوان اسم ممنوعیت دارد برای مثال اسم کسی نمیتواند مانند دکتر، سردار، سروان و…
۷- ملک الدوله، خان، یا شوکت الملک، حاجیه سلطان و سلطانعلی این اسامی ممنوع هستند.
۸- اسامی با صفات زشت و مذموم ممنوع هستند مثل گرگ، قوچی
۹- اسامی مغایر با فرهنگ جامعه مثل لات، خونریز، چنگیز، اسکندر
۱۰- نام هایی که باعث تحقیر فرد می باشند. مثل صد تومانی، گدا و…
اسامی نامتناسب با جنس مثلا برای دختران نام ماشالله یا اشرف و اکرم برای پسران.