قتل یکی از مهم ترین رفتارهای حرام است که نه تنها در جامعه زشت زشت است، زیرا موجب محرومیت از مهم ترین سرمایه زندگی انسان یعنی جان او می شود; اما در همه کشورها و نظام های حقوقی مختلف مجازات یکسانی برای آن پیش بینی نشده است. در شریعت اسلام که مبنای شکل گیری و تدوین قوانین کشورمان است، آیات بسیاری از قرآن کریم به این موضوع اختصاص یافته و سوره های زیادی در کتب فقها آمده است. برای نشان دادن زشتی این رفتار کافی است به آیه 32 سوره مائده اشاره کنیم که خداوند در آن می فرماید: «به همین دلیل به بنی اسرائیل دستور دادیم که کسی را بکشند، بدون اینکه آن شخص را بکشند یا مفسده کنند». در زمین مثل این است که همه مردم را کشته و هر که انسانی را از مرگ نجات دهد، مثل این است که همه مردم را از مرگ نجات داده است». با توجه به اهمیت جان انسانها در این قانون الهی، در قانون مجازات اسلامی ما و ذیل فصلی به نام قصاص، انواع قتل و احکام هر یک از آنها ذکر شده است.
در سه مورد زیر قتل عمدی خواهد بود:
1- قصد قتل: انسان می خواهد انسان را بکشد. در این صورت، شخص با علم و آگاهی به اینکه (الف) انسان است، می خواهد با انجام عملی جان خود را بگیرد. به عنوان مثال، شخصی که اسلحه را به سمت دیگری نشانه رفته و به سمت او شلیک می کند و می خواهد او را بکشد، مرتکب قتل عمد شده است. در این صورت فرقی نمی کند که مرتکب چه نوع رفتاری انجام داده باشد; یعنی حتی اگر رفتار او به طور تصادفی باعث مرگ انسان دیگری شود، باز هم قتل از پیش طراحی شده است، زیرا مرتکب قصد خودکشی را داشته است. اینکه آیا متهم قصد کشتن شخص دیگری را داشته است یا خیر، موضوعی است که باید ثابت شود. یعنی بعد از قتل نمی توان به متهم گفت که ثابت کند قصد کشتن مقتول را نداشته است، بلکه مقام قضایی باید با تحقیق ثابت کند که آیا چنین قصدی برای گرفتن جان انسان دیگری وجود داشته است یا خیر.
2- انجام عمل یا رفتار مرگبار: فرد می داند که با این رفتار طرف مقابل کشته می شود. گاهی اینطور نیست که مرتکب رفتاری بخواهد با رفتار خود جان انسان دیگری را بگیرد، بلکه رفتار او نوعاً کشنده است; یعنی رفتار انسان به گونه ای است که اگر با هر انسانی انجام شود منجر به تلفات جانی می شود. فرض کنید در همین مثال شخصی با اسلحه به قلب دیگری شلیک می کند، او ادعا می کند که نمی خواسته او را بکشد و فقط قصد ترساندن او را داشته است. در این مورد، رفتار انجام شده معمولاً کشنده است. یعنی شلیک گلوله به قلب هر انسانی او را از زندگی محروم می کند. در این صورت، برای اینکه بگوییم قتل عمدی است، نیازی نیست که مرتکب بخواهد جان انسان دیگری را بگیرد، بلکه اگر فقط بداند عواقب رفتار او چه خواهد بود، قتل عمدی خواهد بود; با این حال، اگر فقط می خواست با این کار طرف مقابل را بترساند. در این صورت اگر مدعی شود که فقط قصد ترساندن طرف مقابل را داشته است، ادعای او نادیده گرفته می شود و تنها چیزی که می تواند به او کمک کند این است که ثابت کند نمی دانسته رفتارش کشنده بوده است. مثلاً برای اینکه ثابت کند نمی‌دانست در سلاحی که به طرف دیگر هدف گرفته گلوله وجود دارد یا اینکه نمی‌دانست اگر با اسلحه به قلب دیگری شلیک کند باعث مرگ او می‌شود. در این زمینه باید توجه داشت که گاهی یک عمل برای همه انسان ها کشنده تلقی می شود، اما بیشتر انسان ها از این امر غافل هستند. به عبارت دیگر، ممکن است حساسیت برخی از اعضای بدن مانند قلب و سر برای همه انسان ها آشکار باشد، اما برخی از اندام ها نیز هستند که در عین حساس بودن، فقط پزشکان از آن آگاه هستند و این یک امر بسیار است. موضوع تخصصی در این موارد، بر اساس قانون، مرتکب جاهل فرض می شود و هرکس مدعی شناخت مرتکب باشد، باید آن را ثابت کند; یعنی ثابت کند که او برخلاف عموم مردم از حساسیت این ارگان آگاه بوده است.
3- توجه به موقعیت خاص قربانی: وضعیت قربانی به گونه ای است که این عمل او را تحت تأثیر قرار می دهد. در برخی مواقع فرد تمایلی به کشتن شخص دیگری ندارد و رفتار او به گونه ای نیست که در صورت انجام آن کشته شود، بلکه وضعیت قربانی به گونه ای است که نسبت به این رفتار حساسیت خاصی دارد. مثلاً فرض کنید که جراحی بسیار سنگینی روی مغز یک فرد انجام شود (الف). بنابراین نیاز به مراقبت های پزشکی زیادی دارد. بعد از عمل جراحی (ب) که برای دیدن او آمده بود به شوخی به آرامی سیلی خورد و این سیلی باعث خونریزی مغزی در (الف) شد و بر اثر این خونریزی فوت کرد. سیلی زدن در حالت عادی ممکن است منجر به سلب جان انسان دیگری نشود، اما در این شرایط با توجه به موقعیت خاص شخص (الف) نباید با او انجام شود. در این صورت اگر (ب) بداند اولاً چه جراحی سنگینی استy (الف) متحمل شده است و ثانیاً می داند که چنین رفتاری را نباید حتی به عنوان شوخی با چنین افرادی کرد، اما با وجود این آگاهی، باز هم چنین خواهد کرد. اگر مرتکب چنین اعمالی شود و موجب قتل انسان دیگری شود، قتل عمدی است.